
Η αρχιτεκτονική κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την πανδημία είναι κομβικής σημασίας. Ανέκαθεν ήταν ισχυρή η σύνδεση της υγείας με την αρχιτεκτονική. Κατά τη διάρκεια των αιώνων, ο τρόπος που σχεδιάζουμε και κατοικούμε τον φυσικό χώρο υπήρξε πρωταρχικό στάδιο άμυνας κατά της εξάπλωσης των επιδημιών. Αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί και πολεοδόμοι έχουν επανασχεδιάσει πόλεις, υποδομές, εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους με σκοπό την ελαχιστοποίηση του κινδύνου μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών.
Όταν περάσει αυτή η περίοδος τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο. Ο κόσμος θα έχει αλλάξει, νέες συνθήκες θα έχουν δημιουργηθεί. Σε αυτό τον νέο κόσμο οι αρχιτέκτονες και οι σχεδιαστές θα παίξουν σημαντικό ρόλο και θα κληθούν να αντιμετωπίσουν νέες προκλήσεις. Πόλεις και κτίρια θα πρέπει να επανασχεδιαστούν. Οι προτεραιότητες θα επανεξεταστούν. Νέα υλικά θα προκύψουν.

Ιστορικά δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό. Μετά από όλες τις πανδημίες που έχουν προκύψει (με συχνότητα περίπου κάθε 100 χρόνια), οι αρχιτέκτονες έθεταν νέες προτεραιότητες και βασιζόμενοι στην αποκτηθείσα εμπειρία δημιουργούσαν τον «νέο» κόσμο. Άλλωστε, τώρα με τις νέες ασθένειες- όπως ο κορονοϊός-, που δεν έχει βρεθεί η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και τα εμβόλια, μια από τις αποτελεσματικές λύσεις είναι η επιστροφή σε πιο πατροπαράδοτες λύσεις: κοινωνική απομόνωση, καραντίνα, αναπροσαρμογή των πόλεων, των συνοικιών και των οικιών.

Αυτή τη φορά θα πρέπει να επανεξεταστεί ο τρόπος που συναθροιζόμαστε και χρησιμοποιούμε τους δημόσιους χώρους (αεροδρόμια, ξενοδοχεία, νοσοκομεία, γυμναστήρια, παιδικές χαρές, χώροι εργασίας). Άλλωστε η αστικοποίηση αυξάνει τον κίνδυνο εξάπλωσης ιώσεων και συντείνει στο να δημιουργηθεί πανδημία. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, η αστικοποίηση και οι αυξανόμενες αφίξεις είναι οι δύο κύριοι παράγοντες που καθιστούν τις πόλεις μας ευπαθείς σε πανδημίες. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η δημιουργία του Central Park αρκετές δεκαετίες νωρίτερα. Ήταν ο Frederick Law Olmsted, υγειονομικός υπάλληλος, ο οποίος κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου στην Αμερική χρησιμοποίησε το επιχείρημα της δημόσιας υγείας για να πείσει τις Αρχές της Νέας Υόρκης να δημιουργήσουν το Central Park. Υποστήριξε ότι ο εν λόγω ανοιχτός χώρος θα αποτελούσε «τους πνεύμονες της πόλης».

Πριν την εξάπλωση του κορονοϊού, την πανδημία και την ανάγκη απομόνωσης, οι ανοιχτοί χώροι εργασίας (open space offices) ως τάση είχε αρχίσει να εξασθενεί. Μία anti-open-office τάση είχε αρχίσει να δημιουργείται. Βασική αρχή ήταν η δημιουργία χώρων εργασίας όπου επιτυγχάνεται ισορροπία μεταξύ απομόνωσης, συγκέντρωσης, παραγωγικότητας και ουσιώδους συνεργασίας.
Συστήματα αυτοματοποιημένων θυρών, ανελκυστήρων που θα ενεργοποιούνται με τη φωνή κ.λπ. Θα αναπτυχθούν ώστε να ελαχιστοποιούνται οι επιφάνειες όπου συγκεντρώνονται μικρόβια.

Οι σχεδιαστές θα προσφεύγουν όλο και περισσότερο σε αντιβακτηριακά υφάσματα και φινιρίσματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ήδη υπάρχουν και εκείνων που αναπόφευκτα θα δημιουργηθούν. Αυτό είχε συμβεί από το 1880 και μετά αναφορικά με τα μπάνια. Πριν τη δεκαετία του 1880, έφεραν πλούσιο διάκοσμο (χαλιά, κουρτίνες, ξύλινα ντουλάπια). Στις αρχές του 20ου αιώνα (μετά την ισπανική γρίπη), αποδείχθηκε ότι οι λείες, μη απορροφητικές επιφάνειες ήταν υγιεινές απ’ ό,τι τα χαλιά και τα υφάσματα. Υλικά όπως η πορσελάνη και τα πλακάκια έγιναν περιζήτητα για τις κουζίνες, τα μπάνια, τους χώρους πλυντηρίου και εν γένει τους υγρούς χώρους όπου μπορούσαν να αναπτυχθούν και να επιζήσουν τα μικρόβια.
Ορισμένα κατασκευαστικά στοιχεία που απαντώνται συχνότερα στους χώρους υγειονομικής περίθαλψης θα βρουν εφαρμογή και στους δημόσιους χώρους. Για παράδειγμα αναμένεται να δούμε ευρεία πλέον εφαρμογή συστημάτων εξαερισμού που επιτρέπουν την απομάκρυνση ενδεχομένως μολυσμένου αέρα από οποιαδήποτε περιοχή. Αναβάθμιση όμως θα υπάρξει και στον σχεδιασμό των χώρων υγειονομικής περίθαλψης.

Αυτή τη στιγμή ένα από τα μεγάλα προβλήματα από την πανδημία, είναι η αδυναμία ενός νοσοκομείου να περιθάλψει ασθενείς άνω ενός συγκεκριμένου αριθμού λόγω πεπερασμένου αριθμού θαλάμων. Δεν αποκλείεται να δούμε σχεδιαστικές προτάσεις, σύμφωνα με τις οποίες ένα κανονικό δωμάτιο νοσηλείας να μπορεί με έξυπνους τρόπους να αυξηθεί η χωρητικότητά του ή να μετατραπεί εύκολα σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.

Από τη στιγμή που καλούμαστε να απομονωθούμε στο σπίτι περιορίζοντας τις μετακινήσεις μας στο ελάχιστο, δουλεύουμε μέσω συστημάτων τηλε-εργασίας. Επιπλέον, πρέπει να βρούμε τρόπους απασχόλησής τόσο ημών όσο και των παιδιών μας προκειμένου να κυλήσουν παραγωγικά οι ώρες της ημέρας. Έτσι, θα δούμε να αναπτύσσονται ολοένα και περισσότερο οι DIY κατασκευές και τα δημιουργικά παιχνίδια μεταξύ των μελών της οικογένειας. Παράλληλα θα υπάρξει μια μεγάλη ανάγκη δημιουργίας προσωπικού χώρου. Οπότε, θα δούμε νέα συστήματα στις οικιστικές δομές, πιο ευέλικτα. Οι πόλεις γίνονται εσωστρεφείς, οπότε θα πρέπει να δούμε την εξέλιξή τους και τον χαρακτήρα που θα αποκτήσουν.
Το μέλλον παραμένει αβέβαιο, οι κοινωνικές προκλήσεις που αποτυπώνονται στον δομημένο χώρο πολλές και οι επαγγελματίες του είδους θα κληθούν να δώσουν τις βέλτιστες λύσεις.
Πηγές άρθρου:
Budds Diana (2020). Design in the age of pandemics. Ανακτήθηκε από https://www.curbed.com/2020/3/17/21178962/design-pandemics-coronavirus-quarantine (τελευταία πρόσβαση 19/03/2020).
Giacobbe Alyssa (2020). How the COVID-19 Pandemic Will Change the Built Environment. Ανακτήθηκε από https://www.architecturaldigest.com/story/covid-19-design (τελευταία πρόσβαση 18/03/2020).
Urbanisation is causing pandemic risk in Australian cities. Ανακτήθηκε από https://www.architectureanddesign.com.au/news/urbanisation-pandemic-risk-australian-cities# (τελευταία πρόσβαση 18/03/2020).