Το «όχι» είναι απαγορευμένη λέξη
Η λέξη «όχι» για πολλούς αποτελεί «απαγορευμένη» λέξη. Την χρησιμοποιούν τόσο σπάνια που σχεδόν έχουν ξεχάσει πως να την προφέρουν. Είναι πολύ δύσκολο να πεις όχι αν δεν έχεις μάθει από μικρή ηλικία να θέτεις τα όρια σου. Πολλοί γονείς μεγαλώνουν τα παιδία τους με την νοοτροπία ότι είναι λάθος να λέμε «όχι» όταν μας ζητούν κάτι. Η ενοχικότητα που δημιουργείται στα παιδία από τόσο μικρή ηλικία, έχει καταστρεπτικές επιπτώσεις για το μέλλον τους. Δηλητηριάζει πολλές πτυχές της καθημερινότητας τους και αυτό διότι οι φόρες που είναι αναγκαίο να πεις όχι είναι πολύ πιο πολλές . Αυτό είναι απόρροια της νοοτροπίας του «να μην στενοχωρήσω κανέναν».
Από την άλλη σ’ αυτή την εξίσωση δεν υπολογίζουμε καθόλου το να μην στενοχωρήσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Η πίεση που αναγκαζόμαστε να υποβάλλουμε τον εαυτό μας λειτουργεί με τον χειρότερο τρόπο στην ψυχική μας υγεία. Είναι προτιμότερο για κάποιους να θυσιάσουν την ψυχική τους υγεία παρά να «κακοκαρδίσουν» κάποιον.
Η εικόνα του «καλού παιδιού»
Η εικόνα που δημιουργεί ένα άτομο που λέει σπάνια όχι στις απαιτήσεις των γύρω του είναι αυτή :«του καλού παιδιού». Είναι η εικόνα ενός ανθρώπου που θυσιάζεται για τους φίλους και τους συγγενείς του. Αλλά στην τελική έχει τόσο πολύ νόημα να διατηρείς μια τέτοια εικόνα όταν αυτό κοστίζει τόσο πολύ σ’ εσένα τον ίδιο;
Αυτό που μας είναι δύσκολο να αντιληφθούμε είναι ότι θέλουμε τόσο απεγνωσμένα να έχουμε την αποδοχή των γύρω μας, που στην τελική υποβιβάζουμε τις δικές μας ανάγκες. Ο φόβος μας ότι μπορεί να χάσουμε κάποιον επειδή θα του πούμε όχι είναι προϊόν της δικής μας ανύπαρκτης αυτοπεποίθησης. Δεν θεωρούμε ότι αξίζουμε να βρούμε άτομα που σέβονται εμάς τους ίδιους και τα όρια μας. Οι άνθρωποι, οι οποίοι γνωρίζουν ότι μας ζητούν πράγματα που δεν θα τα κάνουμε με ευχαρίστηση μόνο και επειδή ξέρουν ότι θα τους πούμε ναι , είναι πραγματικά φίλοι μας;
Κάθε σχέση βασίζεται στο δούναι και λαβείν, όταν μόνο παίρνουν από εσένα και δεν σου δίνουν πίσω ούτε τα μισά, είναι τόσο σημαντικό να τους κρατήσεις στην ζωή σου; Θα αλλάξει κάτι αν τους χάσεις; Η απάντηση είναι «ναι», θα μπορέσεις να απεμπλακείς από κάποιους τοξικούς ανθρώπους.
Πώς να αλλάξουμε νοοτροπία;
Μπορούμε όμως να «ξεμάθουμε» να λέμε πάντα ναι; Η προσωπική μου εμπειρία έχει δείξει ότι είναι πολύ δύσκολο. Δεν είναι όμως ακατόρθωτο. Και στην τελική πρέπει να αναρωτηθούμε αν αξίζει να έχουμε στην ζωή μας τέτοιους ανθρώπους; Είναι πολύ σημαντικό να εξασφαλίζουμε την ψυχική μας υγεία γιατί κανένας άλλος δεν θα το κάνει για εμάς τους ίδιους. Εμείς πρέπει να υπάρξουμε προστάτες του εαυτού μας και να φροντίσουμε να έχουμε στον κύκλο μας άτομα που θα μας δέχονται χωρίς να θεωρούν δεδομένο ότι θα τους λέμε πάντα ναι.
Αυτός που δεν αρνείται τίποτα, όπως αναφέρει και Μαρτιάλης (Ισπανός ποιητής), σύντομα δεν θα έχει τίποτα να αρνηθεί. Με το να μην αρνείσαι τίποτα λίγο λίγο χάνεις τον εαυτό σου και προσπαθείς να γίνεις αυτό που θέλουν οι άλλοι. Χάνεις την μοναδικότητα σου και την προσωπικότητα σου, με τα καλά και τα κακά της στοιχεία. Αξίζει να σε χάσεις για να ικανοποιήσεις τις επιθυμίες κάποιου άλλου;
Οι άνθρωποι που προσελκύουμε
Οι άνθρωποι που θέλουν να παίρνουν χωρίς να δίνουν έχουν την μαγική ικανότητα να εντοπίζουν τα άτομα του τύπου :«ναι σε όλα». Τα φέρνουν όσο πιο κοντά τους γίνεται προκειμένου να πάρουν ό,τι περισσότερο μπορούν. Δεν θα επιλέξουν κάποιον που δεν μπορούν να το χειριστούν. Αυτό πηγάζει και από δικά τους ψυχολογικά τραύματα, χωρίς αυτό να αποτελεί δικαιολογία.
Το ότι μπορεί να σ’ έχουν εκμεταλλευτεί στο παρελθόν δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να κάνεις το ίδιο και στον επόμενο άνθρωπο που θα συναναστραφείς. Βέβαια, αυτά που λέω θεωρώ ότι κα ένα παιδάκι του δημοτικού θα μπορούσε να τα αντιληφθεί. Τα έχουμε ακούσει άπειρες φορές αλλά τελικώς τον μόνο που μπορούμε να ελέγξουμε είναι τον ίδιο μας τον εαυτό και όχι πάντα.
Με κάποιον τρόπο είναι απαραίτητο να δημιουργήσουμε άμυνες απέναντι σε τέτοια άτομα και όταν τα αναγνωρίζουμε να φεύγουμε. Το να διώχνεις την τοξικότητα από πάνω σου είναι από τα πιο απελευθερωτικά συναισθήματα. Αυτό συμβαίνει γιατί ο άλλος σου δημιουργεί ένα βάρος επειδή περιορίζει την ελευθερία σου να επιλέγεις. Σε μια σχέση, οποιασδήποτε μορφής, είναι σημαντικό να διεκδικούμε να έχουμε και εμείς γνώμη. Ακόμη και για το πιο απλό, όπως το «σε ποια ταινία θα πάμε». Αυτό δείχνει ότι υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός.
Τελικώς, είναι πιο σημαντικό να έχουμε εμάς, ακόμη και αν περιτριγυριζόμαστε από λίγους ανθρώπους. Η ποιότητα έχει σημασία και όχι η ποσότητα. Η ποιότητα των ανθρώπων που σε περιβάλλουν σε αναδεικνύει και εσένα ως άνθρωπο και σε εξελίσσει.
Idries Shah, 1926-1996, Ινδοαφγανός συγγραφέας
