Ο Γιώργος Βυθούλκας ιδιοκτήτης του οίκου “Vithoulkas Antiques” ,είναι από τους τελευταίους εναπομείναντες συντηρητές παλαιών επίπλων & αντικειμένων, που επιμένουν να επισκευάζουν και να συντηρούν τα παλαιά έπιπλα με αυστηρά χειροποίητο τρόπο, χρησιμοποιώντας υλικά φυσικά και φιλικά προς το έπιπλο.
Η ειδοποιός διαφορά της μεθόδου συντήρησης που ακολουθεί ο Γιώργος Βυθούλκας έναντι άλλων μεθόδων, είναι η αποκάλυψη των στοιχείων εκείνων που προσδίδουν στα έπιπλα την αρχική τους αίγλη.
Βαθύς γνώστης της τέχνης της συντήρησης αντικών ο Γιώργος Βυθούλκας, καθώς και εκτιμητής επίπλων & αντικειμένων, μας αποκαλύπτει πολλά από τα μυστικά του.
Επιμέλεια συνέντευξης: Άννα Ρω
Γιώργο Βυθούλκα, είστε η ψυχή του οίκου Vithoulkas Antiques, που δημιούργησε ο παππούς σας Γεώργιος Βυθούλκας και παρέλαβε μετέπειτα ο πατέρας σας Μιλτιάδης. Πείτε μας την ιστορία του οίκου; Πως εξελίχθηκε από εργαστήρι επιπλοποιίας στον οίκο Vithoulkas Antiques.
Η ιστορία ξεκινάει πολλά χρόνια πριν, τη δεκαετία του 1930. Ο παππούς μου Γεώργιος Βυθούλκας μαθήτευσε σ` ένα από τα καλύτερα εργαστήρια επιπλοποιίας αλλά και συντήρησης παλαιών επίπλων στη Ζάκυνθο. Η συντήρηση παλαιών επίπλων ήταν πολύ διαδεδομένη στα νησιά της Επτανήσου την περίοδο εκείνη, λόγω του μεγάλου αριθμού πλούσιων αρχοντικών που ήταν επιπλωμένα αποκλειστικά με αντίκες.
Ο Γεώργιος Βυθούλκας απέκτησε μεγάλη δεξιοτεχνία στην επιπλοποιία και τη συντήρηση παλιών επίπλων και δεν δίστασε να αποκτήσει το δικό του κατάστημα, όπου εκτός από τις τεχνικές γνώσεις του ανέπτυξε και την ικανότητα του στο εμπόριο παλαιών επίπλων.
Ο σεισμός όμως, τον Αύγουστο του 1953 ισοπέδωσε και ανάγκασε τον παππού μου να εγκαταλείψει τη Ζάκυνθο μαζί με χιλιάδες επτανησίους και να έρθει, που αλλού, στην Αθήνα. Αυτή είναι και η αφετηρία του σημερινού οίκου Vithoulkas Antiques. Με την ακατάπαυστη εργατικότητα, τη διορατικότητά και τις υπηρεσίες υψηλού επιπέδου που παρείχε εξέλιξε το επιπλοποιείο του και εργαστήρι συντήρησης παλιών επίπλων σε στέκι φιλότεχνων και μεγάλων συλλεκτών, όπως ο Αλέξανδρος Ιόλας, ο Γιάννης Τσαρούχης, η Μελίνα Μερκούρη κ.α.
Ευτυχώς, ο πατέρας μου Μιλτιάδης αγάπησε πολύ την ενασχόληση με την τέχνη της συντήρησης και αναδείχτηκε ανώτερος του δασκάλου πατέρα του. Εκτός από συντηρητής αντικών καταπιάνεται με διάφορα είδη κατασκευών, όπως με την μικροναυπηγική. Κατασκευάζει ξύλινα ιστιοφόρα πλοία σε μικρογραφία πλήρως πλεύσιμα, κι επιπλέον δημιουργεί υπέροχα tableaux με διάφορη θεματολογία, χρησιμοποιώντας τη τέχνη του marqueterie.
Το 1985 ο οίκος μεταφέρεται στην οδό Ερεχθείου, στην Ακρόπολη, όπου εκτός από την συντήρηση παλαιών επίπλων και έργων τέχνης σε διάφορα μουσεία αλλά και σε ιδιωτικές συλλογές, επιδίδεται και στο εμπόριο σπάνιων Ευρωπαϊκών και Ελληνικών επίπλων αλλά και αντικειμένων τέχνης του 18ου και 19ου αιώνα.
Σήμερα λοιπόν, μετά από 80 χρόνια ο οίκος Vithoulkas Antiques εκπροσωπείται ξανά από έναν Γεώργιο Βυθούλκα, ο οποίος διατηρεί και εμπλουτίζει την συλλογή του, με γνώμονα πάντα την ποιότητα, τη σπανιότητα και την υψηλή αισθητική των επίπλων και των αντικειμένων. Έχω κληρονομήσει ένα αξιοσημείωτο παρελθόν και μέλημά μου είναι, αν μη τι άλλο, εκτός από την διατήρηση των κεκτημένων του οίκου, να προάγω με κάθε τρόπο την επτανησιακή παράδοση στην τέχνη της συντήρησης των επίπλων.
Μάλλον μακρηγόρησα με την τόσο εκτενή απάντησή μου αλλά είναι πολύ σημαντικό ν` αντιληφθεί κανείς, ότι η συντήρηση παλιών επίπλων είναι κάτι παραπάνω από μια δεξιότητα. Είναι ένας σύνδεσμος με την ιστορία.
Ποια είναι η διαφορά μιας αντίκας κι ενός αντικειμένου vintage;
Αντίκα θεωρείται συνήθως ένα αντικείμενο το οποίο είναι πάνω από ογδόντα-εκατό ετών και ακολουθεί τις “γραμμές” ενός καλλιτεχνικού ρεύματος.
Ίσως η δεκαετία του σαράντα που σηματοδοτεί και το τέλος του ρεύματος της Art Deco να είναι και η εποχή που ένα αντικείμενο μπορεί να θεωρηθεί αντίκα.
Τα Vintage αντικείμενα αφορούν κυρίως τις δεκαετίες ’50 – ’60 – ’70.
Τον όρο ρυθμολογία τον συναντάμε στην ποίηση, στη μουσική, στον χορό αλλά και στο έπιπλο. Πείτε μας, για τη ρυθμολογία των επίπλων.
Όπως σε όλες τις μορφές τέχνης έτσι και η επιπλοποιία ακολουθεί τον ρυθμό τής εκάστοτε περιόδου αλλά με κάποιες παραλλαγές από τόπο σε τόπο.
Η Αναγέννηση, το μπαρόκ, το ροκοκό ο νεοκλασικισμός υπάρχουν σχεδόν παντού στην Ευρώπη αλλά διαμορφώνονται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με το στυλ που επιβάλλει η μοναρχία.
Στην Αναγέννηση τα είδη των επίπλων δεν είναι τόσα πολλά αλλά χαρακτηρίζεται ως η περίοδος, που τα έπιπλα αρχίζουν να διαχωρίζονται ανάλογα με τους χώρους για τους οποίους προορίζονταν. Π.χ σε έπιπλα υπνοδωματίου, έπιπλα τραπεζαρίας, έπιπλα γραφείου κτλ. Είναι ογκώδη με έντονη διακόσμηση και εντυπωσιακή λεπτομέρεια. Ο σχεδιασμός είναι σχετικά ελεύθερος λόγω της έλλειψης επαρκών κλασσικών επίπλων.
Στις αρχές του17ου αιώνα το μπαρόκ διαδέχεται την αναγέννηση και ξεκινά μια εποχή που χαρακτηρίστηκε από ένα έντονο δραματικό και συναισθηματικό στοιχείο που σε αυτό παίζει το ρόλο της και η καθολική Εκκλησία. Το έπιπλο σταδιακά αλλάζει χαρακτηριστικά και κυριαρχούν οι έντονες καμπύλες και οι ρευστές μορφές των επιφανειών. Το σκάλισμα που αγγίζει την τελειότητα, η επιχρύσωση με φύλλο χρυσού (μάλαμα), η επένδυση των επιφανειών με λεπτά φύλλα ξύλων (καπλαμάς) αλλά και οι ένθετες διακοσμήσεις με εξωτικά ξύλα προσδίδουν έναν φανταχτερό και πολυτελή χαρακτήρα στα έπιπλα.
Από τα μέσα του 17ου και κατά τον 18ο αιώνα στην επιπλοποιία κυριαρχεί το Γαλλικό έπιπλο με τον Λουδοβίκο τον ΙΔ (Louis XIV, 1643 – 1715) να επιβάλει τις αρχές του κλασικισμού μετριάζοντας την τόλμη του μπαρόκ. Σπουδαία και χαρακτηριστικά δείγματα της εποχής αυτής είναι τα έπιπλα του Αντρέ -Σαρλ Μπουλ (1642 – 1732). Εξαιρετικές κατασκευές με πλούσιες ένθετες διακοσμήσεις από διάφορα υλικά όπως μπρούτζο, κασσίτερο και ταρταρούγα με επίθετα σκαλιστά και επιχρυσωμένα μπρούτζινα διακοσμητικά στοιχεία.
Αργότερα και κατά την βασιλεία του Λουδοβίκου του ΙΕ (Louis XV, 1715 – 1774) τα έπιπλα αποκτούν ένα μείγμα χαρακτηριστικών του μπαρόκ και του ροκοκό, χάνεται η συμμετρία του μπαρόκ και οι καμπύλες γίνονται ακόμα εντονότερες. Τα επιχρυσώματα στα σκαλίσματα και στα εκπληκτικής ποιότητας σκαλιστά μπρούτζινα διακοσμητικά στοιχεία, όπως επίσης και οι εξαιρετικές παραστάσεις με μαρκετερί από διάφορα εξωτικά χρωματιστά φρουτόξυλα δείχνουν μια εποχή όπου η τέχνη της επιπλοποιίας απογειώνεται.
Στα τέλη του 18ου αιώνα, ο Λουδοβίκος ΙΣΤ (Louis XVI, 1774 – 1793) επαναφέρει τις γραμμές του νεοκλασικισμού, χάνονται οι καμπύλες και τα έπιπλα γίνονται αυστηρά και ευθεία. Και σε αυτή την εποχή υπάρχουν έξοχα δείγματα της επιπλοποιίας, λιτές γραμμές αλλά και πολύπλοκες κατασκευές με χαρακτηριστικά παραδείγματα, τα υπέροχα σεκρετέρ – γραφεία με τα κρυφά συρτάρια και πορτάκια που λειτουργούν με τροχαλίες, ιμάντες και ελάσματα. Υπέροχα επίσης τα λεπτοδουλεμένα μπρούτζινα διακοσμητικά στοιχεία και το παιχνίδι με την ένθετη γεωμετρική διακόσμηση αλλά και τα μπουκέτα με τα πολύχρωμα λουλούδια.
Το Louis XV και το Louis XVI είναι στυλ που επηρέασαν σημαντικά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία και η Γερμανία. Φυσικά, με διαφορετική απόδοση στην κάθε περίπτωση.
Στην Αγγλία κατά τον 18ο αιώνα, συνέβησαν διαφορετικά πράγματα στο σχεδιασμό και την κατασκευή των επίπλων. Επικράτησαν δύο στυλ, αυτό της βασίλισσας Άννας με βαριά μπαρόκ επιρροή και το Chippendale, που η ονομασία του οφείλεται στον διάσημο επιπλοποιό Thomas Chippendale (1718 – 1779). Ένα στυλ που συγκεντρώνει στοιχεία νεογοτθικά, νεοκλασικά, Γαλλικού ροκοκό αλλά και με σαφή επίδραση της ανατολίτικης τέχνης.
Σημαντική εποχή για την τέχνη της επιπλοποιίας ορίζεται στις αρχές του 19ου αιώνα. Χαρακτηριστικό είναι το αυτοκρατορικό στυλ (1800 – 1815) με κυριότερα κέντρα την Γαλλία και την Ρωσία. Με πρότυπο την αρχαία Ελλάδα και την Αίγυπτο, τα έπιπλα πια αποκτούν ένα πιο αυστηρό, αρχιτεκτονικό ύφος με χαρακτηριστικά στοιχεία τις ευθείες γραμμές, τα ορθογώνια σχήματα και τις κολόνες δωρικού και Κορινθιακού ρυθμού. Το ξύλο που κυριαρχεί την περίοδο αυτή είναι το μαόνι και οι επίχρυσες μπρούτζινες διακοσμήσεις αντλούν συνήθως θέματα από την μυθολογία όπως νύμφες που χορεύουν, μυθικά πλάσματα, έρωτες κτλ.
Αξιοσημείωτο είναι και το στυλ Biedermeier που αναπτύσσεται κυρίως στην Γερμανία, την Αυστρία και τις Σκανδιναβικές χώρες από τις αρχές έως τα μέσα του 19ου αιώνα (1815-1848). Με λιτές, αρχιτεκτονικές γραμμές πιο μοντέρνα διάθεση αλλά και ένα όμορφο πολλές φορές παιχνίδι ανοιχτόχρωμων και σκούρων ξύλων, συνήθως σημύδας και έβενου.
Ίσως αυτές να είναι κάποιες από τις κυριότερες εποχές για την επιπλοποιία χωρίς να ξεχνούμε το Art Nouveau, στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα, που δημιουργείται ως αντίδραση στην τέχνη του 19ου αιώνα και προετοιμάζει το δρόμο για τα μεταγενέστερα πρωτοποριακά κινήματα όπως το Art Deco, το Bauhaus κ.α.
Πολλά παλαιά έπιπλα θεωρούνται, όχι άδικα, έργα τέχνης. Ποια χαρακτηριστικά τους τα καθιστούν άξια γι` αυτόν τον τίτλο;
Ο σχεδιασμός, η δεξιοτεχνία στην κατασκευή του, η ποιότητα, η ποικιλία πολλές φορές των διαφορετικών αλλά και σπάνιων υλικών που συνδυάζονται είναι κάποια από τα βασικά κριτήρια που ένα έπιπλο θεωρείται έργο τέχνης.
Τα έπιπλα που βρίσκονται στην έκθεση του καταστήματος Vithoulkas Antiques, μεταφέρουν την ιστορία τους ως αντικείμενα μόνο; Μπορεί τις ώρες που λείπετε μια Γαλλική κομόντα Louis XVI να επιστρέφει στον χώρο υποδοχής κάποιου πύργου ή κάποια κυρία των τιμών να παίρνει το τσάι της, καθήμενη σε μια από τις Αγγλικές Regency καρέκλες σας; Μήπως αυτό το, πέραν των αιώνων, ταξίδι τους στον χρόνο τα προάγει όχι μόνο σε έργα τέχνης αλλά και σε θεματοφύλακες της εποχής τους;
Κάπως ονειρική αυτή η σκέψη! Πάντως το σίγουρο είναι ότι θα ταξιδέψουν στον χρόνο, και στο μέλλον ίσως βρεθούν ξανά και ξανά να κοσμούν σπίτια και όμορφες επαύλεις. Θα λειτουργούν, ακριβώς έτσι όπως το είπατε, ως θεματοφύλακες, με την έννοια του “φρουρού” των παραδόσεων και των αξιών. Επί πλέον, επισημαίνουν στις επόμενες γενιές, όπως άλλωστε όλα τα έργα τέχνης, την ιδιαίτερη ικανότητα του ανθρώπου να δημιουργεί αριστουργήματα εκ του μηδενός.
Είναι ιδιαίτερη η κατηγορία των ανθρώπων που προτιμούν τις αντίκες; Υπάρχουν μανιακοί συλλέκτες, όπως συμβαίνει και με τα άλλα είδη τέχνης;
Ευτυχώς που υπάρχουν. Πιστεύω ότι αν δεν υπήρχαν μανιακοί συλλέκτες, θα ήταν αδύνατον να διατηρηθεί η κληρονομιά της ανθρωπότητας. Βρίσκω ανεπαρκή την υποστήριξη της πολιτείας, και πολλά έργα τέχνης θα είχαν χαθεί αν κάποιοι δεν διέθεταν χρήματα για να τα περισώσουν. Αυτό βέβαια απαιτεί μια οικονομική επιφάνεια που να συνδυάζεται με την αγάπη για το αντικείμενο που έρχεται από τα βάθη του χρόνου.
Πέρα από την αξία, την πολυτέλεια, τη μοναδικότητα τι άλλο μπορεί να ελκύει το αγοραστικό κοινό στην αναζήτηση ενός παλαιού επίπλου;
Συναισθηματικά, το ταξίδι στο χρόνο και τις παλιές γνώσεις σε δύσκολες τεχνικές που σήμερα φαντάζουν ακατόρθωτες να πραγματοποιηθούν. Πρακτικά, η άριστη ποιότητα κατασκευής που αποδεικνύει την αντοχή τους σε δύσκολες συνθήκες, και ίσως η σκέψη μίας μορφής επένδυσης τόσο οικονομικής όσο και πολιτιστικής.
Η κρίση επηρέασε τον κλάδο σας;
Αν εννοείτε την οικονομική κρίση, όχι, δεν επηρέασε καθόλου τον κλάδο μας. Πολύ όμως νωρίτερα ο κλάδος μας επηρεάστηκε αρνητικά από την πολιτιστική κρίση. Είμαι από φύση αισιόδοξος και πιστεύω ακράδαντα ότι αυτή η κατάσταση θα βελτιωθεί.
Είστε ένας από τους λίγους εναπομείναντες δεξιοτέχνες της συντήρησης παλαιών επίπλων με χειροποίητο τρόπο. Γιατί επιμένετε σ` αυτή την τεχνική και πόσο απαιτητική είναι;
Είναι αλήθεια ότι εγώ και οι λίγοι συνάδελφοί μου έχουμε αποκτήσει τη στόφα της σπανιότητας. Αυτό αν και με λυπεί δεν με πτοεί καθόλου. Εξακολουθώ να πειραματίζομαι με νέες τεχνικές, πάντα με χειροποίητο τρόπο και υλικά φιλικά για το έπιπλο. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση απ` το να παίρνεις στα χέρια σου ένα έπιπλο σχεδόν κατεστραμμένο από τις κακές συνθήκες φύλαξής του ή τις ανθρώπινες επεμβάσεις και να το φέρνεις στην αρχική του μορφή.
Πριν ξεκινήσω οποιαδήποτε εργασία καταστρώνω ολόκληρο σχέδιο, ώστε η μέθοδος που θ` ακολουθήσω να είναι η καλύτερη δυνατή. Καμία αστοχία δεν επιτρέπεται που θα «πληγώσει» το αντικείμενο και κατά συνέπεια θα υποβαθμίσει την αξία του. Επιμένω στο λούστρο με την μπάλα (French Polishing technique) που είναι μια ιδιαίτερα κοπιαστική τεχνική, γιατί γίνεται με υλικά που δεν προσβάλουν το έπιπλο, όπως είναι το καθαρό οινόπνευμα και η γομαλάκα, και τελικά αναδεικνύει τα φυσικά χαρακτηριστικά του ξύλου. Εντελώς αντίθετα αποτελέσματα δίνει το τεχνητό βερνίκι με πιστόλι, που προσδίδει στο έπιπλο την αίσθηση της πλαστικής επιφάνειας, εμποδίζοντας παράλληλα τους πόρους του ξύλου να αναπνέουν επειδή τους καλύπτει αντί να εισχωρεί σε αυτούς.
Ο χρόνος, ο κόπος και η δεξιοτεχνία, που απαιτείται για να αναπαλαιώσετε ένα έπιπλο αμείβεται ικανοποιητικά; Υπάρχει αναγνώριση της τέχνης σας;
Η τέχνη μου σαφώς αναγνωρίζεται από τους γνώστες του αντικειμένου. Το ευρύ κοινό δυστυχώς, στερείται της ανάλογης παιδείας ν` αναγνωρίζει τα χαρακτηριστικά εκείνα, που καθιστά ένα έργο εξαιρετικό και σπάνιο. Πέρα από τις οικονομικές απολαβές εκείνο που με ανταμείβει είναι το ιδανικό αποτέλεσμα της δουλειάς μου. Με εξιτάρει να τα βλέπω έτσι αναγεννημένα, έτοιμα να διαβούν τα επόμενα διακόσια χρόνια τους.
Τι πιστεύει ο Γιώργος Βυθούλκας για το μέλλον του επαγγέλματός του;
Τα ογδόντα πέντε χρόνια ιστορίας του οίκου Vithoulkas Antiques, έχουν αποδείξει ότι όσες κρίσεις κι αν έρθουν, το αντικείμενο τους παραμένει διαχρονικό. Προσωπικά ευελπιστώ ν` αξιωθώ να δω και την τέταρτη γενιά της οικογένειάς μου ν` αναλαμβάνει τα ηνία.
Vithoulkas Antiques
Γιώργο Βυθούλκα τι σας κεντρίζει σ` αυτόν τον χώρο; Τι σκέφτεστε όταν αποδομείτε ένα έπιπλο, για να το επισκευάσετε;
Η ηθική ικανοποίηση, που νιώθω κάθε φορά όταν η συντήρηση του επίπλου φτάνει στο τέλος. Όταν δουλεύεις σε ένα έπιπλο για αρκετό καιρό, κάποια στιγμή που η συντήρηση βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο, έχεις ξεχάσει την αρχική του κατάσταση και είναι μαγικό να βλέπεις τις φωτογραφίες, που έχεις βγάλει όταν το έπιπλο ήταν στην αρχική του κατάσταση ή στα πρώτα στάδια συντήρησης του. Κρατώ φυσικά, φωτογραφικό αρχείο με τα στάδια της συντήρησης το οποίο δίνεται και στον πελάτη. Με κεντρίζει αυτό το υπέροχο συναίσθημα, που νιώθεις όταν βλέπεις το αποτέλεσμα. Είναι αυτό που επιβεβαιώνει, ότι δεν ήταν άδικο που πολλές φορές αφιέρωσες ώρες για μια λεπτομέρεια που δεν θα την παρατηρούσε κανείς, διότι αυτές οι λεπτομέρειες είναι που εκτοξεύουν την ποιότητα της δουλειάς σου.
Τι είναι εκείνο που οδηγεί τον Γιώργο Βυθούλκα, εκτός από την συντήρηση έργων τέχνης και στη ζωγραφική;
Είπαμε πως τα παλαιά έπιπλα έχουν ήδη τη δική τους ιστορία. Δεν σου δίνουν πολλά περιθώρια προσωπικών αναζητήσεων. Η ζωγραφική μού προσφέρει τη δυνατότητα της εσωτερικής ενδοσκόπησης και ηρεμίας αλλά και το άγχος και την απόλαυση της δημιουργίας.
Τελικά τι έχει αξία στη ζωή, η αιωνιότητα ή η τρέχουσα στιγμή;
Κάθε στιγμή, σε κάθε εποχή, δημιουργείται ένα έργο τέχνης που περνάει στην αιωνιότητα και προσφέρει πληροφορίες και γνώσεις πολύ σημαντικές για τη εξέλιξη του πολιτισμού. Επομένως η κάθε στιγμή είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αιωνιότητας.
Νομίζω ότι αξία στην ζωή έχει η ίδια η δημιουργία, που καταφέρνει να κερδίσει την μάχη με τον χρόνο και δείγματα της περνάνε στην αιωνιότητα, ως παρακαταθήκη για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό του μέλλοντος.
Ο Γιώργος Βυθούλκας διατηρεί το κατάστημα Vithoulkas Antiques και το εργαστήριό του στην οδό Ερεχθείου 28, στην περιοχή της Ακρόπολης.
Οι φωτογραφίες του άρθρου αντλήθηκαν από τον επίσημο ιστότοπο του Γ. Βυθούλκα και το προσωπικό του αρχείο.
