Το Το Severance, το νέο ψυχολογικό sci-fi θρίλερ της Apple TV+, είναι ένα ευφυέστατο mind-game που θα σε κάνει να αναθεωρήσεις κάποιες σημαντικές πτυχές της ζωής σου. Η πρώτη σεζόν της σειράς έκανε πρεμιέρα στην πλατφόρμα τον Φεβρουάριο του 2022 και αποτελείται από 9 επεισόδια.
Πλοκή
Κάπου, κάποτε, σε ένα άγνωστο προάστιο μιας άγνωστης πολιτείας της Αμερικής, ο Mark S. (Adam Scott, ο Ben Wyatt του Parks and Recreation) αποφασίζει να λάβει μέρος στο πρωτοποριακό πρόγραμμα του «διαχωρισμού» (severance) της εταιρείας βιοτεχνολογίας, Lumon. Ο διαχωρισμός αποτελεί μια μη αναστρέψιμη κατάσταση: με τη βοήθεια μιας μικροσκοπικής κάψουλας που τοποθετείται στον εγκέφαλο του συμμετέχοντα, δημιουργείται ένας νοητικός διαχωρισμός της εργασιακής του ζωής από την προσωπική του ζωή. Δημιουργούνται, δηλαδή, δύο διαφορετικές περσόνες, οι οποίες δεν γνωρίζουν η μία την ύπαρξη της άλλης. Μια κατάσταση που εκ πρώτης όψεως θα μπορούσε να φαντάζει ιδανική, αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί ένα εφιαλτικό αίνιγμα που και οι δύο πλευρές τελικά πασχίζουν να επιλύσουν.
Οι δύο περσόνες του Mark S.
Ο Mark S. μόνιμος κάτοικος του προαστίου, στο οποίο εδρεύει η εταιρεία Lumon, έχει χάσει πρόσφατα τη γυναίκα του κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Έτσι, αποφασίζει να λάβει μέρος στο πρωτοποριακό πρότζεκτ της εταιρείας, καθώς αδυνατεί να ορθοποδήσει και να συνεχίσει κανονικά τη ζωή του μετά από αυτό το τραγικό γεγονός. Για τον ίδιο η συμμετοχή του στο πρόγραμμα αποτελεί έναν προσωρινά εναλλακτικό τρόπο επιβίωσης, μια διαφυγή από την πραγματική ουσία του προβλήματος.
Στη διαδικασία του severance, η εργασιακή περσόνα της Lumon αποκαλείται «innie», ενώ η περσόνα του πραγματικού κόσμου ως «outie». Ο «innie» του Mark είναι ένας στοχοπροσηλωμένος και δυναμικός χαρακτήρας. Από το πρώτο κιόλας επεισόδιο βλέπουμε ότι ακολουθεί μία ανελικτική εργασιακή πορεία, αφού του απονέμεται ο τίτλος του μάνατζερ του τμήματός του. Από την άλλη, η περσόνα του «outie» βρίσκεται σε μια δυσχερή ψυχολογική κατάσταση, σε μία κατάσταση πένθους, από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει. Κάθε μέρα που περνάει, κλείνεται περισσότερο στον εαυτό του και αποξενώνεται.
Στο τμήμα του MDR (Macrodata Refinement), οπού ο Mark έχει πλέον τη θέση του μάνατζερ, εργάζονται άλλοι τρεις «innies». Ο Irving (John Turturro, γνωστός ως Jesus του Big Lebowski), ο Dylan (Zach Cherry), και η νέα υπάλληλος του MDR, Helly R. (Britt Lower). Πριν την πρόσληψη της Helly, στη θέση της βρισκόταν ο Petey (Yul Vazquez), ο πιο κοντινός φίλος του Mark και πρώην μάνατζερ του MDR. Όταν ο Mark πληροφορήθηκε για την απρόσμενη παραίτηση του Petey από την Lumon, αρχίζει για πρώτη φορά να αμφισβητεί τις ενέργειες και τους σκοπούς της εταιρείας, αλλά και την ίδια του την ύπαρξη μέσα σε αυτόν τον κόσμο. Η μάχη του Petey να ξεσκεπάσει όλη την αλήθεια για την Lumon δεν περιορίζεται μόνο στα υπόγεια γραφεία της, καθώς ο Petey θα καταφέρει να προσεγγίσει και να θορυβήσει ακόμη και τον «outie» του Mark.
Από εκεί και στο εξής οι δύο περσόνες του Mark αποκτούν μια κοινή διάσταση κι έναν κοινό σκοπό. Βρίσκονται σε μια μεταβατική φάση από την άγνοια προς την ανακάλυψη της αλήθειας. Μια κατάσταση που αποδεικνύεται ό,τι χρειάζονται και οι δύο χαρακτήρες, ώστε να ξεφύγουν από το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκονταν έως τώρα. Όμως αυτός ο δρόμος προς την αλήθεια που ξετυλίγεται μπροστά τους, αποκαλύπτει και άλλα κενά και απάτητα μονοπάτια. Η περιπέτεια αυτή μοιαζει μέ έναν ατέρμονο λαβύρινθο -σαν τους λευκούς και κενούς διαδρόμους της Lumon- , από τον οποίον δεν υπάρχει καμία διέξοδος.
«Unknown, unknown, Delaware, unknown»
Το Severance θα μπορούσε να πει κανείς ότι αποτελεί μία ωδή στον όρο του «υπολειμματικού τοπίου (liminal space)». Ένας όρος που εξηγεί το ανεξήγητο, το ανεξερεύνητο, την υλική υπόσταση -αλλά και τη συναισθηματική- της έννοιας του «μεταβατικού σταδίου». Το υπολειμματικό τοπίο με την κυριολεκτική του έννοια είναι ένα περιβάλλον, που θα μπορούσε να είναι λ.χ. ένα οικοδόμημα, το οποίο έχει εγκαταληφθεί και έχει παραμείνει ανέγγιχτο από μία άλλη εποχή του παρελθόντος. Συνήθως είναι άδειο, έχοντας όμως κάποια ελάχιστα διακοσμητικά στοιχεία που μαρτυρούν την ιστορία του, και παραπέμπουν σε έναν συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, εγείροντας έντονα την αίσθηση της νοσταλγίας. Μπορεί όμως να είναι και μία ανθρώπινη και ψυχολογική κατάσταση, στην οποία κάποιος μπορεί να χάσει την αίσθηση του τελεολογικού του στοιχείου, αλλά και γενικότερα του εαυτού, διότι βρίσκεται σε μία κατάσταση μεταιχμιακή και ανισόρροπη. Το «τοπίο» αυτό λοιπόν χαρακτηρίζεται από την αίσθηση του άγνωστου, αλλα ταυτόχρονα και οικείου, άρα κατά συνέπεια απροσδιόριστου. Από την αίσθηση της μοναξιάς, της απομόνωσης, αλλά και μιας ανησυχητικής ίσως γαλήνης και ηρεμίας.
Ο κόσμος του Severance είναι λοιπόν ένα τέλεια σχεδιασμένο «υπολειμματικό τοπίο» από όλες τις απόψεις. Ένας κόσμος απροσδιόριστος, στον οποίο δεν έχουν τεθεί κάποια γεωγραφικά όρια και ορόσημα. Ο κόσμος του Severance δεν συστήνεται στον θεατή. Του παρουσιάζονται μόνο κάποια στοιχεία κλειδιά, για να μπορέσει να εισαχθεί ο ίδιος στο αφηγηματικό πλαίσιο μιας δυστοπικής ιστορίας.
Το παράδειγμα της Λάμψης του Stanley Kubrick
Το στοιχείο του υπολειμματικού τοπίου έχει εμπνεύσει τον σκηνογραφικό σχεδιασμό πολλών δημοφιλών κινηματογραφικών ταινιών στο παρελθόν. Μία ταινία, στην οποία έχει πρωταγωνιστικό ρόλο το τοπίο αυτό, και που χρησιμοποιείται με έναν κάπως πιο εναλλακτικό τρόπο, είναι η Λάμψη του Stanley Kubrick. Η ταινία διαδραματίζεται σε ένα εγκαταλελειμμένο και απομονωμένο ξενοδοχείο, το οποίο διατηρεί ακόμα τα στοιχεία μιας άλλης ξεχασμένης εποχής. Σε έναν χώρο όπου κάποτε έσφιζε από ζωή, πλέον επικρατεί μία τρομακτική ησυχία.
Τα πολυτελή διακοσμητικά στοιχεία, τα επιβλητικά έπιπλα, τα πολύχρωμα και ζωηρά πάτερνς που σκεπάζουν τους τοίχους και τα πατώματα των διαδρόμων του ξενοδοχείου, έρχονται να υπογραμμίσουν αυτήν την αντίθεση, μέσω της νοσταλγικής αίσθησης που προκαλούν. Τα στοιχεία αυτά εγείρουν εικόνες στους θεατές από μία άλλη εποχή του παρελθόντος που έχει «μαραζώσει» και εγκαταλειφθεί. Ο χώρος βρίσκεται μεταξύ δύο καταστάσεων και περιμένει να «αναστηθεί». Μια επίσης σημαντική παρατήρηση είναι ότι αποτελεί και ένα απόλυτο καθρέπτισμα του εσωτερικού κόσμου των πρωταγωνιστών. Ένας κόσμος μοναχικός, απροσδιόριστος, κενός, που πολλές φορές μπορεί να οδηγήσει στην παραφροσύνη.
Επομένως, αυτά τα μικρά hints, όπως τα έπιπλα και τα διακοσμητικά στοιχεία, δίνουν νόημα στη δράση του υπολειμματικού τοπίου και εντείνουν αυτήν την αίσθηση του «εγκαταλελειμμένου», του «αβοήθητου», δημιουργώντας αμηχανία και φόβο στον θεατή.
Ο μοντερνισμός του Severance
Στο Severance, ο production designer Jeremy Hindle για να δώσει αυτήν την αίσθηση του υπολειμματικού στον χώρο των γραφείων της Lumon, προσδίδει στον σχεδιασμό των σκηνικών, πολύ εύστοχα, την αισθητική της μοντέρνας αρχιτεκτονικής.
Η μοντέρνα αρχιτεκτονική, λόγω της έλλειψης της περιττής διακόσμησης και της ποικιλομορφίας στην χρωματική παλέτα του σχεδιασμού, δημιουργεί αυτήν ακριβώς την αίσθηση του απροσδιόριστου. Ο επισκέπτης ενός τέτοιου χώρου πολλές φορές αδυνατεί να συνδεθεί με αυτόν σε προσωπικό επίπεδο, διότι δεν μπορεί να εντοπίσει κάποια αναφορά που θα του δημιουργούσε την αίσθηση της οικειότητας, την αίσθηση της νοσταλγίας. Επομένως ο Hindle χρησιμοποιώντας ακριβώς αυτό το στυλ του μοντερνισμού σχεδόν σε όλους τους εσωτερικούς χώρους του κόσμου του Severance, αλλά κυρίως στον εσωτερικό σχεδιασμό του κτιρίου της Lumon, καταφέρνει να αποπροσανατολίσει όχι μόνο τους πρωταγωνιστές της σειράς, αλλά και τους ίδιους τους θεατές. Παράλληλα, ο μινιμαλισμός του μοντέρνου κάνει ακόμη πιο έντονη και απαραίτητη την σύνδεση μεταξύ του υπολειμματικού και της νοσταλγικής αίσθησης, με αποτέλεσμα ο θεατής να αναζητά απεγνωσμένα αυτά τα νοσταλγικά στοιχεία μέσα στα άδεια δωμάτια της Lumon, που ενδεχομένως θα του δώσουν απαντήσεις για τα υπόλοιπα κενά της πλοκής.
Όπως και στο παράδειγμα της Λάμψης, αντίστοιχα και στο Severance υπάρχουν κάποια μεμονωμένα στοιχεία που προσγειώνουν τον θεατή σε μια συγκεκριμένη πραγματικότητα. Μέσα στον φαινομενικά ατελείωτο λευκό λαβύρινθο των υπόγειων γραφείων της Lumon, τοποθετείται και το γραφείο του MDR. Το γραφείο αυτό διαθέτει κάποια στοιχεία που το διαφοροποιούν οπτικά και αισθητικά από τους υπόλοιπους χώρους της Lumon. Η διακριτή πινελιά του πράσινου χρώματος της μοκέτας του γραφείου αποτελεί μία όαση μέσα σε αυτό το λευκό μινιμαλιστικό χάος. Ο θεατής αποκτά επιτέλους ένα σημείο αναφοράς και ίσως μπορεί να αρχίσει να «προσανατολίζεται». Η επιλογή του πράσινου χρώματος ως βασική απόχρωση στον χώρο του MDR, κατά τον Hindle δημιουργεί μία αίσθηση ηρεμίας και ασφάλειας. Όπως αναφέρει ο ίδιος: «Το πράσινο είναι ένα χρώμα πολύ οικείο στο ανθρώπινο μάτι, γι’ αυτό και θεωρητικά δημιουργεί την αίσθηση της ηρεμίας […] Είναι ένα χρώμα απαραίτητο για την επιβίωση των χαρακτήρων» (Chapman, 2022).
Πράγματι, όταν οι χαρακτήρες μετά από μία επιχείρηση στους διαδρόμους της Lumon επιστρέφουν στο MDR, ακόμα και ο θεατής, ίσως, αισθάνεται μία μικρή ανακούφιση. Μπορεί να συναισθανθεί την ασφάλεια που ενδεχομένως νιώθουν οι χαρακτήρες στον δικό τους χώρο.
Το γραφείο του MDR
Το γραφείο του MDR θα μπορούσε να παρομοιαστεί με εκθεσιακό χώρο, στη μέση του οποίου ο επιμελητής έχει τοποθετήσει ένα μόνο βασικό έκθεμα, ένα cubicle. Η υποτιθέμενη αυτή έκθεση φαίνεται να αποτελεί μία αναδρομική αποτύπωση της ιστορικής εξέλιξης της έννοιας του «γραφείου». Ο σκοπός της ύπαρξης των «innie» είναι η δουλειά. Φυλακισμένοι στα υπόγεια γραφεία της Lumon αναγκάζονται να μάθουν κατ’ επανάληψη την έννοια αυτού του όρου και δεν υπάρχει κανένας τρόπος διαφυγής από αυτήν την κατάσταση. Ακόμα και η elevator μουσική που συνοδεύει ενίοτε τις σκηνές στους διαδρόμους της Lumon, την οποία θα άκουγε κανείς κατά την αναμονή του σε κάποιο προθάλαμο ή και σε κάποιο ασανσέρ, παραπέμπει ακριβώς σε αυτόν τον όρο της δουλειάς και του γραφείου.
Το συγκεκριμένο cubicle μαζί με τα αντικείμενα που φέρει παραπέμπουν σε μία προηγούμενη δεκαετία και συγκεκριμένα στην εποχή της Αμερικανικής προαστικοποίησης και την εποχή του baby-boom. Η εποχή αυτή χαρακτηρίζεται από την αποαστικοποίηση του πληθυσμού μεσαίου εισοδήματος και την επανίδρυση μεγάλων εταιρικών συγκροτημάτων στα προάστια των πολιτειών των ΗΠΑ. Πολλές πολεοδομικές εταιρείες ανέλαβαν ακόμη και την μαζική ίδρυση πανομοιότυπων μονοκατοικιών γύρω από τα συγκροτήματα αυτά. Ο κοσμος του Severance έξω από την Lumon είναι δομημένος ακριβώς κατ’ αυτόν τον τρόπο: Είναι ένα προάστιο γεμάτο με πανομοιότυπα σπίτια, στα οποία κατοικούν ως επί το πλείστον εργαζόμενοι της Lumon. Σύμφωνα με τον Hindle, ακόμα και το κτίριο της Lumon είναι εμπνευσμένο από τα κεντρικά γραφεία της εταιρείας Deere & Company Administrative Center, ένα μοντέρνο εταιρικό οικοδόμημα της δεκαετίας του 1960 στην πολιτεία του Ιλινόι των ΗΠΑ, σχεδιασμένο από τους αρχιτέκτονες Eero Saarinen και Kevin Roche. (Chapman, 2022)
Η διαφορά όμως στο Severance έγκειται στο ότι η προαστιακή ζωή δεν προβάλλεται ως συνήθως σαν το Αμερικανικό όνειρο, με έντονα χρώματα, ηλιόλουστες μέρες, χαρούμενες πυρηνικές οικογένειες. Αντιθέτως είναι ένα προάστιο στο οποίο επικρατεί η γαλάζια και η γκρίζα απόχρωση, ο καιρός είναι βροχερός και οι δρόμοι συνεχώς άδειοι και χιονισμένοι. Αυτή η αντισυμβατική απεικόνιση του Αμερικανικού προαστίου καταφέρνει να τραβήξει την προσοχή του θεατή και να εντείνει την αίσθηση του μυστηρίου που σκεπάζει ολόκληρη την πόλη.
Το κυνήγι του εαυτού μέσα στον λαβύρινθο της Lumon ανανεώνεται για 2η σεζόν και τα γυρίσματα της σειράς έχουν ήδη ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 2022. Άραγε θα καταφέρει ο Mark να γνωρίσει τον υποδουλωμένο του εαυτό ώστε να ξεπεράσει το ψυχικό του αδιέξοδο, και να ξεφύγει από τον λευκό λαβύρινθο της Lumon;
Πηγές
Chapman, Wilson (2022). How ‘Severance’ Turned the Workplace Into a Demented Playground. https://variety.com/2022/artisans/news/severance-production-design-apple-1235220628/ (τελευταία πρόσβαση 4.2.2022)
