Παιδική φιλία: οι αναπτυξιακές λειτουργίες της και οι παράγοντες διαμόρφωσής της

Οι σχέσεις με τα άλλα παιδιά

Τα παιδιά εντάσσονται σε ομάδες παιδιών, με τα οποία περνούν μέρος του χρόνου τους (στο σχολείο, σε εξωσχολικές δραστηριότητες κλπ.), δημιουργώντας φιλικούς δεσμούς. Η φιλία είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ανθρώπινη ύπαρξη και αποκτά καθοριστικό ρόλο για τα παιδιά, δεδομένου ότι τα εξοπλίζει με σημαντικά εφόδια για τη μετέπειτα ζωή τους.

Η φιλία και οι αναπτυξιακές της λειτουργίες 

Η φιλία περιγράφεται γενικά ως μια σχέση που χαρακτηρίζεται από στοργή, αμοιβαιότητα και δέσμευση μεταξύ ανθρώπων που θεωρούν πως είναι λίγο έως και πολύ ίσοι μεταξύ τους (Hartup, 1992). Ο Willard Hartup εντοπίζει τέσσερις αναπτυξιακές λειτουργίες της φιλίας Ειδικότερα, η φιλία: 

1. Συνθέτει πλαίσια μέσα στα οποία τα παιδιά αναπτύσσουν βασικές κοινωνικές δεξιότητες, όπως την επικοινωνία, τη συνεργασία και την ικανότητα να ενταχθούν σε μια ήδη σχηματισμένη ομάδα.
2. Παρέχει στα παιδιά πληροφορίες για τον εαυτό τους, τους άλλους και τον κόσμο.
3. Προσφέρει διασκέδαση και βοηθάει στην ανακούφιση από το στρες της καθημερινής ζωής.
4. Παρέχει πρότυπα στενών σχέσεων που θα γίνουν σημαντικές αργότερα στη ζωή.

Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαμόρφωση της φιλίας

Ένας από τους πολύ σημαντικούς παράγοντες για τη σύναψη φιλίας ανάμεσα σε παιδιά είναι η γειτνίαση (Epstein, 1989). Βέβαια η γειτνίαση δεν είναι το παν, δεδομένου ότι πολλά παιδιά βρίσκονται παρέα με άλλα για αρκετές ώρες και γίνονται φίλοι μόνο με λίγα από αυτά.

Τα παιδιά έχουν την τάση να διαλέγουν φίλους που είναι όμοιοι με αυτά, με πολλούς τρόπους (Rubin et al., 1994). Πιο συγκεκριμένα, οι φιλίες είναι πιο συνηθισμένες μεταξύ παιδιών της ίδιας ηλικίας, του ίδιου φύλου, της ίδιας φυλής ή του ίδιου γενικού επιπέδου δεξιοτήτων σε διάφορες δραστηριότητες,

Advertisements

Μερικές φορές, όμως, παιδιά διαφορετικού φύλου, ηλικίας και φυλής γίνονται φίλοι. Αυτές οι φιλίες μπορεί να προκύψουν όταν ο χρόνος που περνούν μαζί τα παιδιά είναι πολύς (οι γονείς είναι οικογενειακοί φίλοι, τα παιδιά μένουν σε γειτονικά σπίτια κλπ.)

Ο John Gottman (1983) μέσα από ένα πείραμά του, το οποίο είχε ως  σκοπό τη λεπτομερή περιγραφή της διεργασίας δημιουργίας μιας φιλίας,  διακρίνει πέντε πλευρές της κοινωνικής συναλλαγής των παιδιών που συντελούν στη δημιουργία φιλίας μεταξύ τους:

• Κοινωνικές δραστηριότητες: Ο John Gottman παρατήρησε ότι τα παιδιά που έγιναν φίλοι ήταν εκείνα που βρήκαν γρήγορα κάτι που θα μπορούσαν να κάνουν μαζί. Είναι εκείνα που εξερεύνησαν τις ομοιότητες και τις διαφορές τους.
• Σαφής επικοινωνία: Τα παιδιά που έγιναν φίλοι επιδίδονταν λιγότερο σε αυτό που αποκαλεί ο Piaget «συλλογικό μονόλογο». Άκουγαν το ένα το άλλο, ζητούσαν διευκρινήσεις, όταν δεν καταλάβαιναν, και ανέπτυσσαν διάλογο μεταξύ τους.
• Ανταλλαγή πληροφοριών: Τα παιδιά που έγιναν φίλοι ζητούσαν και έδιναν πληροφορίες.
• Επίλυση συγκρούσεων: Τα παιδιά που έγιναν φίλοι δικαιολογούσαν καλά τις διαφωνίες τους και μπορούσαν να λύσουν γρήγορα τις συγκρούσεις τους.
• Αμοιβαιότητα: Τα παιδιά που έγιναν φίλοι συνήθως ανταποκρίνονταν στις θετικές συμπεριφορές του άλλου παιδιού με μια δική τους κατάλληλη θετική συμβολή.

Τι κάνουν μαζί οι φίλοι;

• Στη νηπιακή ηλικία

Η φιλία επικεντρώνεται στο παιχνίδι υπόκρισης. Οι περιγραφές των παιδιών περί φιλίας επικεντρώνονται στη σπουδαιότερη για αυτούς ικανότητα των άλλων παιδιών, η οποία δεν είναι άλλη από το να είναι σύντροφοί τους στο παιχνίδι. Ένας καλός σύντροφος στο παιχνίδι έχει όλα τα θετικά χαρακτηριστικά ενός φίλου για ένα μικρό παιδί. Το υψηλότερο επίπεδο συντονισμού στο παιχνίδι οδηγεί σε περισσότερη διασκέδαση και αλληλεγγύη. 

• Στη μέση παιδική ηλικία

Τα βασικότερα θέματα της φιλίας στη μέση παιδική ηλικία είναι το ανήκειν και η κοινωνική αποδοχή. Τα παιδιά στο ηλικιακό αυτό στάδιο είναι ικανά να αναγνωρίζουν ότι οι συνομήλικοί τους έχουν διαφορετικές κοινωνικές θέσεις και ότι στις ομάδες παιχνιδιού υπάρχει ιεραρχία. Τα παιδιά επιδιώκουν τη διατήρηση της θέσης τους στην ομάδα στην οποία ανήκουν και η επιθυμία τους αυτή τους οδηγεί να ανησυχούν για την πιθανότητα να απορριφθούν ή να πληγωθούν.

Οι φίλοι της παιδική ηλικίας, οδεύοντας προς την εφηβεία, ανταλλάσσουν όλο και περισσότερες στενές προσωπικές γνώσεις. Γίνονται επίσης πιο γενναιόδωροι και συνεργατικοί και βοηθούν περισσότερο ο ένας τον άλλον.

Καλλιεργώντας, λοιπόν, το παιδί φιλίες από την προσχολική του ηλικία χτίζει μια γερή βάση τόσο για την παιδική ηλικία όσο και για την εφηβεία στην οποία οι φίλοι αποκτούν πολύ σημαντικό και ιδιαίτερο ρόλο. Οι διαπροσωπικές σχέσεις στη ζωή του παιδιού συμβάλλουν καθοριστικά στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης και ισορροπημένης ταυτότητας.

Βιβλιογραφία:

Cole, M.& Cole, S. (2001), Η ανάπτυξη των παιδιών. Γνωστική και Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη κατά τη νηπιακή και µέση παιδική ηλικία, (µτφρ) Μ.Σόλµαν. Αθήνα: τυπωθήτω

Epstein, J. L. (1989). The selection of friends: Changes across the grades and in different school environments.

Hartup, W. W. (1992). Friendships and their developmental significance. Childhood social development: Contemporary perspectives, 175-205.

Gottman, J. M., & Graziano, W. G. (1983). How children become friends. Monographs of the society for research in child development, 1-86.

Rubin, K. H., Lynch, D., Coplan, R., Rose‐Krasnor, L., & Booth, C. L. (1994). “Birds of a feather…”: Behavioral concordances and preferential personal attraction in children. Child Development, 65(6), 1778-1785.