Η θρησκεία, από την αρχαιότητα ακόμη, αποτέλεσε ένα από τα πιο πολυσυζητημένα θέματα. Φιλόσοφοι, ρήτορες αλλά και σύγχρονοι επιστήμονες των θετικών και θεωρητικών πεδίων προσπάθησαν και συνεχίζουν να προσπαθούν να ερμηνεύσουν την ουσία της έννοιας “θρησκεία“. Άλλοι οδηγούμενοι από την ακόρεστη δίψα για γνώση και άλλοι με ακραία φονταμενταλιστική διάθεση, έχουν δώσει ποικίλες ερμηνείες και θεωρήσεις της θρησκείας δίνοντάς μας δεκάδες βιβλία και μελέτες προς ανάγνωση. Με σεβασμό λοιπόν στα προσωπικά πιστεύω του καθένα μας και χωρίς να παίρνω το μέρος καμίας από τις δύο πλευρές, συγκέντρωσα παρακάτω πέντε βιβλία που προσωπικά μου κίνησαν το ενδιαφέρον και μου άνοιξαν τα μάτια για τον πλουραλισμό των απόψεων επάνω στο θέμα της θρησκείας.
1. Στοιχειωμένος κόσμος – Carl Sagan εκδόσεις Έσοπτρον
Ο Carl Sagan διατέλεσε καθηγητής Αστρονομίας και Διαστημικών επιστημών ενώ εργάστηκε και ως διευθυντής του εργαστηρίου πλανητικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Κορνέλ των Η.Π.Α. Για το συγγραφικό του έργο και την προσφορά του στην επιστήμη είχε συγκεντρώσει πλήθος βραβείων μεταξύ αυτών και ένα βραβείο Πούλιτζερ. Στον Στοιχειωμένο κόσμο ο Carl Sagan με αιχμή του δόρατος την επιστημονική έρευνα, εξηγεί τι κρύβεται πίσω από την ευπιστία μας απέναντι σε μη επιστημονικά αποδεκτές μεθόδους όπως η Αστρολογία και τα φαινόμενα ESP. Επιπλέον, αναφέρεται στο κατά πόσο μπορούν όντως να συμβαίνουν θαυματουργικές θεραπείες αλλά και στο γιατί ο κόσμος μας αν και άρρηκτα συνδεδεμένος με την επιστημονική πρόοδο παραμένει δαιμονοκρατούμενος και εξαρτώμενος από τις θείες αποκαλύψεις.
2. Μετά την γνώση – Betrand Russell εκδόσεις Αρσενίδη
Από τους σημαντικότερους επιστήμονες του προηγούμενου αιώνα, ο βαθύτατα ανθρωπιστής Bertrand Russell αφιέρωσε εαυτόν στην επιστήμη. Αποτέλεσμα της αφοσίωσής του, ένα ευρύ συγγραφικό έργο στους τομείς των μαθηματικών, της κοινωνιολογίας και της φιλοσοφίας που του χάρισε το βραβείο Νόμπελ το 1950. Το βιβλίο Μετά την γνώση περιέχει -μεταξύ άλλων- την ομιλία που έδωσε ο Russell το 1927 με τίτλο “Γιατί δεν είμαι χριστιανός”. Στην ομιλία αυτή, ο φιλόσοφος εξηγεί με ορθολογικά επιχειρήματα την εναντίωσή του απέναντι στην χριστιανική θρησκεία αλλά και στην ύπαρξη του Θεού. Η ομιλία αυτή αποτελεί ένα από τα επιδραστικότερα κείμενα του περασμένου αιώνα. Αξίζει να αναφερθεί πως ο Russell μετά το τέλος του Β’ παγκοσμίου πολέμου και έχοντας δει ο ίδιος τα αποτελέσματα της ανθρώπινης θηριωδίας, συνέχισε να ατενίζει με αισιοδοξία τον κόσμο πιστεύοντας στην ικανότητα του ανθρώπου για δημιουργία.
3. Και ο άνθρωπος έπλασε τους Θεούς – Pascal Boyer εκδόσεις Βάνια
Η απάντηση στην ερώτηση γιατί έχουμε Θρησκεία είναι εξαιρετικά δύσκολο να απαντηθεί. Μέχρι πολύ πρόσφατα, οι ανθρωπολόγοι δε καταπιάνονταν με το συγκεκριμένο θέμα καθώς δεν υπήρχαν τα εργαλεία ώστε να απαντήσουν περί θρησκείας. Η εξελικτική βιολογία και η γνωσιακή ψυχολογία πλέον, μπορούν να μας βοηθήσουν ώστε να κατανοήσουμε την δημιουργία και την ύπαρξη της θρησκείας στον κόσμο. Γιατί είναι πολλές οι θρησκείες που υπάρχουν στον κόσμο και γιατί δεν επιβιώνει μία παγκόσμια θρησκεία; Από την άλλη, γιατί τόσοι άνθρωποι συνεχίζουν να πιστεύουν σε οποιαδήποτε θρησκεία εφόσον πλέον αποδεικνύεται αναποτελεσματικός τρόπος της θεώρησης του κόσμου; Κατά τον Boyer η απάντηση βρίσκεται στην εξέλιξη. Ο άνθρωπος συνεχίζει να πιστεύει στην θρησκεία επειδή έτσι πλεόν είναι διαμορφωμένος ο εγκέφαλός του! Το πώς και γιατί έγινε αυτό, εξηγείται με βάση την επιστημονική γνώση που προσφέρουν οι βιολογικές επιστήμες.
4. Ρωγμές και αγγίγματα – Δημήτρης Καραγιάννης εκδόσεις Αρμός
Ένα βιβλίο που προσεγγίζει την θρησκεία από διαφορετική σκοπιά. Η αναζήτηση του νοήματος της ζωής, της δυναμικής της πίστης αλλά και της αλήθειας μέσω της αμφισβήτησης του Θεού δεν είναι προνόμιο και χρέος μόνο των επιστημόνων και των θεολόγων αλλά αποτελεί εσωτερική ανάγκη μεγάλου αριθμού απλών ανθρώπων. Και μάλιστα μπορεί να βοηθήσει ώστε και ο πλέον άπιστος να κατανοήσει πως ο Θεός όντως επηρρεάζει την ζωή του αλλά με τρόπους και κινήσεις που μόνο Εκείνος γνωρίζει.
5. Ανθρώπων κοινωνίες – Regis Debray εκδόσεις Κέδρος
Η χρήση της λέξης θρησκεία έχει πολλές φορές αποπροσανατολιστικό ρόλο. Τι τελικά αποτελεί θρησκευτικό σύμβολο και τι λαογραφικό χαρακτηριστικό; Κατά τον Regis Debray, επαναστάτη και συντρόφου του Τσε Γκεβάρα, έχει έρθει η ώρα να εγκαταλείψουμε τη λέξη θρησκεία ώστε να μπορέσουμε να βρούμε τις πολλαπλές πραγματικότητες που κρύβονται κάτω από αυτή. Και η αλήθεια είναι πως οι πραγματικότητες αυτές είναι απλούστερες από ό,τι φαίνεται αλλά και πως μας αφορούν όλους. Ιδιαίτερα όσους αυτοπροσδιορίζονται ως άθρησκοι.
Επέλεξα να αφήσω τουλάχιστον σε αυτήν την λίστα εκτός μερικά από τα γνωστότερα βιβλία περί θρησκείας όπως την Περί θεού αυταπάτη του Richard Dawkins, το Ο θεός δεν είναι μεγάλος του Christopher Hitchens αλλά και το Περί θεού του Norman Mailer καθώς δεν ήθελα να παρουσιάσω μία μόνο πλευρά της θρησκείας. Τα παραπάνω βιβλία αποτέλεσαν για μένα οδηγό ώστε να ψάξω παραπάνω για όσα με προβλημάτισαν αλλά και συνεχίζουν να με προβληματίζουν ακόμη και σήμερα. Ελπίζω να αποτελέσουν και για εσάς αντικείμενο έρευνας!
