Η ταινία αυτή, αν και έχει διάρκεια μόλις 9 λεπτά, κατάφερε να γίνει γνωστή στην Ελλάδα για λόγους για τους οποίους σίγουρα δεν νιώθουμε περήφανοι. Άκουσα και διάβασα όλα όσα ειπώθηκαν για αυτό το «ομοφυλοφιλικού ερωτικού περιεχομένου» έργο. Τελικά, παρακολουθώντας το συνειδητοποίησα πόσο μακριά από την πραγματικότητα είναι αυτοί οι ισχυρισμοί. Κάτι ακόμα πιο σημαντικό που μου έκανε εντύπωση είναι πως οι φύλακες των ηθών και των κοινωνικών ρόλων που φροντίζουν κάθε φορά να μας θυμίζουν τι πρέπει να μας αρέσει και τι όχι, στάθηκαν τόσο ανασφαλείς και φοβισμένοι απέναντι στην εικόνα της αθωότητας και της παιδικής αυθεντικότητας.
Πλοκή
Η ταινία είναι του Σουηδού Κρίστιαν Ζέτερμπεργκ και δείχνει ένα στιγμιότυπο της ζωής δύο αγοριών στη Σουηδία. Συγκεκριμένα, η αφήγηση ξεκινά με κάτι που φαίνεται να είναι τηλεφωνικός διάλογος, ο οποίος διακόπτεται από τη κανονική ροή του χρόνου. Η προπόνηση χόκεϊ επί χόρτου έχει τελειώσει και τα παιδιά επιστρέφουν στα αποδυτήρια. Η ομάδα έχει χάσει και ένας εκ των δύο πρωταγωνιστών, φανερά απογοητευμένος, μιλάει με ηττοπάθεια. Ο προπονητής τον ρωτάει: είσαι άντρας ή ποντίκι; Τα υπόλοιπα παιδιά ξεσπούν σε μια κωμική πολεμική ιαχή, βγάζοντας αυτό που έχουν στο μυαλό τους ως ανδρισμό. Η ερώτηση επικρατεί στο μυαλό των πρωταγωνιστών και αποφασίζουν να μετρήσουν ποιος είναι ο πιο άντρας από τους δυο.
Η ταινία τονίζει πολλά από τα τοξικά χαρακτηριστικά της αρρενωπότητας, όπως τον ανταγωνισμό σε προσωπικά θέματα, τη κατανάλωση αλκοόλ και την επίδειξη δύναμης. Το όλο παιχνίδι τελειώνει με τον μπαμπά του ενός να πιάνει στο ντους τα παιδιά να πλένονται μαζί. Ο φιλοξενούμενος φεύγει. Το κλίμα με τον φίλο του έχει αλλάξει και φαίνεται πως ένα κομμάτι της αθωότητας και των δύο έχει χαθεί. Το τηλεφώνημα επιστρέφει, ο ένας μπαμπάς εξηγεί στον άλλο πως τα παιδιά έκαναν ντους μαζί και πως αυτό δεν του άρεσε. Ο δεύτερος μπαμπάς δεν συμφωνεί με αυτή την οπτική της κατάστασης και μας κάνει και μάς να νιώσουμε λίγο καλύτερα.
Η παγίδα της αρρενωπότητας
Η αρρενωπότητα βρίσκεται στο στόχαστρο αυτής της ταινίας. Στη πραγματικότητα, δεν φουσκώνει κάποια κατάσταση για να περάσει το νόημα που θέλει. Απλά φωτογραφίζει μία συνηθισμένη σκηνή στη κοινωνία μας. Άλλωστε, πόσους από εμάς μας πήγαν οι γονείς μας ποδόσφαιρο ή μπάσκετ από πολύ μικρούς ώστε -συνειδητά ή μη- να εξασφαλίσουν πως θα κομφορμιστούμε με την προβλεπόμενη ανδρική μας ταυτότητα; Το πρόβλημα είναι ο λόγος που τελικά θέλει τους άντρες να πρέπει να είναι σκληροί, δυνατοί και οι καλύτεροι σε όλα. Η επίπλαστη ασφάλεια που δίνει στο ανδρικό φύλο ο καταναγκασμός πως πρέπει είναι το ισχυρότερο, καταλήγει να είναι η παγίδα και η πηγή δυστυχίας για πάρα πολύ μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Δεν είναι εύκολο να παριστάνεις πάντα τον προστάτη, δίχως να παραδέχεσαι ποτέ πως χρειάζεσαι και ο ίδιος προστασία.
Άνδρας και κοινωνία
Η κοινωνική και ψυχολογική πίεση που το ίδιο το ανδρικό φύλο φόρτωσε στους ώμους του είναι και η ρίζα μεγάλου μέρους της παθογένειας στη κοινωνία. Η βία, ο αλκοολισμός, ακόμα και ο πόλεμος σε ευρύτερη κλίμακα είναι σε μεγάλο ποσοστό η στρεβλωμένη αντίδραση ανασφαλών ανδρών μπροστά στην υπαρξιακή απειλή της ασημαντότητας. Δεν σημαίνει πως για τα φαινόμενα αυτά φταίει μόνο το φύλο ή η έμφυλη ταυτότητα. Η εσωτερίκευση της ενοχής δεν είναι, επίσης, λύση. Ο επαναπροσδιορισμός των αρρενωπών αξιών όμως, σε συνδυασμό με μία ψύχραιμη θεώρηση όλων όσων μας κάνουν ευαίσθητους και μας φέρνουν σε μία ειλικρινή επαφή με το εγώ μας μπορεί να είναι το κλειδί για μία κοινωνία που τουλάχιστον θα αγαπάει τον εαυτό της και θα νοιάζεται.
Μπορεί, λοιπόν, μια ταινία 9 λεπτών να ανοίξει τόσες ρωγμές στα τόσο καλά εδραιωμένα στερεότυπα γύρω από την αρρενωπότητα; Σίγουρα, πάντως, μπορεί να αρχίσει ένα μεγάλο εσωτερικό και εξωτερικό διάλογο για όλα εκείνα που αισθανόμαστε πως δεν μας εκφράζουν επειδή απλά μας επιβλήθηκαν. Και ίσως να μην είναι άσχημα τελικά να παραδεχτεί κανείς πως νιώθει λιγότερο άνδρας και περισσότερο ποντίκι.
