Ο Muzafer Sherif πίστευε ότι “οι διομαδικές σχέσεις αναφέρονται στις σχέσεις μεταξύ δύο ή περισσότερων ομάδων και των αντίστοιχων μελών τους” (Sherif, 1962). Σύμφωνα με τον ίδιο, από την παρατήρηση των ιδιοτήτων των ατόμων δεν καθίσταται δυνατή η διεξαγωγή συμπερασμάτων για τα γνωρίσματα των ομαδικών καταστάσεων. Ένα επιχείρημα για αυτό, είναι το γεγονός ότι δε ζούμε απομονωμένοι, αλλά έχουμε ταυτίσεις με θρησκείες και ιδεολογίες, οι οποίες ανάγονται σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, όπου δρούμε αναλόγως.
Ο Sherif θεωρούσε ότι όταν κάποιες ομάδες ανταγωνίζονται για περιορισμένους πόρους, οδεύουν προς τη σύγκρουση μεταξύ τους. Έτσι, για να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους ανακύπτουν συμπεριφορές προκατάληψης και διακρίσεων εις βάρος των άλλων ομάδων, πραγματοποίησε τρία πειράματα. Αυτά έλαβαν χώρα το 1949, το 1953 και το 1954 σε καλοκαιρινές κατασκηνώσεις για παιδιά στις Η.Π.Α.
Πειράματα Sherif
Συμμετείχαν 22 λευκά αγόρια, ηλικίας 11 ετών, τα οποία είχαν καλές σχολικές επιδόσεις, φυσιολογική ανάπτυξη και νοημοσύνη άνω του μέσου όρου. Τα παιδιά δε γνωρίζονταν μεταξύ τους προηγουμένως. Η γενική διαδικασία περιελάμβανε τρεις φάσεις:
- Φάση 1: Τις πρώτες μέρες που έφτασαν στην κατασκήνωση είχαν τη δυνατότητα να αναπτύξουν φιλίες και να εμπλακούν σε διάφορες δραστηριότητες με τα άλλα άτομα. Δεν ήξεραν ότι οι ερευνητές τη διηύθυναν.
- Φάση 2: Σε αυτή τη φάση, τα παιδιά χωρίστηκαν σε δύο διαφορετικές ομάδες. Είχαν απομονωθεί η μία από την άλλη και διέμειναν σε ξεχωριστά σπίτια. Έτσι, είχαν την ευκαιρία να υιοθετήσουν διαφορετικούς ρόλους (όπως, “αρχηγοί” ή “ακόλουθοι”), αλλά και νόρμες που θα καθοδηγούσαν τη συμπεριφορά τους. Μία τέτοια νόρμα ήταν η ενθάρρυνση της “σκληραγώγησης”, την οποία αν κάποιος παραβίαζε, θα τιμωρούταν.
- Φάση 3: Οι δύο ομάδες συναντήθηκαν, προκειμένου να πάρουν μέρος σε διάφορες αθλητικές δραστηριότητες και άλλες συναντήσεις. Όμως, με αυτό τον τρόπο, προκλήθηκε έντονος ανταγωνισμός που γρήγορα κλιμακώθηκε σε επιθετικότητα εις βάρος της άλλης ομάδας (διομαδική επιθετικότητα). Αυτό το φαινόμενο εμφανίστηκε, ακόμα, και σε περιπτώσεις που τα παιδιά έτρωγαν όλα μαζί. Εξαιτίας αυτής της κατάστασης, τα δύο πειράματα ολοκληρώθηκαν βιαστικά σε αυτή τη φάση.
Σε άλλο πείραμα, όμως, μπορούσε να πραγματοποιηθεί και ένα τέταρτο στάδιο:
Προκειμένου να μειωθεί αυτή η διομαδική εχθρότητα, ο Sherif και οι συνεργάτες του έδωσαν στους κατασκηνωτές κάποιους υπερκείμενους στόχους. Αυτοί ήταν στόχοι που επιθυμούσαν και οι δύο ομάδες, αλλά δεν μπορούσαν να τους πραγματοποιήσουν από μόνες τους. Για παράδειγμα, τους ζητήθηκε να συλλέξουν χρήματα για να παρακολουθήσουν μία ταινία. Επομένως, σταδιακά βελτιώθηκαν οι σχέσεις τους, χάρη στη συνεργασία που επέδειξαν.
Συμπεράσματα
Εξαιτίας των παραπάνω ευρημάτων, είναι οφθαλμοφανές το γεγονός ότι οι ομάδες σχηματίζουν τους δικούς τους πολιτισμούς. Η κάθε ομάδα είναι σαν μία μικρή χώρα με τη δική της κουλτούρα και τα δικά της όρια που τη διαχωρίζουν από τις άλλες χώρες. Ακόμη, κατέστη σαφές ότι τα μέλη των ομάδων ταυτίζονται με την ομάδα τους και υιοθετούν τους στόχους της σαν δικούς τους προσωπικούς στόχους. Αυτό ο Sherif το εξήγησε διατυπώνοντας τη θεωρία ρεαλιστικής σύγκρουσης, όπου οι σχέσεις των στόχων των ατόμων σε μία ομάδα, καθορίζουν τις σχέσεις με τις άλλες ομάδες. Έτσι, τα άτομα που έχουν κοινούς στόχους τείνουν να συνεργάζονται με σκοπό να τους επιτύχουν, διαμορφώνοντας μία ομάδα.
Πηγές:
- Η θεωρία της ρεαλιστικής σύγκρουσης του Muzafar Sherif. (2014). Ανακτήθηκε από https://www.psychologynow.gr/istoria-psyxologias/peiramata-psyxologias/2-i-theoria-tis-realistikis-sigrusis-tu-muzafar-sherif.html (τελευταία πρόσβαση 12.06.2020)
- Hogg, M. & Vaughan, G. (2010). Κοινωνική Ψυχολογία. Gutenberg
