Η σειρά “The Haunting of Bly Manor” (ελληνιστί «Οι Δαίμονες της Έπαυλης Μπλάι») είναι το τελευταίο τηλεοπτικό δημιούργημα τρόμου (;) του υπερδραστήριου και ταγμένου στο είδος δημιουργού Mike Flanagan (“Oculus”, “Somnia”, “Ouija 2”, “Doctor Sleep”). Ξεκίνησε να προβάλλεται στην πλατφόρμα του Netflix στις 12 Οκτωβρίου και αποτελεί τον δεύτερο αυτόνομο κύκλο της ανθολογίας τρόμου που ξεκίνησε ο ίδιος με τη σειρά “The Haunting of Hill House”. Δύο χρόνια μετά το οικογενειακό δράμα τρόμου που προκάλεσε ανατριχίλες, εφιάλτες, αλλά και τον ενθουσιασμό σε τηλεοπτικό κοινό και κριτικούς, ο Flanagan επέστρεψε με μία ακόμη ιστορία φαντασμάτων. Κατάφερε όμως αυτή να ανταποκριθεί στις υψηλές απαιτήσεις που είχε θέσει ο πρώτος κύκλος;
Η κριτική περιέχει τόσα spoilers όσα jumps scares έχει και η σειρά…λίγα!
The Haunting of Bly Manor, όπως λέμε The Turning of the Screw;
Η ιστορία της σειράς “The Haunting of Bly Manor” είναι μία δημιουργική και ελεύθερη απόδοση της γνωστής νουβέλας του Henry James “The Turn of the Screw”, που έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά με τον πιστό τίτλο «Το στρίψιμο της βίδας». Η συγκεκριμένη ιστορία αποτελεί πλέον αρχέτυπο του γοτθικού μυθιστορήματος κι έχει μεταφερθεί στο θέατρο, στην όπερα, στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο, με μάλλον γνωστότερη και πιο επιτυχημένη εκδοχή της την κινηματογραφική ταινία του 1961 “The Innocents” («Μία Μορφή στο παράθυρο»).
Όπως και στο βιβλίο έτσι και στην τηλεοπτική σειρά μία νεαρή γκουβερνάντα αναλαμβάνει την ανατροφή δύο ορφανών ως εσωτερική σε μία απομονωμένη έπαυλη. Από εκεί κι έπειτα ο Flanagan αναπτύσσει εντελώς διαφορετικά το αφήγημά του που, όπως και στην περίπτωση του “The Haunting of Hill House“, η λογοτεχνική ιστορία είναι μόνο η αφορμή για να ξετυλιχτεί ένα νήμα από άλλο υλικό και με διαφορετική υφή! Μερικά από τα ονόματα και λιγότερες από τις ιδιότητες των χαρακτήρων του James παραμένουν ως φαντάσματα του λογοτεχνικού έργου. Δυστυχώς ο δημιουργός επέλεξε συνειδητά να αφαιρέσει το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του βιβλίου, την αμφιβολία. Η πλοκή, παρόλο που δεν εξελίσσεται γραμμικά -πράγμα που έχουμε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια στη νέα τηλεόραση- δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης για το τι είναι πραγματικότητα και τι αποκύημα της φαντασίας των χαρακτήρων. Μάλιστα η εστίαση στα πρόσωπα που κατοικούν στην Έπαυλη του Bly είναι τόσο αληθινή που γίνεται εν τέλει η ίδια οδυνηρή και τρομακτική.
Ένα ακόμη υβριδικό αποτέλεσμα για την ανθολογία
Ο Flanagan εξερευνά και στον δεύτερο κύκλο με τις ιστορίες τρόμου σε «Στοιχειωμένα Αρχοντικά» τις δυνατότητές του στα υβριδικά είδη αφήγησης. Έτσι αν η σειρά “The Haunting of Hill House” ήταν ένα οικογενειακό δράμα τρόμου, τότε μπορούμε κατ’ αναλογία να χαρακτηρίσουμε το “The Haunting of Bly Manor” μία ρομαντική σειρά τρόμου. Τα γεγονότα στην έπαυλη εξιστορεί η Carla Gugino, που απολαύσαμε και στον προηγούμενο κύκλο της ανθολογίας. Αυτή τη φορά υποδύεται μία ηλικιωμένη μοναχική γυναίκα που παρευρίσκεται το 2007 καλεσμένη στο γάμο ενός φιλικού ζευγαριού. Καθώς οι νεόνυμφοι αστειεύονται για το αν το παλιό αρχοντικό που επέλεξαν για τη δεξίωση είναι στοιχειωμένο, η μυστηριώδης γυναίκα αρχίζει να τους διηγείται μία «πραγματική ιστορία φαντασμάτων».
Υπόθεση
Η εγκιβωτισμένη ιστορία ξεκινά το έτος 1987 με τη νεαρή Αμερικανίδα Dani Clayton (Victoria Pedretti) να περνά από συνέντευξη για τη θέση της εσωτερικής γκουβερνάντας σε μία απομονωμένη έπαυλη στην αγγλική ύπαιθρο. Ο ιδιοκτήτης της Henry Wingrave (Henry Thomas), ένας πλούσιος κι ευγενής Βρετανός με εμφανές πρόβλημα αλκοολισμού, την προειδοποιεί για την ιδιάζουσα περίπτωση των ανιψιών του, της 8χρονης Flora (Amelie Bea Smith) και του 12χρονου Miles (Benjamin Evan Ainsworth), καθώς τα παιδιά έχουν χάσει τους γονείς τους σε δυστύχημα και ζουν με το προσωπικό της έπαυλης. Ο καλοσυνάτος σεφ Owen (Raoul Kohli), που μένει στο Bly για να φροντίζει την άρρωστη μητέρα του και η εξίσου ευγενική οικιακή βοηθός Mrs Grose (T’Nia Miller) που συχνά παραλείπει γεύματα, υποδέχονται θερμά την Dani. Μαζί τους βρίσκεται και η κηπουρός Jamie (Amelie Eve), με την οποία η γκουβερνάντα αναπτύσσει γρήγορα οικειότητα.
Οδηγός στην πορεία του περίπλοκου κι όχι τόσο περίτεχνου δράματος είναι η κατευναστική κι ερωτική φωνή της αφηγήτριας Carla Gugino. Η αφήγηση voice-over λειτουργεί τόσο ως μικρή παύση στο συναισθηματικά φορτισμένο αφήγημα όσο και ως μια ματιά στη σκέψη των ηρώων. Μάλιστα είναι τόσο καλογραμμένη και σωστά τοποθετημένη μέσα στα επεισόδια που παραπέμπει στην αρτιότητα και τη νατουραλιστική αισθητική του εσωτερικού μονολόγου του Ethan Hawk από τον σπουδαίο Paul Schrader στην πρόσφατη ταινία του “First Reformed“ («Ακρότητες»-2017)
Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα υπάκουα, αν και συχνά χάνονται στις σκέψεις τους ή έχουν παράξενα ξεσπάσματα. Όλα αυτά βέβαια δικαιολογούνται από το τραύμα της απώλειας που δεν αφορά μόνο τους γονείς τους. Όπως η Mrs Grose πληροφορεί την Dani με την άφιξή της, η μικρή Flora ήταν αυτή που βρήκε το πτώμα της πρώην γκουβερνάντας τους Jessel (Tahira Sharif) να επιπλέει στη λίμνη του αχανούς οικοπέδου. Κάπως έτσι αρχίζει να εκτυλίσσεται σταδιακά μέσα από flashbacks η τραγική ερωτική ιστορία ανάμεσα στην Jessel και τον γοητευτικό προσωπικό βοηθό του κυρίου Wingrave, Peter Quint (Oliver Jackson-Cohen)- μία τοξική σχέση πάθους, που φαινομενικά τελειώνει με την απελπισία που περιγράφει ο Tennyson στο ερωτικό του ποίημα “Marianna”. Θα είναι όμως μία αγάπη που χάθηκε και βρέθηκε και ξαναχάθηκε και…
Μία τολμηρή αφήγηση που θα συζητηθεί
Είναι μάταιο να αναφερθούμε σε όλες τις ερωτικές ιστορίες που αναπτύσσονται στις 9 ώρες του “The Haunting of Bly Manor”. Όπως είναι το ίδιο μάταιο να απαριθμήσουμε όλα τα φαντάσματα που διαμένουν στην Έπαυλη! (Λένε ότι είναι 134…) Όλοι όμως οι ένοικοι της έπαυλης έχουν μία θλιβερή, προσωπική ιστορία να διηγηθούν. Έτσι η διεισδυτική ματιά του δημιουργού εισχωρεί με τόλμη στην ανθρώπινη ψυχή και τα αδιέξοδά της, παραδίδοντας στο τηλεοπτικό κοινό περίπλοκους χαρακτήρες ανθρώπων και πνευμάτων με βαθειά ανθρώπινη πλευρά. Στη ρεαλιστική απόδοση των χαρακτήρων συμβάλλει σημαντικά σύσσωμο το επιτελείο των ηθοποιών της σειράς, ξεχωρίζοντας ίσως τις ερμηνείες των Miller, Kohli, Jackson-Cohen και των μικρών πρωταγωνιστών Smith και Ainsworth. Ο κήπος της Έπαυλης του Bly μοσχοβολάει από τα λουλούδια της Jamie και τον αέρα των επερχόμενων τηλεοπτικών βραβείων!
Περί έρωτος…
Δυστυχώς η σειρά “The Haunting of Bly Manor” υστερεί σε σχέση με την προκάτοχό της σε αφηγηματικό επίπεδο. Οι θαυμαστές ερμηνείες των ηθοποιών και η προσεγμένη κινηματογράφηση που εδραιώθηκε στο Hill House, οι στενόμακροι υποφωτισμένοι διάδρομοι του σπιτιού και τα κρυμμένα φαντάσματα στις σκοτεινές γωνίες του υπογείου δεν αρκούν, για να περάσει ο δεύτερος κύκλος τον ψηλό πήχη που έθεσε ο πρώτος. Η εισαγωγή της σειράς στα δύο πρώτα επεισόδια που εστιάζει κυρίως στον χαρακτήρα της νέας γκουβερνάντας και το τραύμα από το παρελθόν που φέρει η ίδια, δεν προμηνύει τον επερχόμενο Κυκεώνα υποπλοκών που τελικά κυριαρχούν στο βασική αφηγηματική γραμμή που είναι… ποια; Μάλλον όλη η ιστορία της Έπαυλης Bly.
«Οι άνθρωποι μπερδεύουν τον έρωτα με την ιδιοκτησία», λέει η Jamie στη Dani στην αρχή της σειράς. Σημειωτέον πως στην αγγλική γλώσσα possession σημαίνει ταυτόχρονα «δαιμονισμός» ή «κατάληψη από πνεύμα». Αυτή η δήλωση όπως και η παραλληλία της παλιάς γκουβερνάντας, που πέθανε από έρωτα, με τη νέα θέτουν τα θεμέλια για μία σχεδόν δοκιμιακή τηλεοπτική ανάλυση περί έρωτος. Και πραγματικά η σειρά προσπαθεί πολύ μέσα από διαφορετικές αδιέξοδες και τραγικές ερωτικές ιστορίες να κάνει μία δήλωση για την αγάπη, τον έρωτα και το πάθος αλλά δυστυχώς καταλήγει σε αδιέξοδο. Το τέλος του “The Haunting of Bly Manor” πιθανόν να προσφέρει μόνο μερική ικανοποίηση (κάθαρση) στο κοινό του, αφού επιλέγει -όχι αυθαίρετα μεν ούτε δικαιολογημένα δε- να κλείσει με μία από τις πάμπολλες σχέσεις που αναπτύσσονται κατά τη διάρκειά του, αποδυναμώνοντας το συναισθηματικό φορτίο που έχει σωρευτεί στα δύο προηγούμενα επεισόδια. Με άλλα λόγια, όταν το κοινό παίρνει τις απαντήσεις στα ερωτήματα που έχουν τεθεί από την αρχή, έχει ήδη χάσει το ενδιαφέρον του, έχοντας στρέψει την προσοχή του σε διαφορετικό συναισθηματικό και εννοιολογικό περιεχόμενο.
Γιατί μας αρέσει; Ναι μεν, αλλά…
Όσο η σειρά προχωράει, το άγχος του Flanagan να γεμίσει τις συνολικά 9 ώρες της σειράς είναι εμφανές στους πιο έμπειρους θεατές. Παρόλα αυτά η ειλικρινής και λιτή απόδοση των πολλαπλών ιστοριών που διαδραματίζονται στην έπαυλη του Manor -σε διαφορετικούς χρόνους και κάποιες φορές σε διαφορετικές διαστάσεις- δημιουργεί ένα ρεαλιστικό ατμοσφαιρικό σύμπαν εμμονής, μνήμης και φυσικά έρωτα. Συνεπώς το “The Haunting of Bly Manor” καταφέρνει να λειτουργήσει, καθώς αναπτύσσεται θεματικά και συναισθηματικά. Αυτή του η επιτυχία είναι που κάνει τη σειρά περισσότερο δραματική, κάπως ερωτική, ιδαίτερα συγκινητική και για λίγο τρομακτική. Παραδόξως όσο η δράση αποπροσανατολίζεται, τόσο ισχυροποιείται το θέμα της.
Περί μνήμης…
Ποιο είναι όμως αυτό; Είναι ο έρωτας; Είναι η σημασία του παρελθόντος; Είναι η φιλία; Ο ίδιος o Mike Flanagan κάνει έναν υπαινιγμό, μιλώντας στο EW για την τόσο διαφορετική ιστορία στο δεύτερο κύκλο της ανθολογίας του.
Τα φαντάσματα είναι οι συνέπειες του παρελθόντος στο παρόν… Ουσιαστικά αυτό είναι όλο, ανεξάρτητα με το πώς θα το σερβίρεις. Τα φαντάσματα είναι απλά ένα στοιχείο του παρελθόντος που αρνείται να ζήσει στο παρελθόν και αντιθέτως προσκολλάται τόσο στο παρόν που τελικά το μεταβάλλει… Αυτή η σύνδεση μεταξύ μνήμης και φαντασμάτων και μεταξύ φαντασμάτων και παρελθόντος, αυτή είναι ο πυρήνας της σειράς.
Ωστόσο ο τρόμος στη Στοιχειωμένη έπαυλη του Bly δεν εμμένει στα γεγονότα. Δεν προκαλείται από αιματηρά εγκλήματα του παρελθόντος, από μεταφυσικές οντότητες του κακού ούτε από φτηνά κινηματογραφικά τρικ, όπως jumps scares και τεχνικές στον ηχητικό σχεδιασμό. Για την ακρίβεια αυτά τα τελευταία είναι ελάχιστα- έλλειψη που μπορεί να απογοητεύσει πολλούς θαυμαστές του horror. Η σειρά τολμά να μιλήσει ειλικρινά- αν και αλληγορικά- για τους πιο μύχιους φόβους του κάθε ανθρώπου. Άλλωστε τι άλλο είναι το είδος του τρόμου πέρα από τη συμβολική αναπαράσταση των φόβων μας;
Περί θανάτου…
Για όσα είναι τόσο σημαντικά που καταντούν τρομακτικά, υπάρχει και μία ιστορία φαντασμάτων. Έτσι και το “The Haunting of Bly Manor” μιλάει για το μεγαλύτερο οξύμωρο της ύπαρξης, τον μακάβριο πόθο για ζωή ή πιο απλά, το φόβο του θανάτου- ενός θανάτου που εκφράζεται ως απώλεια μνήμης. Τα πνεύματα στην έπαυλη του Bly έχουν χάσει μία ζωή που λαχταρούν ακόμη και είναι καταδικασμένα να ζουν ξανά τις ίδιες και τις ίδιες στιγμές, προσπαθώντας να κρατηθούν από τις μνήμες τους.
Η θεματική πρόταση και βασικό διακύβευμα του “The Haunting of Bly Manor” έχουν ως εξής: Ο έρωτας για τη ζωή, όταν χάνει τον προσανατολισμό του, όταν παύει να ακολουθεί τη φυσική και λογική τάξη των πραγμάτων, όταν απογυμνώνεται από κάθε έρεισμα στην πραγματικότητα και μέριμνα για το μέλλον, τότε γίνεται ένα άμορφο και ασυγκράτητο συναίσθημα. Αυτό είναι άλλωστε ό,τι απομένει από την απώλεια μνήμης των γεγονότων και των αξιών που οδηγούν τη ζωή του κάθε ανθρώπου. Η Έπαυλη του Bly είναι ο τόπος όπου εγκλωβίζονται οι ψυχές, αλλά ούτε αυτή η μεταφυσική διάσταση που μοιράζεται τόσα με την πραγματικότητα δεν είναι ικανή να συγκρατήσει τη θύμηση μιας ζωής που πέρασε. Τι απομένει σε έναν άνθρωπο, όταν χάνει τις αναμνήσεις του; Φιλόσοφοι όπως ο Decartes και ο Bergson είχαν πολλά να πουν επί του θέματος, όμως ο Flanagan ως σύγχρονος ποιητής έδωσε μία σαφή απάντηση: μία περίπου ανθρώπινη μορφή, ένα πρόσωπο δίχως χαρακτηριστικά.
Δείτε το trailer της σειράς εδώ:
