To φιλμ νουάρ αποτελεί ένα είδος που ξεκίνησε στις αρχές του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και άνθισε μεσούντος και μεταπολεμικά, βγαλμένο από τον ζοφερό κόσμο τα αστυνομικών αμερικάνικων pulp νουβελών και καθόρισε σε μείζονα βαθμό το σινεμά με σκιώδεις κυνικούς χαρακτήρες αντιήρωες και γυναίκες-πλανεύτρες. Άντρες ηθοποιοί-ογκόλιθοι απέκτησαν την τεράστια φήμη τους παίζοντας τους βαρύμαγκες ντετέκτιβ προσπαθώντας να λύσουν μυστήρια και να αποφύγουν ερωτικές παγίδες και εμβληματικές θηλυκές ερμηνεύτριες ως πέτρες του σκανδάλου με επικίνδυνα κίνητρα έτοιμες ανά πάσα στιγμή να απασφαλίσουν… κυριολεκτικώς!
Η παρακάτω μίνι λίστα δίνει μερικές ιδέες για αυτούς που η θερινή περίοδος δεν τους συγκίνησε με τις χαλαρές βουτιές, τη ραστώνη και τα ηλιοκαμένα κορμιά αλλά ηδονίζονται στη θέαση του μυστηρίου, σιβυλλικών χαρακτήρων με δολοφονικά ένστικτα σε σκοτεινά σοκάκια και ομιχλώδη σκηνικά, για να γεμίσουν το Σαββατοκύριακο τους με κάτι αμιγώς κινηματογραφικό.
1) Scarlet Street (Η Σκύλα), 1944
Ο Fritz Lang, του οποίου το όνομα προκαλεί ρίγος ως ένας εκ των αρχηγετών σκηνοθετών του Γερμανικού Εξπρεσιονισμού της δεκαετίας του ’20 και του ’30, έχοντας σωρεία αριστουργημάτων στο πληθωρικό βιογραφικό του, ξεκίνησε από τον βουβό κινηματογράφο και περνώντας στον ομιλούντα δεν έχασε την αίγλη του, καθώς σε κάθε φάση της κινηματογραφικής ιστορίας είχε την ικανότητα να γυρίζει τις καλύτερες ταινίες του είδους με το οποίο καταπιανόταν κάθε φορά. Μια καινούργια καριέρα εδραιώθηκε μεταφέροντας το άστρο του στη Μέκκα του κινηματογράφου, Αμερική, όταν εγκαταστάθηκε εκεί αναγκαστικά μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ στη χώρα του, Γερμανία. Επανεφηύρε τον εαυτό του και καθιερώθηκε -μεταξύ άλλων- και ως σκηνοθέτης νουάρ αστυνομικών ταινιών. Με πολλές ταινίες στο ενεργητικό του, σπουδαία ονόματα να παρελαύνουν και το ταλέντο του να διαχέεται και σε αυτήν την ήπειρο, επόμενο ήταν να αξιοποιήσει τις εξπρεσιονιστικές καταβολές του και την τεράστια κατάρτισή του με τον καλύτερο τρόπο. Μια από τις πολλές τέτοιες στιγμές είναι και η ταινία του 1944, «Scarlett Street» (ελληνιστί «Η Σκύλα»). Έχοντας για πρωταγωνιστή του τον σωματικά πυγμαίο αλλά υποκριτικό γίγαντα, Edward Jr. Robinson, αφηγείται τη ζωή ενός τραπεζικού ταμία και χομπίστα ζωγράφου, του Christopher, ο οποίος με την ανιαρή μεσήλικη ζωή που έχει θα πέσει με τα μούτρα στους ιστούς της Katherine (Joan Bennett) και θα γίνει έρμαιό της μέχρι την αυτοκαταστροφή του. Σε ένα από τα πληρέστερα νουάρ όλων των εποχών, ο Fritz Lang εδώ βρίσκεται στο (δεύτερο) απόγειό του, στην «αμερικάνικη» περίοδό του, με μια ταινία η οποία έχει αξεπέραστη σκηνοθεσία και τρομερή δυναμική χαρακτήρων. Ένα εξαιρετικό δείγμα φιλμ νουάρ με στυλ και αγωνία που χτυπάει κόκκινο και ένα απροσδόκητο τέλος που κλείνει αποκαρδιωτικά αυτό το αριστούργημα.
2) Nightmare Alley (Ο Αγύρτης), 1947
Η πρώτη ταινία της οποίας προσφάτως είδαμε ένα αξιοπρεπές ριμέικ από τον Guillermo Del Toro με την εκπληκτική φωτογραφία να δίνει και πάλι το παρόν σε έγχρωμη αυτή τη φορά εκδοχή, είναι ένα φιλμ νουάρ του 1947 το οποίο καταφέρνει στα -σχεδόν- 80 χρόνια ύπαρξης του να αποτελεί ακόμα ένα από τα καλύτερα του είδους του, γεγονός που αποδεικνύει πως η μοντέρνα ματιά του Μεξικανού δημιουργού το 2019 δεν έρχεται να προσθέσει κάτι αξιοσημείωτο, αλλά άθελα του (ή μη) να συστήσει στο σημερινό κοινό την «αυθεντική» πηγή, προκειμένου να την αναζητήσει. Η ιστορία επικεντρώνεται σε έναν καιροσκόπο, τον Stanton, (Tyrone Power) κράχτη ενός περιοδεύοντος τσίρκου ο οποίος αρχίζει να κάνει σιγά σιγά «όνομα» και να θησαυρίζει ως πνευματιστής-μέντιουμ με διορατικές δυνάμεις. Διαλαλεί στις παραστάσεις του πως μπορεί να προβλέπει το μέλλον αφήνοντας ενεούς τους θεατές, πράγμα που ασφαλώς πρόκειται για μια καλοστημένη απάτη που εκτελείται από έναν πειστικό αγύρτη όπως είναι αυτός, έχοντας για δεξί του χέρι την Molly (Coleen Gray). Οι δήθεν μαντικές του ικανότητες, ωστόσο, δεν θα τον βοηθήσουν στη κανονική ζωή να προβλέψει αυτό που πρόκειται να του συμβεί και η άπληστη φύση του, σε συνδυασμό με την αλαζονική του συμπεριφορά, θα του γυρίσουν μπούμερανγκ και το όλο σχέδιο που έχει στα σκαριά, για να υφαρπάξει ακόμα περισσότερο χρήματα με συνεργό την Dr. Lilith Ritter (Helen Walker), θα γκρεμιστεί σαν χάρτινος πύργος, με τον ίδιο να φτάνει στα όρια της τρέλας και της απόγνωσης.
3) Leaver Her to Heaver (Ας την κρίνει ο Θεός), 1945
Μένοντας στην ίδια δεκαετία, αλλά εμπλουτίζοντας το ασπρόμαυρο με μεγαλύτερη χρωματική παλέτα, το πρώτο έγχρωμο της λίστας μας είναι το ασυναγώνιστο «Leaver Her to Heaven», τα χρώματα του οποίου μαζί με την ελκυστική ιστορία, την ώριμη ερμηνεία της εκλεκτής Gene Tierney, την εκθαμβωτική φωτογραφία του Leon Shamroy και τη καταπληκτική σκηνοθεσία από τον John M. Stahl, αποδεικνύουν ότι είναι εφικτό όλα τα στοιχεία μιας ταινίας να είναι -κυριολεκτικά- αψεγάδιαστα. Είναι απορίας άξιο, πώς η εικόνα της υπερκερνάει τις ταινίες του σήμερα με τους μαγικούς φθινοπωρινούς χρωματισμούς της φωτογραφίας να παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην ψυχολογία των χαρακτήρων και οι οπτικές συνθέσεις της να πλημμυρίζουν την οθόνη με φόντο τα ειδυλλιακά τοπία στη φύση, κάτι που πάει κόντρα στην πεπατημένη των αστικών κλασσικών φιλμ νουάρ που έχουμε συνηθίσει… και όλα αυτά εν έτη 1945! Το Technicolor βρίσκεται σε μια μεγαλειώδη στιγμή μαζί με το μεθεπόμενης χρονιάς, «Black Narcissus», τα οποία ανέβασαν πολύ νωρίς τα οπτικά -και όχι μόνο- στάνταρ σε δυσθεώρητα ύψη, εξού και η άφθαρτη ποιότητα της εικόνας σε σύμπλευση με ένα πολύ καλογραμμένο σενάριο. Η Ellen (Gene Tierney), είναι αυτή η χειριστική προσωπικότητα που πίσω από το αγγελικό πρόσωπο κρύβεται ένα άκρως επικίνδυνο θηλυκό, πράγμα που την βοηθάει η «όσια» εμφάνισή της. Πραγματικά, μπερδεύεσαι από το απαστράπτον περιτύλιγμα και την λεοντή της αθωότητας, αλλά τελικά ενδίδεις και εσύ σαν ερασιτέχνης κι ας εικάζεις ότι σοβεί κάτι φονικό…
4) To Have and Have Not (Η Σειρήνα της Μαρτινίκα), 1944
Δεν γινόταν μια λίστα με φιλμ νουάρ να μην συμπεριλάβει ένα από τα πιο πολυσυζητημένα ζευγάρια της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ, το οποίο υπήρξε αντρόγυνο και στη ζωή, εκτοξεύοντας τη φήμη του και εξω-κινηματογραφικά με την διαφορά ηλικίας να αποτελεί αντικείμενο διαρκούς σχολιασμού, το ίδιο και η θυελλώδης σχέση τους που κράτησε μέχρι τον πρόωρο θάνατο του Bogart από καρκίνο. Οι Lauren Bacall και Huphrey Bogart πρωταγωνίστησαν σε 4 ταινίες μαζί, μερικές από τις οποίες αποτελούν τοτέμ του είδους του νουάρ, όπως το «Big Sleep» και το «Key Largo». Η συγκεκριμένη, όντας και η παρθενική τους εμφάνιση στο μεγάλο πανί δίπλα δίπλα, σηματοδότησε μια μελλοντική πορεία σπουδαίων ταινιών και έντονης παραφιλολογίας για την ιδιωτική τους ζωή. Συνήθης ύποπτος πίσω από την κάμερα στο εξαιρετικό, «Το Have and Have Not», δεν είναι άλλος από τον Howard Hawks, ένας τρομερά παραγωγικός και λαμπρός σκηνοθέτης, ένα όνομα που αποτελεί το ίδιο το Hollywood και ασχολήθηκε μνημειωδώς με όλα τα είδη με τρομερή καλλιτεχνική και εισπρακτική επιτυχία. Με σωρεία αριστουργημάτων να φιγουράρουν στις λίστες με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών έχοντας την υπογραφή του, δεν αποτελεί εξαίρεση τούτο εδώ το νουάρ του 1944, το οποίο είναι ευλογημένο με την σφραγίδα των τριών αυτών θρύλων που αποτελούν εγγύηση ποιότητας.
5) Niagara (Νιαγάρας), 1953
Η δεύτερη έγχρωμη ταινία της λίστας αφορά μια αρκετά υποτιμημένη ταινία που έχει όλα τα εχέγγυα να στέκεται πανάξια δίπλα στις προαναφερθείσες ταινίες, με προεξέχουσα ηθοποιό την πιο πολυσυζητημένη και σεξουαλικοποιημένη γυναικεία παρουσία ίσως όλων των εποχών, Marilyn Monroe. Η τελευταία, απλώνει τα δίχτυα της αυτή τη φορά σε μακρινά άγρια θέρετρα, πλαισιωμένα από υπερμεγέθεις καταρράκτες οι οποίοι αποτελούν την τέλεια κρυψώνα για ανθρώπους που δεν έχουν τουριστικά κίνητρα, αλλά άκρως δολοφονικά. Η Rose (Monroe), είναι φυσικά το αντικείμενο του πόθου και της συμφοράς, μια προσωποποιημένη αμαρτία που θα κάνει τα αδύνατα δυνατά για να πατήσει επί πτωμάτων και να πετύχει αυτό που θέλει. Θα καταφέρει αυτή η (φαινομενικά) ενζενί να κρύψει τα δολοφονικά ένστικτα ως ένα πονηρό θηλυκό που εποφθαλμιά χρήματα ή θα πέσει στον λάκκο που η ίδια έσκαψε για τους άλλους; Μαγευτικά αφιλόξενα τοπία, εκκωφαντικοί καταρράκτες να καλύπτουν τυχόν ουρλιαχτά, φόνοι και γυναίκες δηλητήριο, συνθέτουν ένα οπτικά πανέμορφο και άκρως γοητευτικό φιλμ νουάρ που δεν σε αφήνει λεπτό να σκεφτείς ποιο θα είναι το επόμενο βήμα των πρωταγωνιστών.