Στις σύγχρονες κοινωνίες – ιδιαίτερα εκείνες του Δυτικού κόσμου – όλο και περισσότεροι άνθρωποι καθημερινά ταλανίζονται από τα λεγόμενα «ψυχοσωματικά» προβλήματα. Πρόκειται για σωματικά συμπτώματα που όμως δεν έχουν οργανική βάση, αλλά οφείλονται σε ψυχολογικούς στρεσογόνους παράγοντες. Όλοι έχουμε ακούσει αλλά και χρησιμοποιήσει στην καθημερινότητά μας φράσεις όπως:
- «όταν αγχώνομαι με πιάνει πονοκέφαλος/το στομάχι μου πονά»
- «σε περιόδους εξετάσεων εμφανίζω σπυράκια/ εκζέματα»
- «όταν θυμώνω μου ανεβαίνει η πίεση/με πιάνει ταχυκαρδία»
- «από τη στεναχώρια του έπαθε το εγκεφαλικό»
Τι συμβαίνει τέλος πάντων όταν μας πιάνουν τα «ψυχοσωματικά» μας;
Για τη διεθνή επιστημονική κοινότητα ο όρος «σωματοποιημένο άγχος» είναι πιο ακριβής, ορθός και λειτουργικά αποδίδει καλύτερα τον παράγοντα στον οποίο οφείλονται οι σωματικές ενοχλήσεις που αντιμετωπίζουν σχεδόν όλοι οι άνθρωποι για μια τουλάχιστον φορά στη ζωή τους.
Το αίτιο που υποκινεί το ψυχοσωματικό σύμπτωμα σε αντίθεση με τις κοινές ασθένειες δεν είναι άλλο από το στρες. Πολλές φορές, ακόμα και όταν θεωρούμε πως δεν είμαστε αγχωμένοι και επιφανειακά δεν διακατεχόμαστε από κάποιου είδους ανησυχία, εμφανίζονται στο σώμα μας ορισμένα συμπτώματα που μας προβληματίζουν με την ξαφνική, απροσδόκητη και ανεξήγητη εμφάνισή τους. Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει είναι πως το σώμα μας στέλνει σήμα κινδύνου, για να στρέψουμε την προσοχή μας στον εσωτερικό μας κόσμο, σε κάποιο συναισθηματικό αδιέξοδο που μας ταλαιπωρεί και έχει απωθηθεί ανεπίλυτο στο ασυνείδητο.
Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι προτού προβούμε στο συμπέρασμα πως πρόκειται για ψυχολογικούς παράγοντες που προκαλούν ένα σωματικό πρόβλημα, πρέπει να αποκλείσουμε την ύπαρξη κάποιας παθολογικής αιτίας. Όταν λοιπόν αυτό συμβεί, είναι σχεδόν προφανές πως η απάντηση για το πρόβλημα που μας βασανίζει κρύβεται στη σφαίρα των συναισθημάτων μας. Όχι, δεν είμαστε κατά φαντασίαν ασθενείς, είμαστε απλώς οι παραλήπτες των μηνυμάτων που αποστέλλει το σώμα μας, λόγω της ψυχολογικής πίεσης που υφιστάμεθα. Οι ψυχοσωματικές ασθένειες δεν είναι ανύπαρκτες, είναι εκεί, στην καθημερινότητά μας, μας ταλαιπωρούν και κάνουν κάτι παραπάνω από αισθητή την παρουσία τους στις ζωές μας. Η μόνη διαφορά τους με τις κοινές ασθένειες βασισμένες σε οργανικές αιτίες, είναι ότι δεν εναπόκεινται σε συγκεκριμένη παθολογία. Αυτό όμως δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση πως δεν χρήζουν άμεσης προσοχής. Το αντίθετο μάλιστα. Εάν αγνοήσουμε τα μηνύματα που στέλνει το σώμα μας και δεν προσπαθήσουμε να αποκωδικοποιήσουμε όσα έχει να μας «πει», τα σωματικά προβλήματα όχι μόνο δεν θα υποχωρήσουν «μαγικά», αλλά είναι πολύ πιθανό πως θα ενταθούν.
Μπορεί ένα παιδί να εμφανίσει ψυχοσωματικά προβλήματα;
Το σωματοποιημένο άγχος δεν συνιστά «προνόμιο» αποκλειστικά των ενηλίκων. Συχνά πιστεύεται πως τα παιδιά ζουν στον δικό τους κόσμο, όπου όλα είναι ανέμελα, απαλλαγμένα από συναισθηματικές εντάσεις και ανησυχία. Φυσικά κάτι τέτοιο απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Τα παιδιά βιώνουν στρες και έντονη συναισθηματική φόρτιση ακριβώς όπως και οι ενήλικες, κι ό, τι διαφοροποιείται είναι ο τρόπος που το εκδηλώνουν. Για παράδειγμα ενώ ένας ενήλικας θα σωματοποιήσει την ανησυχία του, το παιδί θα εμφανίσει προβλήματα συμπεριφοράς ή αναστάτωση στο συναισθηματικό του κόσμο (επιθετικότητα, διαταραχές στον ύπνο και την διατροφή, μελαγχολία, έντονη κινητική δραστηριότητα ή κόπωση, νυχτερινή ενούρηση, διάσπαση προσοχής κ.ο.κ.) Όταν ένα παιδί φτάσει στο σημείο να σωματοποιήσει την ένταση που νιώθει, σημαίνει πως η κατάσταση είναι πιο σοβαρή και η εσωτερική του φόρτιση μεγαλύτερη.
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τα ψυχοσωματικά συμπτώματα;
Από τη στιγμή που συνειδητοποιούμε πως τα ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι το μέσο έκφρασης ενδότερων ανησυχιών, συγκρούσεων και καταπιεσμένων δυσάρεστων συναισθημάτων, έχουμε κάνει ήδη το πρώτο βήμα προς βελτίωση. Εφόσον έχει αποκλειστεί η πιθανότητα ύπαρξης βιολογικού αιτίου, είναι καλό να ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, ώστε να μας καθοδηγήσει να κατανοήσουμε τα πραγματικά, ψυχολογικά αίτια του προβλήματος. Η «ψυχή» και το σώμα συνιστούν ένα ενιαίο και αδιάσπαστο σύνολο και σαν τέτοιο θα πρέπει να αντιμετωπίζεται. Αναπόφευκτα λοιπόν όταν νοσεί το ένα, συμπαρασύρει και το άλλο σε έκπτωση. Για το λόγο αυτό δεν πρέπει να αγνοούμε τα σημάδια ότι ο συναισθηματικός μας κόσμος πάσχει, επειδή αυτά δεν είναι εμφανή πάνω μας. Διάφορες μορφές ψυχοθεραπείας μπορούν να φανούν ιδιαιτέρως αποτελεσματικές σε περιπτώσεις σωματοποιημένου άγχους, καθώς αναζητούνται οι ρίζες του στρες που προκαλούν το πρόβλημα, και η θεραπεία εστιάζεται εκεί. Η σωματική και ψυχική υγεία ενός ατόμου είναι κομμάτια αλληλένδετα. Όσο και να καταπιέσουμε τα συναισθήματά μας είναι μαθηματικά βέβαιο πως αυτά θα βρουν έξοδο κινδύνου, συχνά με επώδυνο τρόπο για τον οργανισμό μας. Ως γνωστόν, όταν δεν μιλά το στόμα… μιλά το σώμα!
