Η αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση πρόκειται για εκείνον τον τρόπο μάθησης κατά τον οποίο το ίδιο το άτομο παρεμβαίνει ενσυνείδητα στη διαδικασία του πώς μαθαίνει και τη μεταβάλλει, δηλαδή τη ρυθμίζει μόνο του έτσι ώστε να επιτύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Επομένως το ίδιο το άτομο:
-θέτει μαθησιακούς στόχους,
-λαμβάνει υπόψη του τα χαρακτηριστικά και τους περιορισμούς του υπό επίλυση έργου αλλά και του πλαισίου δράσης,
-παρακολουθεί, κατευθύνει και ελέγχει τις σκέψεις και τη συμπεριφορά του,
-αξιολογεί την πορεία επίλυσης κατά τη διάρκειά της και στο τέλος.
Η αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση αποτελείται από: τη γνώση (στόχος και σχετική με το στόχο γνώση, δεξιότητες), τη μεταγνώση (παρακολούθηση της γνωστικής δραστηριότητας) και τα κίνητρα (έναρξη της ΑΜ, επιμονή στη δράση για την επίτευξη του στόχου).
Σε γνωστικό επίπεδο:
– αναγνωρίζει το στόχο και τα κρίσιμα σημεία ενός μαθησιακού έργου
– διαθέτει τις απαιτούμενες γνώσεις και στρατηγικές διαχείρισης των γνώσεων
– επιλέγει τις γνώσεις που απαιτούνται για το υπό επίλυση έργο
– εφαρμόζει τις κατάλληλες στρατηγικές λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά και το στόχο του υπό επίλυση έργου
Σε μεταγνωστικό επίπεδο:
– είναι ενήμερος/η για τις γνώσεις και τις δεξιότητες
που διαθέτει σε σχέση με το υπό επίλυση έργο δεξιότητες σχεδιασμού, παρακολούθησης, καθοδήγησης, αξιολόγησης και διόρθωσης.
Σε επίπεδο κινήτρων:
– επιθυμεί να αποκτά γνώσεις και δεξιότητες (στόχοι μάθησης),
– πιστεύει ότι μπορεί να τα καταφέρει (υψηλές πεποιθήσεις αυτο-αποτελεσματικότητας),
– αποδίδει την επιτυχία αλλά και την αποτυχία στην προσπάθεια και λιγότερο στην ικανότητα (αιτιακές αποδόσεις).
Οι μαθητές και οι μαθήτριες πρέπει να διδάσκονται όχι μόνο γνώσεις αλλά κυρίως το πώς να μαθαίνουν και να αποκτούν γνώσεις, να σκέφτονται κριτικά πάνω στις συνεχώς αυξανόμενες, μεταβαλλόμενες και, ενδεχομένως, παραπλανητικές πληροφορίες. Τα σχετικά ερευνητικά δεδομένα προτείνουν ότι οι μαθητές/τριες οι οποίοι/ες εφαρμόζουν δεξιότητες αυτο-ρύθμισης σημειώνουν και καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα.
Η αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση δεν προάγεται στο σχολείο καθώς συνήθως δίνεται έμφαση στα ειδικά γνωστικά αντικείμενα (π.χ., γλώσσα, μαθηματικά, κτλ.) και στις σχετικές με αυτά γνώσεις και δεξιότητες. Επίσης, θεωρείται πως κύριος στόχος των εκπαιδευτικών είναι να καλύψουν τη μεγάλη ύλη των μαθημάτων σύμφωνα με τα αναλυτικά προγράμματα και δεν υπάρχει χρόνος για άλλου τύπου δραστηριότητες. Γι`αυτό και άλλωστε δίνεται πολύ μεγάλη έμφαση στο αποτέλεσμα και όχι στη διαδικασία της μάθησης. Μάλιστα οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι οι δεξιότητες αυτο-ρύθμισης δε διδάσκονται, αλλά κάποια στιγμή ενδεχομένως να εμφανιστούν από μόνες τους σε κάποιους/ες μαθητές/τριες. Ομοίως και οι γονείς θεωρούν πως οι ικανότητες αυτορύθμισης προκύπτουν μόνες τους κι έτσι αγνοούν το πως να τις διδάξουν στα παιδιά τους. Για να αλλάξει αυτό, χρειάζεται τα παιδιά να εξοικειώνονται και να καθοδηγούνται στην ενεργητική διαδικασία της αυτο-ρυθμιζόμενης μάθησης ασκούμενα συστηματικά σε αυτή τη διαδικασία αναλογισμού με στόχο την αυτοματοποίησή της και κυρίως, να πειστούν για τα οφέλη της και την αναγκαιότητα υιοθέτησης της.
Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Ο εκπαιδευτικός ή γονέας ή ακόμη και οι συμμαθητές πρέπει να αποτελέσει μοντέλο προς μίμηση. Τα παιδιά χρειάζεται να καθοδηγούνται ώστε να εφαρμόζουν τις ερωτήσεις αυτό-ενημέρωσης φωναχτά (στην αρχή τουλάχιστον), να μάθουν να δουλεύουν στα πλαίσια συνεργατικής μάθησης. Τέλος, η χρήση κατάλληλων υπολογιστικών προγραμμάτων θεωρείται εξαιρετικά ωφέλιμη ως προς την ανάπτυξη αυτορυθμιστικών δεξιοτήτων. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δώσουν σημασία στο περιεχόμενο της άσκησης (τα έργα που θα επιλέγονται πρέπει να είναι μέσης δυσκολίας) και στη συνεργασία τους με τους γονείς ως προς το συγκεκριμένο θέμα. Η έμφαση πρέπει να στοχεύει στην επανατροφοδότηση και το θετικό κλίμα μέσα στην τάξη, στην απόκτηση γνώσεων και λιγότερο στο αποτέλεσμα.
Οι αξίες της αυτο-ρυθμιζόμενης μάθησης δεν περιορίζονται στην τάξη, αλλά συνοδεύουν το άτομο στην πορεία της ζωής του τόσο σε καθημερινά προβλήματα όσο και στις επαγγελματικές του αποδόσεις. Παρ`όλα αυτά, αξίζει να σημειωθεί πως η αυτορύθμιση αποτελεί τρόπο επιβολής του ατόμου στον εαυτό του που του επιτρέπει τόσο τη συμπεριφορική όσο και τη συναισθηματική αυτο-κυριαρχία.
Πηγή:
Elliott, S., Kratochwill, T., Littlefield-Cook, J., Travers, J. (2008). Εκπαιδευτική ψυχολογία αποτελεσματική διδασκαλία – αποτελεσματική μάθηση. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.
