Η οικοσυστημική προσέγγιση προσπαθεί να εξηγήσει τον τρόπο ανάπτυξης του ατόμου και τις διάφορες συμπεριφορές του, αλλά και πως αυτές επηρεάζονται από τα συστήματα μέσα στα οποία δρα και εκδηλώνει τις εκάστοτε συμπεριφορές.
Οικοσυστήματα:
Με τον όρο οικοσύστημα νοείται ένας συγκεκριμένος φυσικός ή κοινωνικός χώρος σε μια δεδομένη στιγμή, στον οποίο συντελείται μια δραστηριότητα. Με βάση την οικοσυστημική προσέγγιση υπάρχουν 3 οικοσυστήματα:
- “Μικροσύστημα”: Το πρώτο συστημικό πλαίσιο μέσα στο οποίο το άτομο συμμετέχει ενεργά και επομένως δέχεται άμεσες επιδράσεις. Μικροσυστήματα θεωρούνται η οικογένεια, οι φίλοι, ο παιδικός σταθμός, το δημοτικό σχολείο, η αθλητική ομάδα κ.τ.λ. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά το μικροσύστημα του σχολείου αυτό περιλαμβάνει φυσικά ή υλικά χαρακτηριστικά (σχολικό κτίριο, ωρολόγιο πρόγραμμα, διαρρύθμιση τάξεων κ.τ.λ.) και κοινωνικά χαρακτηριστικά (εκπαιδευτικοί, μαθητές, διαπροσωπικές σχέσεις, κανόνες πειθαρχίας, μέθοδοι διδασκαλίας κ.τ.λ.).
- “Μακροσύστημα”: Το συστημικό πλαίσιο μέσα στο οποίο το άτομο δε συμμετέχει ενεργά, αλλά δέχεται τις έμμεσες επιδράσεις του. Μακροσυστήματα θεωρούνται οι οικονομικοί, κοινωνικοί, εκπαιδευτικοί και νομικοί θεσμοί ενός κράτους, καθώς επηρεάζουν τις δραστηριότητες και τις σχέσεις των μελών του.
- “Μεσοσύστημα”: Το σύνολο των διασυνδέσεων ανάμεσα στα μέλη δύο μικροσυστημάτων. Για παράδειγμα, οι σχέσεις και οι συναλλαγές ανάμεσα στο σχολείο και την οικογένεια αποτελούν ένα μεσοσύστημα, το οποίο επηρεάζει σημαντικά την επίδοση και τη συμπεριφορά των μαθητών.
Βασικές πεποιθήσεις της οικοσυστημικής προσέγγισης:
- Η προβληματική συμπεριφορά αποτελεί μέρος του κοινωνικού πλαισίου μέσα στο οποίο εμφανίζεται. Επομένως, γίνεται λόγος για προβληματικές καταστάσεις και όχι για προβληματικά παιδιά.
- Είναι πιθανές πολλές και διαφορετικές ερμηνείες της ίδιας συμπεριφοράς.
- Δίνεται η δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να αρχίσουν από την πτυχή του προβλήματος που αντιμετωπίζεται ευκολότερα.
- Κύριος στόχος η αξιοποίηση των θετικών στοιχείων του μαθητή.
- Δεν προϋποτίθενται εξειδικευμένες γνώσεις για την εφαρμογή οικοσυστημικών αρχών. Επομένως, μπορούν να χρησιμοποιηθούν με άνεση και αποτελεσματικότητα από τους εκπαιδευτικούς.
- Οι οικοσυστημικές ιδέες μπορούν να εφαρμοστούν σε παιδιά όλων των ηλικιών, με διαφορετικές δυσκολίες και νοητικό δυναμικό, από διαφορετικά κοινωνικο-οικονομικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα.
Βασικές τεχνικές της οικοσυστημικής προσέγγισης:
- Τεχνική της Αναπλαισίωσης: Η συγκεκριμένη τεχνική ζητά από τον εκπαιδευτικό να καταγράψει, με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια, την προβληματική συμπεριφορά, πως, πότε, γιατί, πριν και μετά από τι εκδηλώνεται και τι ακολουθεί. Ακόμη, οφείλει να καταγράψει τι έχει κάνει μέχρι στιγμής για να αντιμετωπίσει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά και τι αποτελέσματα είχε. Τέλος, προσπαθεί να ερμηνεύσει τη συμπεριφορά με πιο θετικό τρόπο και να δράσει ανάλογα για την αντιμετώπισή της.
- Τεχνική της Κερκόπορτας: Με βάση την τεχνική αυτή το πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο μαθητής νοείται ως ένας τοίχος ανάμεσα στη σχέση του με τον εκπαιδευτικό. Σκοπός του εκπαιδευτικού είναι να βρει την κερκόπορτα, το θετικό δηλαδή στοιχείο ή χαρακτηριστικό του μαθητή που θα του επιτρέψει να τον πλησιάσει και να χτίσουν μια υγιή σχέση. Μέσα από την επιβράβευση και την υπογράμμιση του θετικού στοιχείου και την αποφυγή αναφοράς στην προβληματική συμπεριφορά αναμένεται η απόσβεση της μη λειτουργικής συμπεριφοράς.
- Τεχνική της Ενθάρρυνσης για τη συνέχιση της προβληματικής συμπεριφοράς: Εφόσον οι τεχνικές που έχει χρησιμοποιήσει ο εκπαιδευτικός δεν επιφέρουν αποτελέσματα στην αλλαγή της προβληματικής συμπεριφοράς, τότε μπορεί να διαπραγματευτεί με το μαθητή και να του επιτρέψει να εκδηλώνει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, για παράδειγμα σε άλλο τόπο, χρόνο ή με διαφορετικό τρόπο. Έτσι, ο εκπαιδευτικός δίνει στο μαθητή να καταλάβει πως δείχνει κατανόηση στο πρόβλημα του, το αποδέχεται και προσφέρει έναν αποδεκτό τρόπο εκδήλωσής της συμπεριφοράς του.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Advertising
Κυριαζή, Ο. (2010). Η Οικοσυστημική Προσέγγιση. Στο: Ε. Α. Κολιάδης (Επιμ.). Συμπεριφορά στο σχολείο. Αξιοποιούμε δυνατότητες. Αντιμετωπίζουμε προβλήματα. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.
