Πικέρμι Αττικής. Το Πικέρμι αποτελεί μια περιοχή της Ανατολικής Αττικής, λίγο πιο έξω από την Αθήνα και πιο συγκεκριμένα στα περίχωρα αυτής. Ως προς το διοικητικό κομμάτι υπάγεται στο Δήμο Ραφήνας – Πικερμίου. Βέβαια, από τη πιο πρόσφατη απογραφή που έγινε, κατά το 2011, το Πικέρμι διαθέτει 2.000 περίπου κατοίκους, ενώ η κοινότητα του Δήμου Πικερμίου, που περιλαμβάνει συγχρόνως και τη περιοχή Διώνη με τους οικισμούς της, συμπεριλαμβάνει επίσης και τις περιοχές όπως τον Άγιο Σπυρίδωνα, τον Ντράφι όπου και διαθέτει περίπου 7.000 κατοίκους.
Πρέπει ωστόσο, να σημειωθεί πως το Πικέρμι είναι ιδιαιτέρως γνωστό για τον απέραντο πλούτο, που διαθέτει σε παλαιοντολογικά ευρήματα που έχει να επιδείξει από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης ενός νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Σύμφωνα, πάντα, με μια εκδοχή που έχει δει το φως της δημοσιότητας την ονομασία του την έλαβε από τον Βυζαντινό άρχοντα Επικέρνη, του οποίου αποτελούσε κτήμα του κατά τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Όμως, εκτενέστερη αναφορά στην ονομασία της περιοχής θα δοθεί πιο κάτω.
Κατά τα χρόνια της αρχαιότητας, αποτελούσε τον αττικό δήμο Τείθρας καθώς και Αιγηίδος φυλής που τοποθετείται στη μεσόγαια χώρα σύμφωνα με τη διαίρεση που επιβλήθη από τον Κλεισθένη για τη διοίκηση της περιοχής. Ωστόσο, λίγους αιώνες αργότερα και πιο συγκεκριμένα στα χρόνια της Φραγκοκρατίας αρχίζει να δέχεται καρτερικά Αρβανίτες κατοίκους ως τμήμα της Μεσογαίας, ενώ στα χρόνια της Τουρκικής επικράτησης και αιχμαλωσίας η περιοχή διαιρείται σε εννέα (9) τσιφλίκια κυρίως, των Οθωμανών Αρχόντων. Λίγα έτη μετά, το 1912 εμφανίζεται ως οικισμός των Σπάτων, ενώ αντίθετα το 1952 αναγνωρίζεται πλέον ως αυτόνομη κοινότητα της Ανατολικής Αττικής.
Ετυμολογία της ονομασίας
Το Πικέρμι φαίνεται πως αρχίζει να κατοικείται από τη Βυζαντινή περίοδο, καθώς τον 10ο αιώνα μ.Χ. ο ευρύτερος χώρος αποτελεί πλέον κτήμα του Βυζαντινού άρχοντα εν ονόματι Επικέρνης, ο οποίος αποτελούσε κτήτορας της Μονής Ταώ Παντοκράτορος. Επικέρνης, ήταν το όνομα ενός εκ των αυλικών, ο οποίος είχε το αξίωμα του επί του Κεράσματος. Ο χώρος, ωστόσο, άνηκε σε κάποιον που είχε αυτό ως αξίωμα ή οίκο που είχε το όνομα του αξιώματος. Επομένως, οι κάτοικοι που διέμεναν και ζούσαν σε αυτόν συνήθιζαν να τον ονομάζουν Πικέρμι και οι ίδιοι αποκαλούνταν Πικερμιώτες – Πικερμιώτισσες.
Γεωγραφική αναφορά περιοχής
Η κοινότητα εντοπίζεται στη Βόρεια Μεσογαία, οικοδομημένη στις νοτιοανατολικές πλαγιές του Πεντελικού Όρους και αναπτύσσεται επί της αρχαίας μαραθώνιας διαδρομής. Τοποθετείται 20 χιλιόμετρα βορειοανατολικά των Αθηνών και 4 χιλιόμετρα ανατολικά της πρωτεύουσας πόλης της Παλλήνης στη διαδρομή προς τη Ραφήνα.
Τα διοικητικά όρια της σύγχρονης κοινότητας καταλαμβάνουν μια μεγάλη έκταση από τις νότιες πεντελικές πλαγιές και το Ρέμα του Βαλανάρη (παραπόταμος του ρέματος της Ραφήνας) μέχρι την πεδιάδα της Μεσογαίας και τον βράχο του Πικερμίου. Η κομβική δε θέση του μεταξύ της πρωτεύουσας πόλης της Παλλήνης, του εγκατεστηθέντος Αεροδρομίου των Σπάτων και του αναπτυσσόμενου λιμένα της Ραφήνος, αλλά και η σύνδεσή του με τις συγκοινωνίες των Αθηνών το έχουν καταστήσει δημοφιλή οικιστικό προορισμό, παρά το γεγονός ότι το σχέδιο πόλης στο κέντρο της κοινότητος βρίσκεται σε εμβρυακή φάση.

Ιστορική Αναδρομή
Η περιοχή του Πικερμίου είχε χαρακτηρισθεί αρκετές φορές ως η “Ακρόπολη της Παλαιοντολογίας”, επιδεικνύοντας έτσι μια πλούσια κληρονομιά και περιουσία του παλαιοντολογικού ενδιαφέροντος. Έπειτα, από ανασκαφές έχουν δει το φως της δημοσιότητας σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα διάφορων θηλαστικών που έζησαν πιο πριν, ακόμη περισσότερα, από πέντε με έξι εκατομμύρια χρόνια στο ανώτερο μειόκαινο, αλλά και σε πολύ παλαιότερες και νεότερες εποχές. Η ιστορία της ανακάλυψης της πανίδας θηλαστικών της Ελλάδος που εντάσσονται στην περίοδο αυτή άρχισε κατά τα πρώτα χρόνια από την ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού κράτους, το 1835 στο Πικέρμι και συνεχίζεται μέχρι σήμερα στην Αττική, την Εύβοια αλλά και σε περιοχές της Μακεδονίας και της νησιωτικής Ελλάδας. Με τις ανασκαφές στους νοτιοανατολικούς πρόποδες του Πεντελικού Όρους και συγκεκριμένα γύρω από το ρέμα του Πικερμίου και τη θέση Κισδάρι αποκαλύφθηκαν απολιθωμένα οστά φυτοφάγων και σαρκοφάγων ζώων που βρίσκονται στις τάξεις των σπονδυλοζώων, πρωτευόντων, αιλουροειδών, προβοσκιδωτών, περισσοδαχτύλων, χαλικοθηρίων και άλλων όντων. Αξίζει να σημειωθεί, το γεγονός ότι η ιστορική εξέλιξη της περιοχής του Πικερμίου χωρίζεται σε διάφορες περιόδους όπως, την Τεταρτογενή περίοδο, την Αρχαία Ελλάδα και περίοδο, τη Βυζαντινή και άλλες ακόμη που φτάνουν μέχρι και σήμερα.

Τεταρτογενής Περίοδος
Η περιοχή όμως παρουσιάζει στοιχεία εποικισμού και κατά τη νεολιθική, την υστεροελλαδική και γεωμετρική εποχή, κατά την οποία χρησιμοποιήθηκε νεκροταφείο στο Ντράφι. Έτερο δε μεγάλο νεκροταφείο δε στη βόρεια όχθη του ρέματος φαίνεται να αξιοποιείτα κατά την αρχαϊκή, την κλασική και την ελληνιστική εποχή.
Αρχαία Ελλάδα
Το χωριό του Πικερμίου τοποθετείται σύμφωνα με τους περισσοτέρους ερευνητές ο Δήμος Τείθρας, ενώ στις πλαγιές του Πεντελικού και την ευρύτερη περιοχή, οι αρχαίοι δήμοι Ιωνίδων, Ερχίας και Φηγαίας. Από την περιοχή διήλθε ο μαραθωνοδρόμος προκειμένου να ανακοινώσει στους Αθηναίους τη νίκη τους στη μάχη του Μαραθώνα. Επί της Λεωφόρου Μαραθώνος έχει στηθεί μνημείο του μαραθωνοδρόμου, ενώ στην Πλατεία Αγίου Χριστοφόρου δεσπόζει ο τύμβος των ηρώων του Μαραθώνα.

Νεότερη περίοδος
Κατά τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση του ελληνικού έθνους, το Πικέρμι αναγνωρίζεται ως αγροικία των Σπάτων, οικισμού της Κρωπίας. Εκείνη την εποχή ανθεί η αμπελουργία, με τους κατοίκους να συγκεντρώνονται μαζί στον τρύγο, αλλά και τα ιπποφορβεία. Στο Ρέμα του Βαλανάρη που πηγάζει από το Πεντελικό, η ροή του δεν σταματάει ποτέ και χύνεται στη Ραφήνα, κατασκευάζεται η δεξαμενή του Πικερμίου που εξυπηρετεί τις αρδευτικές ανάγκες για το πότισμα των χωραφιών στο Ντράφι και οικοδομούνται νερόμυλοι γύρω στο 1845. Τα κτήματα της περιοχής καλύπτονται από ελαιόδενδρα, αμπέλια, εσπεριδοειδή, ενώ κατασκευάζονται βουστάσια και πτηνοτροφία. Εκείνη την περίοδο αρχαιολόγοι επισκέπτονται την περιοχή και μετά από ανασκαφές αποκαλύπτονται πλούσια ευρήματα εποικισμού.
Το 1862 οικοδομείται το πανδοχείο του Σκορδά, που φιλοξενεί περαστικούς και επισκέπτες που έρχονται να θαυμάσουν τα αρχαιολογικά ευρήματα και τον τύμβο του μαραθωνοδρόμου, ενώ διέθετε και στάβλους για τα άλογά τους. Το 1870 φιλοξενεί και το Λόρδο Μάνκαστερ, αμφότερο με τους γραμματείς της αγγλικής και ιταλικής πρεσβείας και της συνοδείας τους. Οι Αρβανητάκιδες απαγάγουν το λόρδο και τη συνοδεία του και ακολουθεί διπλωματικό επεισόδιο, με αποκορύφωμα τη σφαγή στο Δήλεσι. Το χανί αργότερα δέχεται ως επισκέπτη και το μαρουσιώτη μαραθωνοδρόμο Σπύρο Λούη το 1896 προκειμένου να ξαποστάσει και να πιει ένα ποτήρι κρασί, ρωτώντας να μάθει αν τον έχουν περάσει οι λοιποί διαγωνιζόμενοι.
Advertising

Το 1912 ιδρύεται η Κοινότητα Σπάτων της οποίας αποτελεί το Πικέρμι οικισμό. Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής οι κάτοικοι του Πεντελικού προσφέρουν καταφύγιο στους Αθηναίους αντάρτες και υφίστανται τα αντίποινα από τους Γερμανούς, με πιο χαρακτηριστική τη σύλληψη των ανδρών του χωριού Νταού και την εκτέλεσή τους την ημέρα της Αγίας Μαρίνας στο Λόφο Λεφίδη στην Παλλήνη ως αντίποινο για την εκτέλεση του Γερμανού Φρουράρχου στη Ραφήνα. Στις πλαγιές του βουνού δρουν αντάρτες, Σαρακατσαναίοι βοσκοί, που τρέφονται με την παραγωγή τους. Στα χρόνια που ακολουθούν, η ευρύτερη περιοχή βυθίζεται σε πένθος και παρακμή.
Μετά τις κακουχίες του πολέμου και της κατοχής, η Ελλάδα προσπαθεί σταδιακά να αναδιοργανωθεί και το 1952 το Πικέρμι αναγνωρίζεται ως Κοινότητα της Ανατολικής Αττικής. Οι μεγαλύτερες εκτάσεις συνιστούν το τσιφλίκι Πικερμίου-Ραφήνος που υπάγονται στο ευρύτερο ιδιοκτησιακό καθεστώς της Ιεράς Μονής Πεντέλης, με τίτλους που μεταβιβάζονται από τους Οθωμανούς μεγαλοτσιφλικάδες.
Πηγή:
Σύνταξη κειμένου: Ανθή Σακκά
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου