Η σειρά Jessica Jones (2015 – 2019) αποτελεί μια φεμινιστική εκδοχή της ρητορικής των υπερηρώων της Marvel. Η ηρωίδα που έδωσε το όνομά της στην εν λόγω σειρά του Netflix, σε αντίθεση με τους όμοιούς της, δεν κρύβει την ταυτότητά της πίσω από μάσκες, στολές και επιβλητικά κτήρια. Εργάζεται ως ιδιωτικός ντετέκτιβ στην Hell’s Kitchen ενός neo-noir Manhattan που θυμίζει Gotham. Μοναχικά παρακολουθεί και φωτογραφίζει τους άπιστους συντρόφους των πελατών της. (Συνήθως τέτοιας φύσεως είναι οι υποθέσεις της). Οι ιδιαίτερες ικανότητές της (κυρίως η υπεράνθρωπη δύναμη που κατέχει) καθιστούν ιδιαίτερα εύκολες τέτοιου είδους εξιχνιάσεις και την αναδεικνύουν κατάλληλη στα μάτια των εργοδοτών της. Το Jessica Jones δεν είναι και δεν επιδιώκει να είναι ηθικολογικό ή διδακτικό. Ωστόσο θέτει, αβίαστα και εμμέσως, ζητήματα όπως η θέση της γυναίκας στην οθόνη, ο βιασμός και το μετατραυματικό στρες. Αυτά τα θέματα θα επιχειρήσω να αναλύσω παρακάτω.
Ο ρόλος των δύο φύλων και η ανδρική ματιά
Ο κόσμος των υπερηρώων είναι ένας ιστορικά ανδροκρατούμενος χώρος. Οι γυναίκες είτε αποτελούν το ερωτικό ενδιαφέρον (το αρχέτυπο damsel in distress) είτε ένα είδος ιδανικής ηρωίδας, πάντοτε ελκυστικής και με απόλυτα χορογραφημένες κινήσεις. Το Jessica Jones, ωστόσο, τοποθετεί γυναικείους χαρακτήρες σε θέσεις εξουσίας και αντιστρέφει πολλά σεξιστικά μοτίβα. Η πρωταγωνίστρια (Krysten Ritter) αντιμετωπίζει τις δυσκολίες με πολύ αλκοόλ και ευκαιριακό σεξ στις τουαλέτες από παρακμιακά μπαράκια της Νέας Υόρκης. Σπάνια δέχεται βοήθεια. Αν το κάνει, θα είναι από την δημοφιλή θετή αδερφή της και παρουσιάστρια talk show – με μαύρη ζώνη στο Krav Maga (Trish). Ή από την πιο επιτυχημένη δικηγόρο του Manhattan (Jeri). Πρόκειται για τρεις αυτοδύναμες κεντρικές ηρωίδες. Περιστασιακοί ανδρικοί ρόλοι (Malcom, Luke, Simon), έρχονται σε δεύτερη – τρίτη ίσως – μοίρα.
Σε μια ενδιαφέρουσα ανατροπή κλασσικών Χολλυγουντιανών σκηνών και στερεοτύπων, τα ερωτικά ενδιαφέροντα των πρωταγωνιστριών, της Trish (Rachel Taylor) δε, αποδεικνύονται ανίκανα να βοηθήσουν ή και υπονομευτικά. Οι άντρες που περιβάλλουν την Jessica Jones πολύ συχνά είναι αυτοί που πληρώνουν το τίμημα της επικίνδυνης ζωής της. Η μοναδική χαρακτήρας με επιτυχημένη (εν μέρει) προσωπική ζωή είναι η Jeri (Carrie-Ann Moss), η οποία είναι ομοφυλόφιλη. Όταν η Jessica Jones διακόπτει ένα ζευγάρι την ώρα του σεξ, αποκαλύπτεται ότι η γυναίκα είχε καταστρώσει το σχέδιο, ώστε να την σκοτώσει. Ακολουθεί μια σεκάνς με τις δύο γυναίκες να παλεύουν και τον άντρα να στέκεται παράμερα, τρομαγμένος. Οι σκηνές αντρικού γυμνού, μάλιστα, είναι τόσο συχνές ή και συχνότερες του γυναικείου γυμνού, αντιστρέφοντας το ανδρικό, ετεροφυλοφιλικό βλέμμα.
Περί εκβιασμού
Αυτές, ωστόσο, δεν είναι οι πιο φεμινιστικές οπτικές που έχει να προσφέρει το Jessica Jones. Η αφήγηση της σειράς περιστρέφεται γύρω από μια χαρακτήρα με μετατραυματικό σύνδρομο (PTSD). Σύντομα αποκαλύπτεται ότι η Jessica είναι θύμα του Kilgrave, ενός άνδρα με την ικανότητα να εξαναγκάζει τηλεπαθητικά τους γύρω του. Οι δύο φαίνεται πως έχουν μεγάλο παρελθόν, καθώς ο Kilgrave ήταν – και συνεχίζει να είναι, καθ’ όλη την πρώτη σεζόν – εμμονικός μαζί της. Επί μήνες την εξανάγκαζε να τον συνοδεύει σε πολυτελή γεύματα, να μένει μαζί του σε πανάκριβα ξενοδοχεία και να προχωρά σε σεξουαλικές πράξεις. To Jessica Jones -άθελά του;- έχει το ιδανικό μέσο, για να θίξει το ζήτημα του βιασμού και ιδιαίτερα της ψυχολογικής χειραγώγησης (gaslighting).
Χειραγώγηση και μετατραυματικό στρες
Διαδραματιζόμενη περίπου την ίδια περίοδο με την άνοδο του Me Too Movement παρουσιάζει μερικούς ενδιαφέροντες διαλόγους. Βλέπουμε επανειλημμένα τον Kilgrave στις αναμνήσεις της Jessica Jones, να της ζητάει να χαμογελάσει ύστερα από κάθε εξαναγκαστική πράξη. Προσπαθεί με τέτοιο τρόπο να την πείσει ότι η ίδια απολαμβάνει την κατάστασή της, που πείθει και τον εαυτό του. Στις διαστρεβλωμένες αναμνήσεις του όλα συνέβησαν με τη θέλησή της. Και η Jessica πράγματι υπήρξε ελεύθερη για μερικά δευτερόλεπτα να αποφασίσει τη μοίρα της, όπως μας δείχνουν τα flashbacks. Ωστόσο η επιρροή του Kilgrave, η χειραγώγηση και ο ψυχολογικός εκβιασμός είναι τόσο βαθιά εδραιωμένα στις σκέψεις της που δεν της το επιτρέπουν. Και αυτό αναφέρεται άμεσα στο ζήτημα της συναίνεσης. Στο κατά πόσο το θύμα είναι θύμα, εάν βρίσκεται σε σχέση με τον βιαστή, εάν μοιράστηκαν ένα ρομαντικό δείπνο προηγουμένως.
«Τι απ’ όλα αυτά θα μπορούσε να είναι βιασμός;», την ρωτάει. «Το ότι δεν ήθελα τίποτα από αυτά», είναι η απάντησή της. Και κάπως έτσι ξεκαθαρίζει το τοπίο. Εντούτοις η Jessica Jones ποτέ δεν απαλλάσσεται πλήρως από τη σκιά του Kilgrave. Ακόμα και όταν αυτός φεύγει οριστικά από τη ζωή της. Συνεχίζει να έχει εφιάλτες και τη φωνή του στο πίσω μέρος των σκέψεών της, υπολείμματα του χρόνου που της στέρησε. Ακόμα και στην τελευταία σκηνή της σειράς, η φωνή του Kilgrave είναι αυτό που την ωθεί στο να λάβει μια σημαντική απόφαση. Πλέον, όμως, η ανάμνησή του δεν τη στοιχειώνει, αλλά της θυμίζει. Της θυμίζει τις φρικαλεότητές που εκείνος (και εκείνη) διέπραξαν και το άτομο που δεν θέλει να είναι. Βρίσκεται πλέον σε θέση να αντλήσει από τις αναμνήσεις αυτές, προκειμένου να βελτιωθεί η ίδια.
Εν κατακλείδι
Το Jessica Jones αποτελεί μια neo-noir ταινία superhero δράσης, που πάει το είδος της ένα βήμα παραπέρα. Ή μάλλον το εκσυγχρονίζει με τα κινήματα του σήμερα, τις αξίες που – αν και καθυστερημένα – αρχίζουν να γίνονται όλο και πιο αποδεκτές. Η Marvel κατάφερε να πραγματοποιήσει στη μικρή οθόνη ό,τι απέτυχε να κάνει στη μεγάλη.
