Στις αρχές του 20ου αιώνα μια βιωματική μορφή διδασκαλίας εμφανίστηκε στα σχολεία της Αμερικής και της Ευρώπης δίνοντας έμφαση στην ανάπτυξη της σκέψης και της δημιουργικότητας. Οι παιδαγωγοί συνδυάζοντας τις γνώσεις της ψυχολογίας, της σύγχρονης παιδαγωγικής καθώς και της τέχνης δημιούργησαν ένα νέο παρακλάδι στην εκπαίδευση με επιστημονικές και καλλιτεχνικές βάσεις, αλλάζοντας την αντίληψη που ταύτιζε το θέατρο στην εκπαίδευση με την θεατρική παράσταση. Η θεατρική αγωγή άνθισε προοδευτικά από τους ειδικούς μέσω πειραματικών και εναλλακτικών τακτικών που ακολούθησαν. Η ελευθερία που παρείχε η τέχνη οδήγησε διδάσκοντες και διδασκόμενους να κινηθούν σε νέους δημιουργικούς δρόμους χωρίς περιορισμούς. Μεγάλοι θεωρητικοί αλλά και σκηνοθέτες συνέβαλαν στο να θεμελιωθεί η παιδαγωγική του θεάτρου. Οι σκηνοθέτες Στανισλάφσκι και Μπρεχτ από το πρώτο μισό του 20ου αιώνα έδωσαν την συμβολή τους στην παιδαγωγική και ακολούθησαν οι Γκροτόφσκι, Πίτερ Μπρουκ, Αύγουστος Μπόαλ κ.ά.
Πολλοί αναφέρουν το θέατρο ως καθαρά ψυχαγωγικό μέσο όμως η δύναμη του είναι ισχυρότερη. Μέσα από το θέατρο μπορούμε να κατανοήσουμε τον εαυτό μας αλλά και τον κόσμο γύρω μας, να προβληματιστούμε και κυρίως να εκπαιδευτούμε μέσα από μια διαφορετική, δημιουργική και ευχάριστη εμπειρία. Το Θέατρο του Καταπιεσμένου είναι μια θεατρική μέθοδος που γεννήθηκε τη δεκαετία του΄60 στη Βραζιλία µε εµπνευστή το βραζιλιάνο σκηνοθέτη Αύγουστος Μπόαλ . Ως αντίδραση στα καταπιεστικά και δικτατορικά καθεστώτα, η μέθοδος αυτή διαδόθηκε γρήγορα στη Βραζιλία και σε όλη τη Λατινική Αμερική. Στα τέλη της δεκαετίας του΄70 έφτασε και στην Ευρώπη, όταν ο Αύγουστος Μπόαλ κυνηγημένος αναγκάστηκε να κρυφτεί ως πολιτικός πρόσφυγας. Ο Μπόαλ δίνει την δύναμη στον θεατή να αντιδράσει και από απλός παρατηρητής μιας κατάστασης να γίνει πρωταγωνιστής αλλάζοντας την έκβαση της ιστορίας. Ο θεατής πρέπει με οξύτητα να ανακαλύψει την ρίζα του προβλήματος και με δική του πρωτοβουλία να σπάσει το τέταρτο τοίχος και να δώσει την λύση στον καταπιεσμένο ήρωα. Για τον Μπόαλ δεν χρειάζεται να είσαι ηθοποιός για να ανέβεις στην σκηνή.
Το Θέατρο του Καταπιεσμένου έχει δύο βασικές μορφές. Η πρώτη είναι το θέατρο Φόρουμ στο οποίο παίζεται μια ιστορία και έχει άσχημη έκβαση για τον καταπιεσμένο. Μεταξύ σκηνής και κοινού στέκεται ένας μεσολαβητής ο οποίος δημιουργεί επικοινωνία μεταξύ των δρώντων προσώπων με το κοινό. Η ιστορία ξανά παίζεται και όταν νιώσει ένας θεατής έτοιμος φωνάζει ”στοπ” και η ιστορία παγώνει. Ο θεατής έχει την ευκαιρία να διαλέξει αν θέλει να πάρει την θέση του καταπιεστή ή του καταπιεσμένου δείχνοντας στο κοινό την δική του οπτική γωνία. Η ιστορία παίζεται συνεχώς και όλο και περισσότερες τοποθετήσεις έχουμε, οδηγώντας σε συζήτηση για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Η δεύτερη μορφή είναι το Αόρατο θέατρο. Από μια ομάδα ηθοποιών παρουσιάζεται θεατρική σκηνή στο δρόμο, στο λεωφορείο, στην αγορά, στην καφετέρια ή στο µπαρ, χωρίς να αποκαλύπτεται στους θεατές-ηθοποιούς ότι πρόκειται για θέατρο. Οι θεατές εµπλέκονται οι ίδιοι στη δράση µε την βοήθεια ηθοποιών που παριστάνουν τους άσχετους µε την κατάσταση που παρουσιάζεται. Οι ”αόρατοι” ηθοποιοί χρησιμοποιούν περιστατικά τα οποία συναντάμε καθημερινά γύρω μας και αφορούν τον ρατσισμό, τον σεξισμό, τον υπερκαταναλωτισμό, την έλλειψη επικοινωνίας, την αδιαφορία και πολλά ειδικά θέματα: η κυριαρχία του αυτοκινήτου, τα κινητά τηλέφωνα, η επιθετικότητα, η καταπάτηση των χώρων πρασίνου, οι νταήδες, τα ναρκωτικά, η τηλεόραση κλπ. Αυτή η μορφή θεάτρου βέβαια είναι αρκετά ριψοκίνδυνη γιατί δεν γνωρίζουμε πως θα αντιδράσουν οι περαστικοί καθώς επίσης και τι κατάληξη μπορεί να έχει. Προφανώς η βία σε καμία περίπτωση δεν είναι αρεστή. Το θέατρο έχει πολλές άγνωστες μορφές που δεν έχουν μόνο ψυχαγωγικό ρόλο αλλά και εκπαιδευτικό. Το θέατρο του καταπιεσμένου, όπως και άλλα ήδη θεάτρου δίνουν σημαντικές απαντήσεις σε μείζονα κοινωνικά θέματα μέσα από μια δημιουργική και εναλλακτική διαδικασία.
”Θέατρο μπορεί να γίνει παντού, ακόμα και στο θέατρο”
Αύγουστος Μπόαλ
