Ψυχολόγοι ερευνητές εργάζονται για να κατανοήσουν τις γνωστικές διαδικασίες, τις ιδεολογίες, τα πολιτιστικά αιτήματα και τις θεωρίες συνωμοσίας που κάνουν τους έξυπνους ανθρώπους να αντιστέκονται στα επιστημονικά μηνύματα. Χρησιμοποιώντας έρευνες, γεγονότα, πειράματα, παρατηρησιακές μελέτες και μετα-αναλύσεις, οι ερευνητές καταγράφουν ένα αναδυόμενο θεωρητικό όριο με στόχο να καταστήσουν τις προσπάθειες επικοινωνίας της επιστήμης πιο έξυπνες και πιο αποτελεσματικές.
Προστασία των “Pet Beliefs”
Το Pet Believe θεωρείται μέρος της πραγματικότητας και υποκειμενικής οπτικής των πραγμάτων, όμως δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ο ένας τον άλλον από την τυπική άποψη ενός εγώ, οπότε πρέπει να υπάρχει κάποιο επίπεδο ενότητας πέρα από την κανονική αντίληψη.
Ένα εντυπωσιακό χαρακτηριστικό των ανθρώπων που έχουν επιστημονικές σκεπτικιστικές απόψεις είναι ότι συχνά είναι εξίσου μορφωμένοι και ενδιαφέρονται για την επιστήμη, όπως και οι υπόλοιποι. Το πρόβλημα δεν αφορά το αν είναι εκτεθειμένοι σε πληροφορίες, αλλά το εάν οι πληροφορίες που επεξεργάζονται είναι με ισορροπημένο τρόπο. Εκδηλώνεται σε αυτό που ο Matthew Hornsey (Πανεπιστήμιο του Queensland) περιγράφει ως «σκέπτομαι σαν δικηγόρος», στο ότι οι άνθρωποι μαζεύουν τα κομμάτια των πληροφοριών που θα δώσουν προσοχή «για να καταλήξουν σε συμπεράσματα που θέλουν να είναι αλήθεια».
«Βρίσκουμε ότι οι άνθρωποι θα πάρουν τα γεγονότα για να προστατεύσουν κάθε είδους πεποιθήσεις, συμπεριλαμβανομένων των θρησκευτικών πεποιθήσεών τους, των πολιτικών πεποιθήσεων τους και ακόμη και απλών προσωπικών πεποιθήσεων όπως είναι το κατά πόσο είναι καλοί στην επιλογή ενός προγράμματος περιήγησης ιστού», λέει ο Troy Campbell – Πανεπιστήμιο του Όρεγκον).
Ο Dan Kahan (Πανεπιστήμιο Yale) συμφωνεί, διαπιστώνοντας στην έρευνά του ότι «η εναπόθεση είναι να ερμηνεύσει στοιχεία με ταυτόσημο και όχι με αληθή τρόπο, μια κατάσταση αποπροσανατολισμού που είναι αρκετά συμμετρική σε όλο το πολιτικό φάσμα».
Αλλαγή στάσης
Απλά μιλάμε εδώ για «αποδεικτικά στοιχεία» ή για «δεδομένα» και δεν αλλάζει συνήθως το μυαλό ενός σκεπτικιστή σχετικά με ένα συγκεκριμένο θέμα, είτε πρόκειται για αλλαγή του κλίματος, για γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς είτε για εμβόλια. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την επιστήμη και το γεγονός για να στηρίξουν τη συγκεκριμένη γνώμη τους και θα υποβαθμίσουν αυτό που δεν συμφωνούν.
«Όπου υπάρχει σύγκρουση για τους κοινωνικούς κινδύνους – από την αλλαγή του κλίματος στην ασφάλεια της πυρηνικής ενέργειας έως τις επιπτώσεις των νόμων ελέγχου των όπλων, και οι δύο πλευρές επικαλούνται την επιστήμη», λέει ο Kahan.
Μια προσέγγιση για την αντιμετώπιση του επιστημολογικού σκεπτικισμού είναι να προσδιοριστούν τα υποκείμενα κίνητρα ή οι «ρίζες στάσης», όπως περιγράφει ο Hornsey στην πρόσφατη έρευνα του (American Psychologist, Press).
«Αντί να παίρνετε απευθείας τις στάσεις των ανθρώπων στην επιφάνεια, προσαρμόστε το μήνυμα έτσι ώστε να ευθυγραμμιστεί με τα κίνητρά τους. Έτσι, με τους σκεπτικιστές του κλίματος, για παράδειγμα, θα μάθετε τι μπορούν να συμφωνήσουν και στη συνέχεια να πλαισιώσουν τα κλιματικά μηνύματα για να ευθυγραμμιστούν με αυτά».
Η πρόσφατη έρευνα του Kahan δείχνει ότι το επίπεδο επιστημονικής περιέργειας ενός ατόμου θα μπορούσε να συμβάλει στην προώθηση πιο πλουραλιστική δέσμευση. Διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που απολάμβαναν εκπληκτικά ευρήματα, ακόμα και αν ήταν αντίθετοι με τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, ήταν πιο ανοιχτοί στις νέες πληροφορίες. Όπως σημειώνουν ο Kahan και οι συνάδελφοί του, τα ευρήματά τους είναι σε προκαταρκτικό στάδιο και απαιτούν περισσότερη έρευνα.
