
Στις 8 του Απριλίου του 1941, η 2η Θωρακισμένη γερμανική Μεραρχία «Panzer», φτάνει μπροστά στη Θεσσαλονίκη. Την επόμενη μέρα 7 ώρα το πρωί η πόλη παραδίδεται άνευ όρων στους Γερμανούς. Το 1941 η εβραϊκή κοινότητα στην Θεσσαλονίκη αριθμούσε 52.000 ανθρώπους, αποτελώντας το ένα έκτο του συνολικού πληθυσμού της και το ένα πέμπτο της οικονομίας της.
Από τις πρώτες μέρες, οι Γερμανοί έδειξαν τις προθέσεις τους απέναντι των Εβραίων. Συνελήφθη όλο το συμβούλιο της εβραϊκής κοινότητας ενώ η Γκεστάπο πραγματοποιούσε εφόδους σε εβραϊκές λέσχες, οι εβραϊκές εφημερίδες έκλεισαν, επίσης ενθαρρύνθηκαν οι ντόπιοι αντισημίτες να κολλήσουν αγγελίες κατά των Εβραίων στα μαγαζιά και στα καφενεία. Γερμανοί στρατιώτες απογύμνωσαν εβραϊκές βιβλιοθήκες, λέσχες, συναγωγές, κατάσχεσαν δεκάδες χιλιάδες βιβλία, αρχεία, χειρόγραφα και σπάνια αντικείμενα τα οποία έστειλαν στη Γερμανία. Αρκετοί Εβραίοι συνελήφθησαν και πολλοί από αυτούς τουφεκίστηκαν ως «κομμουνιστές». Στις 29 Ιουνίου 1941 επιτάχθηκαν εβραϊκά σπίτια στις οδούς Μιαούλη και Μισραχή για τη στέγαση Γερμανικών οικογενειών.
Στις 8 Ιουλίου 1942 ο διοικητής της Βερμαχτ στη Θεσσαλονίκη έδωσε εντολή να παρουσιαστούν όλοι οι άρρενες Εβραίοι ηλικίας 18 έως 45 με το πρόσχημα της καταγραφής. Το Σάββατο 11 Ιουλίου 1942, συγκεντρώθηκαν 9.000 Εβραίους στην Πλατεία Ελευθερίας από τις 8:00 η ώρα το πρωί για να δηλώσουν τα ονόματά τους. Οι συγκεντρωμένοι στην Πλατεία Ελευθερίας ήταν περιστοιχισμένοι από ένοπλους στρατιώτες, οι οποίοι τους άφησαν για ώρες όρθιους στον ήλιο, χτυπώντας τους ή εξαναγκάζοντάς τους σε σωματικές ασκήσεις – ανάμεσά τους και πολλούς ανάπηρους πολέμου. Όπως δείχνουν οι σωζόμενες φωτογραφίες, οι περισσότεροι άνδρες φορούσαν τα «καλά τους σαββατιάτικα ρούχα», είτε στη φτωχική είτε στην πιο εκλεπτυσμένη τους εκδοχή, καλοκαιρινά πουκάμισα, λευκά παντελόνια οι νεότεροι, σακάκια οι μεγαλύτεροι. Ίσως το γεγονός να συνιστά ένδειξη ότι θεωρούσαν πως σύντομα θα τελείωναν από τη γραφειοκρατική διαδικασία και θα συνέχιζαν τη μέρα τους.
Ήταν η αρχή των δεινών του Εβραϊκού πληθυσμού της πόλης και η πιο σοβαρή μέχρι τότε ένδειξη των προθέσεων των Ναζί. Στην συνέχεια, επιστρατεύθηκαν 3.500 άτομα για καταναγκαστικές εργασίες, 3.000 στην οδοποιία, 500 στην κατασκευή του αεροδρομίου του Σέδες και 34 στα μεταλλεία, ενώ άλλη πηγή αναφέρει ότι ήταν συνολικά 5.000 οι Εβραίοι που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή δρόμων και στην εξόρυξη μεταλλευμάτων μέχρι τον Οκτώβριο του 1942.
Σε διάστημα δυόμιση μηνών, ένα ποσοστό τουλάχιστο 12% των ανδρών πέθανε από την ταλαιπωρία. Η Κοινότητα προσπαθούσε να φέρει πίσω τους ανθρώπους της και, ύστερα από μία σειρά συνομιλιών με τον αξιωματικό των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων Μαξ Μέρτεν ,κατέληξε σε συμφωνία πληρωμής 2 δισ. εκατ. δραχμών στη γερμανική διοίκηση, η οποία τα ζήτησε με τη δικαιολογία να αυξηθούν οι μισθοί ώστε να πάρουν Έλληνες χριστιανούς εργάτες και έτσι να αφήσουν τους Εβραίους, και τα οποία έπρεπε να καταβληθούν μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.
Το «Μαύρο Σάββατο» όπως ονομάστηκε αυτή η μέρα παραμένει ένα ορόσημο για την ιστορία της Θεσσαλονίκης και για την ιστορία της εβραϊκής της κοινότητας της πόλης, για τον φυλετικό αντισημιτισμό και την επίθεση ενάντια την ανθρώπινη προσωπικότητα.
Συγκλονίζει η μαρτυρία του Γιομτώβ Γιακοέλ , όπου ήταν εξέχον μέλλον της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, και για 20 χρόνια νομικός της σύμβουλος:
“Τας πρώτας ημέρας του Ιουλίου του 1942 εδημοσιεύθη εις τας εφημερίδας της Θεσσαλονίκης επίσημος ανακοίνωσις της Γερμανικής Στρατιωτικής Διοίκησεως Θεσσαλονίκης-Αιγαίου. Δι’ αυτής προσεκαλούντο άπαντες οι Ισραηλίται άρρενες, ηλικίας 18-45 ετών όπως παρουσιασθούν εις την πλατείαν Ελευθερίας την πρωιαν του Σαββάτου 12 Ιουλίου, ώρα 3ην πρωινήν, επί απειλή αυστηρών ποινών. Οι γερμανοί χωροφύλακες της Στρατονομίας (FG) χύνουν τα μπουλντώκ εναντίον ορισμένων Ισραηλιτών…Αλλους Ισραηλίτας οι οποίοι, κουρασθέντες από πολλών ωρών αναμονήν, εκάθησαν κατα γής, οι ανθρωποι της Γκεστάπο δερνουν μέχρις αιματώσεως. Εις άλλους Ισραηλίτας επιβάλλεται η υποχρέωσης συνεχούς και επι ώρας ακαταπαύστως εκτελέσεως γυμναστικών ασκήσεων κοπιωδών επ’ απειλή ξυλοδαρμού. Τέλος άλλαι ομάδες Γερμανών υποχρεώνουν Ισραηλίτας εις εκτέλεσιν εξευτελιστικών κινήσεων (τούμπες) υπό όμματα των χριστιανών περίεργων και θεατών. Προς συμπλήρωση δε του θεάματος λαμβάνονται και φωτογραφίαι της συγκεντρώσεως εκ μέρους Γερμανών και φωτορεπόρτερ αι οποίαι αμέσως την επομένην παρετίθεντο εις τον ελληνικόν τύπον με χαρακτηριστικάς, εις βάρος των Ισραηλίτων, περιγραφές. Είναι άξιο παρατηρήσεως το γεγονός οτι εις την περιπέτειαν αυτήν της ομαδικής καταγραφής και εξαναγκαστικής συγκεντρώσεως προς εργασία 8000 – 9000 Ισραηλιτών Ελλήνων πολιτών, ουδεμία εξεδηλώθη αντίδρασης ούτε της χριστιανικής κοινωνίας, ούτε των κρατικών και τοπικών αρχών”
Advertising
Χανταλί, Ι., (1996). Από το Λευκό Πύργο στις πύλες του Άουσβιτς, Ίδρυμα Ετς Αχαΐμ, Πρατηρητής, Θεσσαλονίκη σ. 51.