Οι διατροφικές διαταραχές είναι διαταραχές των διατροφικών συνηθειών και μπορεί να αφορούν μειωμένη ή αυξημένη πρόσληψη τροφής. Δεν είναι επιλογή αλλά σοβαρές ψυχικές ασθένειες, οι οποίες πηγάζουν από τις σκέψεις και τα συναισθήματα. Υπάρχουν ποικίλοι τύποι διατροφικών διαταραχών με τους πιο συχνούς να είναι:
- η ψυχογενής (ή νευρική) ανορεξία: το άτομο με νευρική ανορεξία χαρακτηρίζεται από άρνηση να διατηρήσει το βάρος του ακόμη και στα κατώτερα φυσιολογικά επίπεδα, παρουσιάζει διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος νομίζοντας ότι έχει παραπάνω κιλά και νιώθει έντονο φόβο για την αύξηση του βάρους του.
- η ψυχογενής (ή νευρική) βουλιμία: το άτομο με ψυχογενή βουλιμία χαρακτηρίζεται από υπερβολική κατανάλωση τροφής και αντισταθμιστικές συμπεριφορές (π.χ. εμετός, καθαρτικά ή διουρητικά χάπια, υπερβολική γυμναστική, αυστηρή δίαιτα) για τον έλεγχο του βάρους με δυνητικά επικίνδυνες συνέπειες.
Οι υπόλοιπες διατροφικές διαταραχές χαρακτηρίζονται ως μη προσδιοριζόμενες διαφορετικά καθώς δεν πληρούν ακριβώς τα κριτήρια των προαναφερθέντων. Τέτοιες διαταραχές είναι η αδηφαγική διαταραχή (Binge Eating Disorder), το σύνδρομο νυκτερινής υπερφαγίας και η νευρική ορθορεξία. Οποιοσδήποτε μπορεί να υποφέρει από διατροφικές διαταραχές ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο, το κοινωνικό υπόβαθρο και το σωματικό βάρος. Παρόλα αυτά, είναι πιο συχνές στην εφηβεία και τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής. Ακόμα, αφορούν συχνότερα τις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες.
Ειδικότερα, η ψυχογενής ανορεξία και βουλιμία είναι στο επίκεντρο του ερευνητικού ενδιαφέροντος λόγω της συχνής εμφάνισης τους, των σοβαρών επιπλοκών τους και των υψηλών ποσοστών θνησιμότητας τους. Συγκεκριμένα, 0,3% και 1% των εφήβων και των νέων πάσχουν από νευρική ανορεξία και βουλιμία, αντίστοιχα, στον δυτικό κόσμο. Επιπλέον, σύμφωνα με μελέτες το ποσοστό θνησιμότητας για τη νευρική ανορεξία είναι 5% και για τη νευρική βουλιμία 2%. Συχνές επιπλοκές των διατροφικών διαταραχών είναι η αναιμία, διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος, ηλεκτρολυτικές διαταραχές και καρδιαγγειακές ασθένειες.
Αίτια διατροφικών διαταραχών
Τα ακριβή αίτια των διατροφικών διαταραχών δεν είναι γνωστά. Γενικά, είναι αποτέλεσμα πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων ανάμεσα σε γενετικούς, βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Αρχικά, χάρη σε μελέτες σε δίδυμους έχει φανεί ότι υπάρχει σχέση ανάμεσα στα γονίδια και τις διατροφικές διαταραχές. Ακόμα, δεδομένα δείχνουν ότι υπάρχει ένας βαθμός κληρονομικότητας των διατροφικών διαταραχών αλλά και συννοσηρότητα με άλλες ψυχικές ασθένειες, όπως η κατάθλιψη, το άγχος και το τραύμα. Παράλληλα, προσωπικοί παράγοντες όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η τελειομανία και η δυσαρέσκεια με την εικόνα του σώματος επιδεινώνουν το πρόβλημα. Μάλιστα, πολλοί θεωρούν ότι η διαταραγμένη σχέση με την τροφή στα πλαίσια των διατροφικών διαταραχών αποτελεί έναν μηχανισμό διαχείρισης τραυμάτων και αρνητικών συναισθημάτων. Επομένως, είναι καταρχάς ένας τρόπος διαχείρισης των συναισθημάτων και σε μικρότερο βαθμό αφορά το φαγητό. Ο περιορισμός της τροφής με τη σειρά του επηρεάζει τον εγκέφαλο με αποτέλεσμα την εμφάνιση άγχους, κυκλοθυμίας και μειωμένης όρεξης, επιδεινώνοντας το πρόβλημα.
Βέβαια, ορισμένοι εξωτερικοί παράγοντες, όπως ιστορικό εκφοβισμού(bullying) γενικά αλλά και ειδικότερα όσον αφορά την εικόνα του σώματος, παίζουν ρόλο. Μάλιστα, σημαντικός είναι ο ρόλος της οικογένειας, καθώς η υπερεμπλοκή και η έντονη κριτική αυξάνουν τον κίνδυνο διατροφικών διαταραχών. Τέλος, κοινωνικοί παράγοντες, όπως το πρότυπο του αδύνατου σώματος που προβάλλουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η επιρροή των συνομηλίκων μπορούν να πυροδοτήσουν την έναρξη μίας διατροφικής διαταραχής.
Βιβλιογραφία
ΚΕΑΔΔ. (2023). Διατροφικές Διαταραχές: Τι είναι και πώς αντιμετωπίζονται. Keadd.gr. https://keadd.gr/ti-einai-oi-diatrofikes-diataraxes/
Culbert, K. M., Racine, S. E., & Klump, K. L. (2015). Research Review: What we have learned about the causes of eating disorders – a synthesis of sociocultural, psychological, and biological research. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 56(11), 1141–1164. https://doi.org/10.1111/jcpp.12441
Polivy, J., & Herman, C. P. (2002). Causes of Eating Disorders. Annual Review of Psychology, 53(1), 187–213. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.53.100901.135103
Rikani, A. A., Choudhry, Z., Choudhry, A. M., Ikram, H., Asghar, M. W., Kajal, D., Waheed, A., & Mobassarah, N. J. (2013). A critique of the literature on etiology of eating disorders. Annals of neurosciences, 20(4), 157–161. https://doi.org/10.5214/ans.0972.7531.200409