Η διγλωσσία ή ακόμα και η πολυγλωσσία είναι συχνό φαινόμενο των σύγχρονων κοινωνιών. Οι άνθρωποι μαθαίνουν να μιλούν πάνω από μία γλώσσες για διάφορους λόγους, όπως η μετανάστευση, η ύπαρξη γονιών από διαφορετικές χώρες, οι επαγγελματικές προοπτικές κτλ. Για το λόγο αυτό η ύπαρξη της δίγλωσσης εκπαίδευσης στα σχολεία κρίνεται απαραίτητη.
Μορφές διγλωσσίας:
Η διγλωσσία περιλαμβάνει πολλές μορφές ανάλογα με τον τρόπο, την ηλικία εκμάθησής της, τα γλωσσολογικά κριτήρια και τις γνωστικές- συναισθηματικές ικανότητες των ομιλητών. Η δίγλωσση εκπαίδευση ενδιαφέρεται κυρίως για το εάν η διγλωσσία θα είναι αφαιρετική ή προσθετική, καθώς στόχος της είναι η διγλωσσία να ωφελεί το άτομο και όχι να του προκαλεί σύγχυση. Ο διαχωρισμός σε προσθετική και αφαιρετική, αφορά τις γνωστικές και συναισθηματικές ικανότητες των δίγλωσσων ατόμων.
- Προσθετική διγλωσσία: τα παιδιά που μαθαίνουν μία δεύτερη γλώσσα φτάνουν σε σημείο να ενδιαφέρονται εξίσου ή και περισσότερο για αυτή και να είναι πιο επιδέξια στο χειρισμό αυτής της γλώσσας. Επίσης, έχει παρατηρηθεί πως παιδιά που έχουν κατακτήσει αυτό το είδος διγλωσσίας, έχουν αναπτύξει υψηλότερο νοητικό επίπεδο από μονόγλωσσα παιδιά αντίστοιχης ηλικίας.
- Αφαιρετική διγλωσσία: η εκμάθηση και κατάκτηση της δεύτερης γλώσσας έχει αρνητική επίδραση στην ολική ανάπτυξη του παιδιού. Στην περίπτωση αυτή παρατηρείται περιορισμένη γλωσσική ανάπτυξη αλλά και συναισθηματικά προβλήματα.
Κατάκτηση της δεύτερης γλώσσας:
Οι ερευνητές στο χώρο της διγλωσσίας επισημαίνουν πως υπάρχουν τρεις παράγοντες, που επηρεάζουν την κατάκτηση της δεύτερης γλώσσας.
- Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι γλωσσικοί παράγοντες, με τους οποίους αναφερόμαστε στην ποιότητα και στην ποσότητα των γλωσσικών ερεθισμάτων που δέχεται το άτομο από το περιβάλλον του στη δεύτερη γλώσσα. Η κατάκτηση της νέας γλώσσας εξαρτάται άμεσα από την συχνότητα εμφάνισης αυτών των γλωσσικών ερεθισμάτων.
- Στην δεύτερη κατηγορία συμπεριλαμβάνονται οι ατομικοί παράγοντες, δηλαδή η ηλικία εκμάθησης της δεύτερης γλώσσας. Η ηλικία κατά την οποία το άτομο έχει την πρώτη επαφή του με την νέα γλώσσα είναι καθοριστική γενικότερα για την ανάπτυξή της γλώσσας και ειδικότερα για την κατάκτηση της προφοράς της. Τα άτομα μικρής ηλικίας, και πολύ περισσότερο τα παιδιά, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να κατακτήσουν καλύτερα και ευκολότερα τη δεύτερη γλώσσα, την οποία μαθαίνουν λόγω της εξαιρετικής ευπλαστότητας του εγκεφάλου τους.
- Στην τρίτη κατηγορία εντάσσονται οι κοινωνικοί παράγοντες, με τους οποίους εννοούμε τα κίνητρα με τα οποία ένα άτομο αποφασίζει να μάθει μία νέα γλώσσα. Το αν η απόφαση αυτή έχει ληφθεί μετά από προσωπική επιθυμία ή είναι αποτέλεσμα ώθησης ή εξαναγκασμού, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το ρυθμό και την επιτυχία κατάκτησής της. Η προσωπική θέληση έχει ως αποτέλεσμα την αμέριστη ενασχόληση του ατόμου με την νέα γλώσσα και καθιστά την εκμάθησή της πιο ευχάριστη και συνεπώς πιο αποτελεσματική.
Δίγλωσση εκπαίδευση:
Ως δίγλωσση εκπαίδευση νοούνται οι διάφοροι τύποι εκπαιδευτικών προγραμμάτων, στα οποία είναι παρούσες και οι δύο γλώσσες που μιλούν τα παιδιά. Για να είναι αποτελεσματική και να οδηγεί τους μαθητές στην προσθετική και όχι την αφαιρετική διγλωσσία, πρέπει να πληρεί τα ακόλουθα κριτήρια:
- συνεχής και αδιάκοπη φοίτηση σε δίγλωσσο πρόγραμμα για τουλάχιστον 4 έως 7 χρόνια
- έμφαση όχι μόνο στην ακαδημαϊκή χρήση των δύο γλωσσών, αλλά και στην ικανότητα προφορικής επικοινωνίας
- η διδασκαλία και στις δύο γλώσσες πρέπει να βασίζεται στα ίδια αναλυτικά προγράμματα
- συνεργασία των δασκάλων των δύο γλωσσών, ώστε να θέτουν κοινούς στόχους και να ακολουθούν κοινές μεθόδους διδασκαλίας
- πέρα από τη διδασκαλία των γλωσσών είναι απαραίτητη η χρήση τους κατά τη διδασκαλία διάφορων μαθημάτων του αναλυτικού προγράμματος
- οι εκπαιδευτικοί να είναι άνετοι στη χρήση των δύο γλωσσών και επιμορφωμένοι σε θέματα εκμάθησης της δεύτερης γλώσσας
Πλεονεκτήματα δίγλωσσης εκπαίδευσης:
- αυξημένη ακαδημαϊκή επιτυχία
- δημιουργική και ευέλικτη σκέψη
- δεξιότητες διερμηνείας και μετάφρασης
- ευελιξία και προσαρμοστικότητα
- απόκτηση δεξιοτήτων επίλυσης προβλήματος
- ευκολότερη εκμάθηση και άλλων γλωσσών
- διαπολιτισμική κατανόηση και σεβασμός στη διαφορετικότητα
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
Baker, C. (2001). Εισαγωγή στη διγλωσσία και τη δίγλωσση εκπαίδευση (Α. Αλεξανδροπούλου, Μετ.). Αθήνα: Gutenberg. (Το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε το 1996).
Cummins, J. (2005). Ταυτότητες υπό διαπραγμάτευση. Εκπαίδευση με σκοπό την ενδυνάμωση σε μια κοινωνία της ετερότητας (Σ. Αργύρη, Μετ. & Ε. Σκούρτου, Eπιμ.). Αθήνα: Gutenberg. (Το πρωτότυπο έργο εκδόθηκε το 1996).
Τριάρχη – Herrmann, Β. (1998). Η απόκτηση μιας δεύτερης γλώσσας κατά την παιδική ηλικία: πορίσματα διεθνών ερευνών και μελετών. Ανακοίνωση στο 1ο Διεθνές Συνέδριο με θέμα: «Η ελληνική ως δεύτερη γλώσσα: μια διαπολιτισμική προσέγγιση», Πάτρα. Ανακτήθηκε από: http://6dim-diap-elefth.thess.sch.gr/Greek/Diapolitismiki_Ekpaidefsi/EishghseisDiapolEkpshs/EishghseisDiapolEkpshs1998.htm
Τριάρχη- Herrmann, Β. (2000). Η Διγλωσσία στην Παιδική Ηλικία. Αθήνα: Gutenberg.
