Προσχολική ψυχοκινητική ανάπτυξη: Διαφορές φύλου

Το παρόν άρθρο

Υπάρχουν διαφορές μεταξύ αγοριών και κοριτσιών στην ψυχοκινητική ανάπτυξη κατά την προσχολική περίοδο; Εξηγούνται οι διαφορές από την έκθεση των παιδιών σε περιβαλλοντικούς παράγοντες και/ή από τις διαφορές στη συναισθηματική, συμπεριφορική ή κοινωνική τους λειτουργικότητα; Σε ποια ηλικία παύουν να υπάρχουν αυτές οι διαφορές;

Στο παρόν άρθρο θα παρουσιαστούν ο ερευνητικός σκοπός, τα ερευνητικά ευρήματα και τα συμπεράσματα μίας πρόσφατης, μεγάλης κλίμακας, διαχρονικής έρευνας, που διερεύνησε τις περιβαλλοντικές επιδράσεις και/ή τις επιδράσεις της συναισθηματικής, συμπεριφορικής και κοινωνικής λειτουργικότητας των παιδιών στις γλωσσικές και στις κινητικές δεξιότητες (λεπτή και αδρή κινητικότητα).

Μία πρόσφατη, διαχρονική έρευνα

Ερευνητικός σκοπός

Ο Peyre και οι συνεργάτες του (2019) αξιολόγησαν τις γλωσσικές δεξιότητες καθώς επίσης και τις δεξιότητες αδρής και λεπτής κινητικότητας των παιδιών του δείγματος στην ηλικία των 2, 3 και 5-6 ετών. Οι προαναφερόμενες δεξιότητες αξιολογήθηκαν με τη χρήση ερωτηματολογιών που δόθηκαν προς συμπλήρωση στους γονείς των συμμετεχόντων παιδιών καθώς επίσης και με τη χρήση νευροψυχολογικών τεστ στα παιδιά. 

Ερευνητικός σχεδιασμός

Ερωτηματολόγια γονέων στην ηλικία των 2 ετών

Οι γονείς των παιδιών που έλαβαν μέρος στην ερευνα κλήθηκαν να απαντήσουν με ναι ή όχι σε ερωτήσεις που είχαν την ακόλουθη μορφή: «Τρώει το παιδί σας ανεξάρτητα με ένα κουτάλι;» (παράδειγμα ερώτησης).

Advertisements

• 8 ερωτήσεις αξιολόγησαν την αδρή κινητικότητα
• 14 ερωτήσεις αξιολόγησαν τη λεπτή κινητικότητα &
• 14 ερωτήσεις αξιολόγησαν τις γλωσσικές δεξιότητες των παιδιών.

Στην ηλικία των 2 ετών των παιδιών που έλαβαν μέρoς στην έρευνα, οι γονείς κλήθηκαν να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο CDI-2 (π.χ. Peyre κ.ά., 2014). Όπως παρουσιάστηκε και σε προηγούμενο άρθρο της στήλης, το ερωτηματολόγιο CDI αξιολογεί το εκφραστικό λεξιλόγιο των παιδιών, δηλαδή, τις λέξεις τις οποίες ένα παιδί χρησιμοποιεί για να εκφραστεί λεκτικά. Για την αξιολόγηση του εκφραστικού λεξιλογίου των παιδιών, οι γονείς κλήθηκαν να επισημάνουν από μία λίστα με 100 λέξεις, ποιες είναι οι λέξεις που μπορρούσε να πει το παιδί τους αυθόρμητα.

Ερωτηματολόγια γονέων στην ηλικία των 3 ετών και των 5-6 ετών

Η ανάπτυξη των παιδιών στην ηλικία των 3 ετών και των 5-6 ετών αξιολογήθηκε με τη χρήση του ερωτηματολογίου ASQ. Το ερωτηματολόγιο ASQ αξιολογεί πέντε τομείς ανάπτυξης: την επικοινωνία, την αδρή κινητικότητα, τη λεπτή κινητικότητα, την επίλυση προβλήματος και την προσωπική-κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Για κάθε τομέα ανάπτυξης υπήρχαν έξι ερωτήσεις και οι γονείς απαντούσαν κάθε ερώτηση με ναι, μερικές φορές ή όχι ακόμα. 

Νευροψυχολογικά τεστ

Οι γνωστικές δεξιότητες των παιδιών αξιολογήθηκαν στην ηλικία των 3 ετών και των 5-6 ετών.

Αξιολόγηση γλωσσικών δεξιοτήτων

Στην ηλικία των 3 ετών, οι γλωσσικές δεξιότητες των παιδιών αξιολογήθηκαν με τις ακόλουθες δοκιμασίες: σημασιολογική ευχέρεια, επανάληψη λέξεων και ψευδολέξεων, επανάληψη προτάσεων, κατονομασμός εικόνων και κατανόηση οδηγιών.

Στην ηλικία των 5-6 ετών, οι γλωσσικές δεξιότητες των παιδιών αξιολογήθηκαν με τις ακόλουθες δοκιμασίες: επανάληψη ψευδολέξεων, επανάληψη προτάσεων, πληροφορίες, λεξιλόγιο, εννοιολογική γνώση και πλήρης κλίμακα αξιολόγησης του δείκτη νοημοσύνης.

Αξιολόγηση δεξιοτήτων λεπτής κινητικότητας

Στην ηλικία των 3 ετών και των 5-6 ετών, η λεπτή κινητικότητα στα παιδιά αξιολογήθηκε με τη δοκιμασία PMT-5. Η δοκιμασία PMT-5 αξιολογεί τις δεξιότητες των χεριών και του οπτικοκινητικού συντονισμού (π.χ. Nunes κ.ά., 2008). Σε αυτή τη δοκιμασία, τα παιδιά κλήθηκαν να μετακινήσουν ένα-ένα, πέντε ξυλάκια, στην αντίθετη σειρά, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα (Peg task).

Τα παιδιά κλήθηκαν από τους ερευνητές να εκτελέσουν τη δοκιμασία ξεκινώντας με το χέρι προτίμησής τους, να συνεχίσουν με το μη προτιμώμενο χέρι και να ολοκληρώσουν τη δοκιμασία της μετακίνησης με το προτιμώμενο χέρι. Οι ερευνητές μέτρησαν τον χρόνο που τα παιδιά ξόδεψαν για τη δοκιμασία.   

Μία άλλη δοκιμασία που χρησιμοποιήθηκε στην ηλικία των 3 ετών και των 5-6 ετών, ήταν η αντιγραφή σχεδίων του NEPSY (Korkman κ.ά., 2003) όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα. Οι ερευνητές μέτρησαν τα σχέδια που αντιγράφηκαν σωστά από τα παιδιά που πήραν μέρος στην έρευνα.  

Περιβαλλοντικοί παράγοντες της ψυχοκινητικής ανάπτυξης των παιδιών

Οι ακόλουθοι περιβαλλοντικοί παράγοντες της ψυχοκινητικής ανάπτυξης των παιδιών αξιολογήθηκαν από τους ερευνητές με σκοπό να βρεθεί εάν υπάρχουν κάποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες που προβλέπουν την ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών.

• Το φύλο του παιδιού
• Η ηλικία κύησης της μητέρας
• Το βάρος γέννησης του νεογνού
• Η γνωστική διέγερση του παιδιού από τη μητέρα του (π.χ. τραγούδι της μητέρας προς το παιδί, ζωγραφική, παραμύθια) στα 2-3 έτη της ζωής
• Η γνωστική διέγερση του παιδιού στα 5-6 έτη της ζωής
• Το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό
• Η κατανάλωση αλκοόλ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και κατά τον τοκετό
• Ο θηλασμός
• Η ηλικία των γονέων όταν γεννήθηκε το παιδί
• Το οικογενειακό εισόδημα των γονέων
• Το μέσο εκπαιδετυικό επίπεδο των γονέων
• Ο αριθμός των μεγαλύτερων αδελφών του παιδιού που πήρε μέρος στην έρευνα
• Η ηλικία που ξεκίνησαν τα μεγαλύτερα αδέλφια το σχολείο
• Η μητρική κατάθλιψη μετά τη γέννηση
• Οι γονείς συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια για τη γλωσσική καθυστέρηση και για τις δυσκολίες με τον εκφραστικό λόγο στην παιδική ηλικία.

Αξιολόγηση συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων

Το ερωτηματολόγιο Δυνατοτήτων και Αδυναμιών (SDQ) χρησιμοποιήθηκε για τη μέτρηση των συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων όταν τα παιδιά ήταν 3 ετών και 5-6 ετών. Το ερωτηματολόγιο αξιολόγησε:

• τα συναισθηματικά προβλήματα
• τα προβλήματα συμπεριφοράς
• τα συμπτώματα απροσεξίας/υπερκινητικότητας
• τις σχέσεις με τους συνομηλίκους &
• την προκοινωνική συμπεριφορά.

Δείγμα

Οι ερευνητές συμπεριέλαβαν δεδομένα από ένα μεγάλο δείγμα παιδιών. Στην ηλικία των 2 ετών, συμπεριέλαβαν δεδομένα 1,772 παιδιών από το ερωτηματολόγιο CDI-2. Στην ηλικία των 3 ετών, συμπεριέλαβαν δεδομένα 1,261 παιδιών από το ερωτηματολόγιο ASQ και/ή τουλάχιστον ένα νευροψυχολογικό τεστ. Στην ηλικία των 5-6 ετών, συμπεριέλαβαν δεδομένα 1,055 παιδιών από το ερωτηματολόγιο ASQ και/ή τουλάχιστον ένα νευροψυχολογικό τεστ.

Ερευνητικά ευρήματα

Οι ερευνητές αξιολόγησαν τις γλωσσικές δεξιότητες καθώς επίσης και τις δεξιότητες λεπτής και αδρής κινητικότητας των αγοριών και των κοριτσιών στην ηλικία των 2, 3 και 5-6 ετών. Ο Peyre και οι συνεργάτες του (2019) βρήκαν τα ακόλουθα:

Δεξιότητες λεπτής κινητικότητας αγοριών και κοριτσιών

Στα 2 και στα 3 έτη της ζωής: Τα κορίτσια είχαν καλύτερες δεξιότητες λεπτής κινητικότητας από τα αγόρια.

Στα 5-6 έτη της ζωής: Τα κορίτσια είχαν καλύτερες δεξιότητες λεπτής κινητικότητας από τα αγόρια, αλλά σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με την ηλικία των 2 και 3 ετών.

Δεξιότητες αδρής κινητικότητας αγοριών και κοριτσιών

Στην ηλικία των 2, 3 και 5-6 ετών: Δε βρέθηκαν διαφορές στις δεξιότητες αδρής κινητικότητας μεταξύ αγοριών και κοριτσιών.

Γλωσσικές δεξιότητες αγοριών και κοριτσιών

Στα 2 και 3 έτη της ζωής: Τα κορίτσια έδειξαν καλύτερες γλωσσικές δεξιότητες από τα αγόρια.

Στα 5-6 έτη της ζωής: Δεν υπήρχαν διαφορές στις γλωσσικές δεξιότητες μεταξύ αγοριών και κοριτσιών.

Συμπεράσματα

• Τα κορίτσια παρουσιάζουν καλύτερες κινητικές και γλωσσικές δεξιότητες από τα αγόρια στα 2 και 3 έτη της ζωής.
• Oι διαφορές στις κινητικές και γλωσσικές δεξιότητες δεν εξηγούνται από τη διαφορετική έκθεση των παιδιών σε περιβαλλοντικούς παράγοντες.
• Οι διαφορές στις κινητικές και γλωσσικές δεξιότητες δεν εξηγούνται από τις διαφορές μεταξύ αγοριών και κοριτσιών στις συναισθηματικές, συμπεριφορικές ή κοινωνικές δεξιότητες.
• Οι διαφορές μεταξύ αγοριών και κοριτσιών στις γλωσσικές δεξιότητες και στις κινητικές δεξιότητες λεπτής κινητικότητας τείνουν να μειώνονται ή να μην υπάρχουν πλέον στην ηλικία των 5-6 ετών.

Βιβλιογραφία

Korkman, M., Kirk, U., & Kemp, S. (2006). NEPSY. Bilan neuropsychologique de l’enfant. Ecpa.

Nunes, G., Braga, L. G., Rossi, L., Lawisch, V. L., Nunes, L. G. N., & Dellatolas, G. (2008). Hand skill assessment with a reduced version of the Peg Moving Task (PMT-5) in children: Normative data and application in children with cerebral palsy. Archives of Clinical Neuropsychology, 23(1), 87-101. https://doi.org/10.1016/j.acn.2007.08.007.

Peyre, Η., Hoertel, N., Bernard, J. N., Rouffignac, C., Forhan, A., Taine, M., κ.ά. (2019). Sex differences in psychomotor development during the preschool period: A longitudinal study of the effects of environmental factors and of emotional, behavioral, and social functioning. Journal of Experimental Child Psychology, 178. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2018.09.002.

Peyre, H., Bernard, J. Y., Forhan, A., Charles, M., De Agostini, M., Heude, B., κ.ά. (2014). Predicting changes in language skills between 2 and 3 years in the EDEN mother-child cohort. Peer Journal, 2, e335. https://doi.org/10.7717/peerj.335