Το στρες είναι αναμφίβολα ένα πολύ έντονο στοιχείο στη ζωή των ενηλίκων. Εργασία, υποχρεώσεις, κοινωνικές και οικογενειακές, προκαλούν έντονο στρες σε πολλούς ενήλικες. Παρ’όλα αυτά δεν είναι μόνο οι ενήλικες εκείνοι που βιώνουν στρες, καθώς η ψυχολογική αυτή ένταση είναι παρούσα και στη ζωή των παιδιών. Τα παιδιά όμως διαθέτουν μικρή εμπειρία στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων, σε σύγκριση με έναν ενήλικο. Επιπλέον, οι γνωστικές τους ικανότητες, οι οποίες θα τους επέτρεπαν να διαχειριστούν δύσκολες καταστάσεις, δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως. Ειδικότερα, οι γνωστικές τους ικανότητες είναι σε μια διαρκή εξέλιξη και δεν ολοκληρώνονται παρά μόνο μετά το τέλος της εφηβείας.
Στρατηγικές διαχείρισης
-
Στρατηγικές “αποφυγής”
Τέσσερις είναι οι βασικές στρατηγικές που έρευνες έχουν αναδείξει ότι υιοθετούν συνήθως τα παιδιά προκειμένου να χειριστούν μια αγχογόνο κατάσταση. Οι στρατηγικές αυτές μπορούν να οριστούν ως στρατηγικές «αποφυγής», δεδομένου ότι μειώνουν προσωρινά το αίσθημα της έντασης που προκαλεί το στρες με κάποιο λειτουργικό αποτέλεσμα για την ομαλή προσαρμογή του παιδιού (Brenner, 1984).
- Η άρνηση: Μέσω της άρνησης τα παιδιά αντιδρούν, αγνοώντας την ένταση που τους προκαλεί η αγχογόνος κατάσταση.
- Η παλινδρόμηση: Τα παιδιά καταφεύγουν σε συμπεριφορές μικρότερων ηλικιακών ομάδων, επιδιώκοντας έτσι την ασφάλεια, τη στοργή και την προσοχή των σημαντικών άλλων, που θα τα κάνει να νιώσουν λιγότερο στρες
- Η απόσυρση: Τα παιδιά με τα αυτή τη στρατηγική βγάζουν τον εαυτό τους ολοκληρωτικά εκτός της κατάστασης που τους προκαλεί στρες. Η απόσυρσή τους αυτή μπορεί να γίνει είτε αποχωρώντας από το αγχογόνο περιβάλλον είτε επικεντρώνοντας την προσοχή τους σε άλλα θέματα ή αντικείμενα, πραγματικά ή φανταστικά.
- Η παρορμητική αντίδραση: Τα παιδιά προκειμένου να αποφύγουν το αγχογόνο γεγονός επιδιώκουν να προκαλέσουν το θυμό των άλλων. Θα μπορούσε να λεχθεί ότι πρόκειται για έναν αυτοκαταστροφικό μηχανισμό άμυνας, ο οποίος οδηγεί σε προσωρινή μείωση της έντασης που νιώθουν.
-
Στρατηγικές “μη αποφυγής”
Εκτός από τις στρατηγικές αποφυγής, τα παιδιά χρησιμοποιούν κι άλλες στρατηγικές, οι οποίες όμως σε αντίθεση με τις προαναφερθείσες τους επιτρέπουν να χειριστούν μια κατάσταση που τους προκαλεί στρες, χωρίς να αποφεύγουν άμεσα το αγχογόνο γεγονός. Ειδικότερα, έχουν αναφερθεί οι παρακάτω πέντε στρατηγικές (Skinner et al., 2003):
- Ο αλτρουισμός: Τα παιδιά ξεχνούν τα δικά τους αρνητικά συναισθήματα και βρίσκουν ανακούφιση βοηθώντας τους άλλους (π.χ. τους γονείς, τα αδέρφια, τους φίλους)
- Το χιούμορ: Τα παιδιά χρησιμοποιούν το χιούμορ τους στις δυσκολίες τους. Ειδικότερα, γελούν με τις δυσκολίες τους και αυτοσαρκάζονται.
- Η απώθηση: Για κάποιο χρονικό διάστημα τα παιδιά ξεχνούν το γεγονός που αποτελεί αιτία πρόκλησης στρες και ασχολούνται με πράγματα που τους προκαλούν ευχαρίστηση. Στη περίπτωση υιοθέτησης αυτής της στρατηγικής υπάρχει ο κίνδυνος η απώθηση να γίνει ολοκληρωτική άρνηση.
- Η πρόληψη: Διαμέσου αυτής της στρατηγικής τα παιδιά προσπαθούν να προβλέψουν την επόμενη αγχογόνο κατάσταση και να σχεδιάσουν τον τρόπο χειρισμού της.
- Μετουσιώση: Τα παιδιά διοχετεύουν την ενέργειά τους σε διάφορες δραστηριότητες, παιχνίδια και αθλήματα.
Βιβλιογραφία: Χατζηχρήστου, Χ. (2011). Κοινωνική και συναισθηματική αγωγή στο σχολείο. Εκπαιδευτικό Υλικό για Εκπαιδευτικούς και Μαθητές ΙΙ, Κοινότητα. Αθήνα: Τυπωθήτω.
