Το Κάιρο, του Νικόλα Καλόγηρου, δεν έπεσε στα χέρια μου τυχαία. Ούτε το βιβλίο, αλλά ούτε κι η πόλη, η μητέρα όλων των μύθων. Όποιος έχει πάρει μια πραγματική γεύση της Αιγύπτου, η μαγεία της Ανατολής τον σημαδεύει ανεξίτηλα, σφραγίζει μέσα του για πάντα μια ασίγαστη, αυξανόμενη σαγήνη, έναν έρωτα ειλικρινή και σπαρακτικό. Κι όλα αυτά δεν είναι σχήμα λόγου, είναι όλα όσα η Αίγυπτος πλάθει μέσα στον ταξιδευτή που αποφασίζει να της αφιερωθεί. Ξεκίνησα, λοιπό, να διαβάζω το Κάιρο θέλοντας να πάω πάλι εκεί, να ζήσω όλα αυτά που έμειναν να αργοκαίνε μέσα μου ανεκπλήρωτα.
Όπως περιεργαζόμουν και ξεφύλλιζα το Κάιρο, πριν ξεκινήσω την ανάγνωσή του, το μάτι μου έπιασε μερικές ιδιαίτερες λεπτομέρειες . Ο υπότιτλος του βιβλίου στα αραβικά, το τροπάριο των Χριστουγέννων και το απόσπασμα από τον “Ύπνο του Τέρατος” του Ένκι Μπιλάλ ήταν τρία διαφορετικά μεταξύ τους πράγματα που με εξέπληξαν. Πράγματα τα οποία με έχουν καθορίσει εν πολλοίς, τα βρήκα στα χέρια του αφηγητή, εργαλεία και επιρροές στην αφήγησή του κι έτσι ένιωσα μια ιδιαίτερη άνεση και σύμπνοια εξ αρχής. Το Κάιρο άλλωστε, ακόμα κι αν δε το ξέρεις, πάντα σε καλωσορίζει…
Η αρχή του βιβλίου επιβεβαίωσε τον λόγο για τον οποίο αποφάσισα να το διαβάσω. Ο Νικόλας Καλόγηρος γράφει αυθεντικά και στο πρώτο κεφάλαιο φαίνεται ξεκάθαρα πως δεν διαβάζει κανείς τις περιγραφές ενός ξένου αλλά κάποιου που έχει πιει απ’ αυτό το μισιριώτικο μαγικό κρασί. Η πένα άλλωστε δεν κρύβεται, και ο εν λόγω συγγραφέας την χρησιμοποιεί εξαιρετικά όσο και αυθόρμητα. Και σχεδόν ζωγραφίζει το μυθιστόρημα φαινομενικά χρησιμοποιώντας λέξεις· το βιβλίο είναι σχεδόν συναισθητικό αφού τα χρώματα, η μουσική, οι μυρωδιές κι οι γεύσεις, η αίσθηση της σκόνης και του ιδρώτα, όλα φτιάχνουν μια εξαιρετική αφήγηση, γεμάτη λυρισμό. Μέσα σ’ όλο αυτό το υπέροχο ψηφιδωτό αισθήσεων, ξεχωρίζουν οι αναφορές του συγγραφέα στην μουσική που τυλίγει τις σελίδες του βιβλίου, τη μαγεία του Καΐρου και την παραζάλη της ερήμου. Το περιγράφει άλλωστε εξαιρετικά ο ίδιος ο συγγραφέας στο κεφάλαιο που εκτυλίσσεται στην έρημο της Σίβα. Από το Κάιρο, την Αλεξάνδρεια και την Σίβα μέχρι την Άνω Αίγυπτο και το Λούξορ, ο Νικόλας Καλόγηρος μας ταξιδεύει σε πολλά από τα χαρακτηριστικά μέρη της Αιγύπτου. Ταυτόχρονα παραθέτει ένα σωρό ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία για ανθρώπους, χαρακτήρες και περιοχές από την ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, ιστορίες άλλοτε αλληλοσυνδεόμενες άμεσα κι άλλοτε έμμεσα, μπλέκοντας έθνη και πολιτισμούς και καταδεικνύοντας ότι οι κουλτούρες των λαών και των περιοχών δεν είναι ποτέ ένας κλειστός αυθύπαρκτος οργανισμός αλλά μια συνεχής αλληλεπιρροή στην διαμόρφωση της ιστορίας και των ανθρώπων.
Ο καινούργιος αιώνας είναι μια γάτα που γουργουρίζει στα πόδια μου αποζητώντας ένα χάδι. Είναι μια νεαρή που αψηφά τις παραινέσεις των οικείων της και χορεύει ξυπόλητη στον δρόμο, σε κάποια ακυβέρνητη πολιτεία της Ανατολής. Θέλω να ζήσω.
Ξεμακραίνω ελαφρύς μέσα στα σπλάχνα της πόλης που οι Άραβες ονομάζουν Ομ ελ Ντούνια – που πάει να πει η Μητέρα του Κόσμου.
Κι ενώ ο έντονος λυρισμός του ίσως φαινόταν επίπλαστος και κενός, αν το βιβλίο αναφερόταν σε οτιδήποτε άλλο, το Κάιρο του Νικόλα Καλόγηρου δεν θα μπορούσε να έχει γραφτεί αλλιώς κι ούτε θα έβγαζε τον αυθεντικό χαρακτήρα των πραγμάτων για τα οποία μιλάει. Γιατί για το Κάιρο, την Μητέρα του Κόσμου, κι όλες τις ιστορίες που αυτό αφηγείται και πλέκει αδιάκοπα μέσα στο χρόνο, δύσκολα μπορεί κανείς να εκφραστεί σε τυπικό πεζό λόγο.
Ο Μηνάς φτάνει στο Κάιρο για να προσθέσει στον λαϊκό αγώνα του τόπου την δική του ψηφίδα. Και φτάνει να ερωτευτεί την κοπέλα με τα πιο ωραία πόδια. Κι ύστερα ερωτεύεται την πόλη, τους ανθρώπους της, τον βαθύ κι ειλικρινή συλλογικό αναστεναγμό τους. Και το Κάιρο γίνεται σιγά σιγά για τον πρωταγωνιστή και τον αναγνώστη, όχι ένα γεωγραφικό μέρος στο χάρτη μα, τρόπος σκέψης και ζωής, ένα μικρό στην αρχή στίγμα μέσα του που μεγαλώνει μαζί με την καρδιά του και τέλος την κάνει ν’ απλώνει όπως κι αυτό. Το επιφανειακά χαλαρό σενάριο του βιβλίου γίνεται αφορμή και εργαλείο για την δεύτερη αφήγηση του συγγραφέα, την ουσιαστική, αυτή που μυεί τον αναγνώστη στην μαγεία της Ανατολής. Το βιβλίο βρίθει νιότη, ελπίδα, όνειρο. Όχι όμως μ’ έναν τρόπο ουτοπικό αλλά με τον αέρα και την ζωτική αίσθηση κι ανάγκη της αλλαγής, της βούλησης, της πρωτοβουλίας. Με την ελπίδα της ανθρωπιάς που εκφράζεται εμπράκτως με την φιλαδελφεία και την αλληλεγγύη. Το Κάιρο είναι ένα βιβλίο ποιητικό. Ένας μισιριώτικος τρόπος να μιλήσει κανείς για τον έρωτα, την ελευθερία, το δικαίωμα, την ευκαιρία, το όνειρο, την ανθρωπιά.
