Ο Γιώργος Χουλιάρας κατά την περιπλάνησή του στις ατραπούς τής ποιητικής του διαδρομής, ύφανε με περισσή δεξιοτεχνία τα ρούχα τής απογύμνωσής του, αποκαλύπτοντας στο αναγνωστικό κοινό το ποιητικό του ένδυμα.
“Ίσως μοιάζουν οι λέξεις μεταξύ μας με μετάξι. Οι προτάσεις με εσάρπες. Οι παράγραφοι με ρούχα. Η λογοτεχνία είναι ένας τρόπος να ντυθείς βγαίνοντας γυμνός στον κόσμο.”1
Καταγόμενος από τη Θεσσαλονίκη, ο Γιώργος Χουλιάρας θα διασχίσει τον Ατλαντικό αμέσως μετά την αποφοίτησή του από το γυμνάσιο, για να σπουδάσει στο Reed College του Όρεγκον όπου βίωσε πέντε κρίσιμα χρόνια. Συνέχισε την πορεία του στη Νέα Υόρκη όπου διέμεινε για πάνω από 20 χρόνια και εργάστηκε ως ακαδημαϊκός, σύμβουλος πολιτιστικών φορέων και ανταποκριτής τύπου. Επόμενος σταθμός του ήταν ο Καναδάς όπου θήτευσε ως Σύμβουλος Τύπου της Ελληνικής Πρεσβείας και ανακηρύχτηκε πρώτο Επίτιμο Μέλος του Συμβουλίου του Διεθνούς Φεστιβάλ Συγγραφέων στην Οττάβα. Αν και το 2004 επέστρεψε στην Αθήνα των Ολυμπιακών Αγώνων, η πολυεπίπεδη διαδρομή του συνεχίστηκε στη Βοστώνη, Ουάσιγκτον και Δουβλίνο από όπου επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα. Το 2014 τιμήθηκε με το βραβείο Κώστα & Ελένης Ουράνη για την καινοτόμο γραφή του και το σύνολο του έργου του ενώ σήμερα διατελεί Πρόεδρος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Αν θέλαμε εν τάχει να περιγράψουμε το έργο του, θα αναφερόμαστε στις ποιητικές του συλλογές (“Εικονομαχικά”, Τραμ, Θεσσαλονίκη, 1972, “Η άλλη γλώσσα”, Ύψιλον, 1981, “Ο θησαυρός των Βαλκανίων”, Ύψιλον, 1992, “Fast Food Classics”, Ύψιλον, 1992, “Γράμμα”, Ύψιλον, 1995 &, τη συγκεντρωτική έκδοση “Δρόμοι της Μελάνης”), καθώς και στο αυτοβιογραφικό “Λεξικό Αναμνήσεων”, ένα ιδιαίτερα ευρηματικό ανάγνωσμα που ισορροπεί μεταξύ των ορίων ποίησης & πρόζας. Επιπλέον, ιδιαίτερη αξία έχουν η συμμετοχή του σε συλλογικά έργα, οι δημοσιεύσεις δοκιμίων & άρθρων σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και οι αξιόλογες βιβλιοκριτικές και μεταφράσεις του. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ενώ το 2020 κατά τη διάρκεια της πανδημίας, συμμετέχει στην παγκόσμια ανθολογία ποίησης “Singing in the Dark”, στην οποία περιλαμβάνονται ποιήματα εκατό ποιητών από όλο τον κόσμο.
Ο Γιώργος Χουλιάρας επεκτείνει το έργο του, πέραν της συγγραφικής του ενασχόλησης, στον ευρύτερο λογοτεχνικό και εν γένει πολιτιστικό χώρο, στα πλαίσια μιας προσπάθειας εξωστρέφειας των συλλογικών ζητημάτων που απασχολούν τον πνευματικό κόσμο καθώς και της ενδυνάμωσης της θέσης της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό αλλά και στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού. Με αυτόν τον τρόπο, “0 ποιητής της χειμαζόμενης γενιάς του `70” οδηγεί το όραμά του προς την πραγμάτωση.
Επιμέλεια συνέντευξης για το MAXMAG: Άννα Ρω
Η διαδρομή μέσα από τα μονοπάτια της ποίησης χαρτογραφεί τον δρόμο προς την αυτογνωσία;
Διαρκές ερώτημα στην ποίηση είναι το πώς σωστά θα μπουν οι σωστές λέξεις. Το τι όμως είναι «σωστό» εκ των υστέρων φαίνεται. Κρίνεται από το αποτέλεσμα. Η σωτηρία (που συνιστά ρίζα του σωστού) δεν είναι προκαθορισμένη. Συμπτώσεις και λάθη οδηγούν σε δημιουργικά τελέσματα. Γι’ αυτό στο λήμμα «Μετανιώνω», στο «Λεξικό αναμνήσεων», θυμάμαι ότι «Μετανιώνω που δεν έχω κάνει περισσότερα λάθη». Το πώς χτίζεται ή σμιλεύεται ο λόγος θυμίζει την υλοποίηση της πρόθεσης του αρχιτέκτονα σε ό,τι (κατα)σκευάζεται ή τον τρόπο που αφαιρώντας ο γλύπτης ανακαλύπτει τι «κρύβεται» στην πέτρα και άλλα υλικά του.
Η ποίηση πρεσβεύει πυκνότητα λόγου, έστω και αν πολλά ποιήματα αποδεικνύονται πλαδαρά. Όπως κάθε δημιουργία, το ποίημα παριστάνει ότι στέκεται εκτός ιστορίας, σε μια στιγμή επιχειρώντας να αποτυπώσει την αιωνιότητα. Οι διαδρομές και τα μονοπάτια που οδηγούν στο σημείο αυτό όμως αποκαλύπτουν την ιστορικότητά του, το γεγονός ότι κάθε έργο υφίσταται εντός του ιστορικού χρόνου στον οποίο συντελείται. Η ποίηση είναι μια μορφή έρευνας που προϋποθέτει ανάγνωση και γνώση κειμένων, αντικειμένων και υποκειμένων.
Πρόκειται για ετερογνωσία, που αποτελεί προϋπόθεση της αυτογνωσίας, η οποία έχει όρια αντίστοιχα προς τους περιορισμούς που επιφυλάσσονται για την παρατήρηση στην κβαντική μηχανική ή τα θεωρήματα της μη πληρότητας που απέδειξε ο Γκέντελ στα μαθηματικά. Παράδοξα και δοξασίες συγκλίνουν αναδεικνύοντας μια αμφιθυμία. Δηλαδή, τρία γράμματα διαρκώς δίνουν την απάντηση, αλλά δεν ξέρουμε αν πρόκειται για «ναι» ή «όχι». Ναι, οι «δρόμοι της μελάνης» πράγματι χαρτογραφούν μια πορεία αυτογνωσίας. Όμως όχι, αν αυτό αναδειχθεί σε αυτάρεσκη επιδίωξη που αγνοεί τα όρια της αυτογνωσίας.
Πώς επιδρά ο χρόνος στο ποιητικό σας απόσταγμα;
Οι πότες της στρογγυλής τραπέζης γνωρίζουν ότι διαρκώς βελτιώνεται το κρασί καθώς παλιώνει, μέχρι τελικά να γίνει ξίδι – νωρίτερα, αν εξαρχής δεν είναι όσο χρειάζεται καλό. Ο χρόνος αποτελεί μέτρηση της φθοράς. Στον βαθμό ωστόσο που η διαπίστωση αυτή παραμένει άφθαρτη, η μελάνη της χολής και η μελαγχολία του χρόνου συνιστούν ένα κρυφό μειδίαμα υπέρ της αθανασίας, του τρόπου δηλαδή που ενδέχεται να παραμένουμε ζωντανοί στη συνείδηση των άλλων.
Singing in the Dark: Μπορεί να είναι αυτό η ποίηση, ένα τραγούδι στο σκοτάδι;
Τραγούδι στο σκοτάδι είναι πράγματι η ποίηση, καθώς η ηχώ επιστρέφει από τα τοιχώματα της σκοτεινής σπηλιάς ή τα λόγια της χάνονται στο ανέμπειρο σκοτάδι μιας νυχτερινής πορείας. Ο άνθρωπος είναι ον που μιλά και τραγουδά τα λόγια του. Συνδυάζοντας ήχους και σημασίες, η ποίηση αυτό ακριβώς θυμίζει, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα έναν «ρεαλισμό της φαντασίας», όπως τον έχω ονομάσει.
Πώς προέκυψε αυτή η παγκόσμια ανθολογία ποίησης;
Προέκυψε από την πρωτοβουλία ποιητών στην Ινδία, που συνεργάστηκαν με τον εκδοτικό οίκο Penguin Random House για την έκδοση, έχοντας εν μέσω πανδημίας προσκαλέσει εκατό ποιητές, που γράφουν σε είκοσι γλώσσες, να στείλουν έργα τους μεταφρασμένα στα αγγλικά για την παγκόσμια αυτή ανθολογία ποίησης.
Μπορεί λοιπόν ένα παγκόσμιο πλήγμα να αφυπνίσει τον πνευματικό κόσμο;
Μακάρι, καθώς τα πλήγματα είναι βαρύτατα και συνεχή: η πανδημία του κορωνοϊού, η κλιματική κρίση, η ανισότητα, το έλλειμμα ελευθερίας.
Ποιο είναι το όραμά σας ως προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων;
Να μπορεί η Εταιρεία να συνδυάζει την υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης και των πνευματικών δικαιωμάτων των ανθρώπων που γράφουν με δημιουργικές πρωτοβουλίες εξωστρέφειας και πράξεις αλληλεγγύης.
Πόσο έχουν παρεκκλίνει, αν έχει συμβεί, οι σκοποί και οι στόχοι από ιδρύσεώς της;
Η ζωή είναι μια διαρκής παρέκκλιση από όσα φανταζόμαστε ότι μπορούμε να κάνουμε. Αυτό που ενθαρρύνει και παρηγορεί είναι να διαπιστώνεις πως άνθρωποι και φορείς εν τούτοις συνεχίζουν να υπηρετούν σκοπούς στους οποίους έχουν ταχθεί.
Μπορεί η Εταιρεία Συγγραφέων να επηρεάσει την προοπτική της ελληνικής λογοτεχνίας εντός και εκτός συνόρων;
Η Εταιρεία Συγγραφέων, με την παρουσία μελών της και πρωτοβουλίες της ως συλλογικού φορέα, που ενεργά συμμετέχει σε όσα γίνονται στον χώρο του βιβλίου στη χώρα μας και διεθνώς, επιδρά στο πώς γίνονται αντιληπτοί οι Έλληνες ποιητές, πεζογράφοι, δοκιμιογράφοι, μεταφραστές και άλλοι δημιουργοί του λόγου. Η φιλοδοξία αυτή προτιμότερο όμως είναι να εκφράζεται με πράξεις, αποφεύγοντας την αμετροέπεια των διακηρύξεων.
Ο ρόλος του κράτους επικουρεί την εξέλιξη και τη θέση της Εταιρείας Συγγραφέων ή την τροχοπεδεί;
Στον βαθμό που δεν υπάρχει μόνιμη στήριξη της πολιτείας για τη λειτουργία φορέων όπως η Εταιρεία Συγγραφέων, με τρόπους που ισχύουν σε άλλες χώρες, η δράση της γίνεται πιο δύσκολη σε συνθήκες ιδιαίτερα αρνητικές για τους συγγραφείς και τον χώρο του βιβλίου. Καθυστερούν ζητήματα, όπως η υλοποίηση του Δικαιώματος Δημόσιου Δανεισμού, παρά τις υποσχέσεις για άμεση εφαρμογή. Από την άλλη, θετικός είναι ο ρόλος της πολιτείας στον βαθμό που υποστηρίζει προτάσεις για δημιουργικές πρωτοβουλίες της Εταιρείας.
Θα μπορούσε η Εταιρεία Συγγραφέων να είναι ο πυρήνας μιας πνευματικής ανατροφοδότησης αναγνωστών και συγγραφέων;
Πρόκειται για μια διαρκή επιδίωξη να έχουν προτεραιότητα οι αναγνώστες, όπως συμβαίνει με την απονομή βραβείων της Εταιρείας Συγγραφέων σε καθιερωμένους και πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς, με τη διοργάνωση εκδηλώσεων για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, που διεθνώς καθιερώθηκε μετά από πρόταση της Εταιρείας, με λέσχες ανάγνωσης και πρόγραμμα φιλαναγνωσίας που αναμένεται να υλοποιηθεί.
Όπως χωρίς συγγραφείς δεν υπάρχουν βιβλία, χωρίς αναγνώστες δεν υπάρχουν συγγραφείς. Η σχέση τους είναι αναδραστική. Το λογοτεχνικό έργο είναι μια «παρτιτούρα» (της γραφής), που ενεργητικά καλείται να «εκτελέσει», ώστε να μπορέσει να την ακούσει, ο αναγνώστης, όπως ισχύει στη μουσική.
Η «δημοκρατία της αλφαβήτου», όπως ονομάζω την προοπτική να μπορούν όλοι να απολαύσουν τη λογοτεχνία, αποτελεί μια επαγγελία του αλφαβητισμού. Μεσολαβεί όμως μια διαδικασία καλλιέργειας και απόκτησης γευσιγνωσίας, που συνδυάζει το αναγνωστικό ταλέντο με άσκηση που προηγείται της απόλαυσης. Δεν είναι αυτονόητο ότι κάποιος θα απολαύσει ένα άγνωστο κρασί χωρίς να έχει ασκήσει τη γλώσσα του στις αποχρώσεις των γεύσεων.
Αν δεχτούμε ότι η λογοτεχνία είναι γόνος αλληλεπίδρασης εσωτερικών διεργασιών του ανθρώπου άρρηκτα συνδεδεμένων με τη θέση του στον χωροχρόνο, ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το μέλλον της;
Η τέχνη του λόγου είναι αναπόφευκτη για όσους μιλούν (και παραμιλούν). Η λογοτεχνία συνιστά αγωγή ψυχής, παρηγορία, έναυσμα, κριτική και έρευνα του κόσμου και των ατόμων και στοιχείων που τον απαρτίζουν. Ταυτόχρονα είναι φυσικό να υπάρχει ανησυχία και αμφισβήτηση της λογοτεχνίας και όσων την υπηρετούν. Όπως και στην περίπτωση της ελληνικής γλώσσας, η ανησυχία για το μέλλον συνιστά θετικό προμήνυμα. Ωστόσο, αυτό που χαρακτηρίζω εύλογο ή «αναγκαίο ναρκισσισμό» του δημιουργού, που τον κρατά ενεργό στις δύσκολες συνθήκες της δουλειάς του, χρειάζεται να το αναιρεί ο αυτοσαρκασμός. Ο χορευτής δίνει το σώμα του βορά στον χορό. Ο συγγραφέας δίνει το δικό του στη γραφή. Η ποίηση είναι μια κατ’ εξοχήν χειρωνακτική εργασία.
Μπορεί η λογοτεχνία να καταστεί ο δίαυλος μιας προσωπικής – συλλογικής ουτοπίας;
Αυτό θα ήταν ουτοπία. Έτσι είναι όμως. Και ουχρονία, ας προσθέσω.
Έχετε βραβευτεί με το βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου σας και έχετε υπάρξει μέλος επιτροπής Απονομής του Διεθνούς Βραβείου για τη Λογοτεχνία Neustadt. Τι προσθέτει ένα βραβείο στην προσωπικότητα και ιδιοσυγκρασία ενός συγγραφέα;
Με αφορμή το έργο τους, τα βραβεία μπορεί να αναδείξουν τις καλές και κακές πλευρές των συγγραφέων. Γι’ αυτό παρατηρείται και μια αμφιθυμία, με συγγραφείς που ανηλεώς τα επιδιώκουν και άλλους που αποκρύπτονται. Προτιμότερο είναι τα βραβεία να παραμένουν συνδεδεμένα με έργα που αναδεικνύουν και ανήκουν πια στους αναγνώστες και όχι με εκείνους που τα έχουν γράψει, όσο και αν χρειάζονται την αναγνώριση αυτή για τη δουλειά τους.
Πώς θα περιγράφατε τη δική σας ιδιοσυγκρασία;
Ως κράση ίδιον της οποίας είναι τα περί γραφής.
Αν έπρεπε να διασώσετε μόνο ένα βιβλίο από όλα όσα έχετε διαβάσει, ποιο θα ήταν αυτό;
Ένα λεξικό (αφού υπαινίσσεται όλα τα βιβλία).
Μπορείτε να συμπυκνώσετε τα πάντα σε μια λέξη;
Ναι (ή) Όχι;
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Αν όχι στην οικογένεια
πού αλλού
Advertising
το σπίτι των νεκρών;
Αν όχι χωρίς κράτος
πώς αλλιώς
η άρνηση της εξουσίας;
Advertising
Αν όχι στον θάνατο
πότε άλλοτε
το γαμήλιο δώρο της ζωής;
Advertising
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ και σας εύχομαι την καλύτερη προοπτική για το μέλλον
Όλα τα καλά να ευχηθώ επίσης.
Ο Γιώργος Χουλιάρας είναι ένας από τους χαρτογράφους του περιοδικού “Χάρτης”
