Για περισσότερο από τα 100 χρόνια της ύπαρξης της η φωτογραφία απεικονιζόταν σε ασπρόμαυρη μορφή. Ακόμη και μετά από την εμφάνιση των έγχρωμων φωτογραφιών, πολλοί φωτογράφοι συνέχιζαν να φωτογραφίζουν σε α/μ. Η έγχρωμη φωτογραφία υιοθετήθηκε κυρίως για διαφημιστικούς σκοπούς, λόγω του στοιχείου εντυπωσιασμού, που διέθετε, και από ταξιδιώτες φωτογράφους. Η α/μ φωτογραφία θεωρούταν για καιρό η μόνη καλλιτεχνική έκφραση της φωτογραφίας, υπήρχαν βέβαια και φωτογράφοι που χρησιμοποιούσαν την έγχρωμη φωτογραφία καλλιτεχνικά, ιδιαίτερα μετά το 1961, με την εμφάνιση του Kodak Kodachrome II. Η αναγνώριση και εκτεταμένη χρήση του ε/μ ήρθε πολύ αργότερα, μετά το 1990 και μόλις λίγα χρόνια πριν τη εμφάνιση της ψηφιακής φωτογραφίας, με το Velvia της Fuji.
Τα πράγματα άλλαξαν ριζικά με την ψηφιακή φωτογραφία, παρ’ όλο που ακόμη και τώρα υπάρχουν θερμοί υποστηρικτές της ασπρόμαυρης φωτογραφίας, που την χαρακτηρίζουν ως περισσότερο καλλιτεχνική, καθώς η έγχρωμη φωτογραφία “παραπλανά”την προσοχή, δεν εστιάζει στις λεπτομέρειες της λήψης και χρησιμοποιείται για σκοπούς θεάματος.
Ασπρόμαυρη απεικόνιση
Τι παραμένει σε μία φωτογραφία όταν αφαιρέσουμε τα χρώματα της; Μόνο τα δομικά της στοιχεία. Μία λήψη σε α/μ δίνει την δυνατότητα στον θεατή να επικεντρώσει όλη του την προσοχή στο θέμα που θέλει, περισσότερο, να εκφράσει ο φωτογράφος. Δεν υπάρχουν περισπασμοί, δεν προσελκύουν τον εντυπωσιασμό του εξωτερικά στοιχεία, παρά μόνο οι σκιάσεις, τα φωτεινά σημεία και η πληθώρα αντιθέσεων που επικρατεί. Είναι αρκετά διαδεδομένη η άποψη, και ίσως να είναι και σωστή, ότι μέσω τη α/μ φωτογραφίας δίνεται στον καλλιτέχνη η δυνατότητα να εκφραστεί. Ταυτόχρονα, με τον δικό της τρόπο αναδεικνύει την ταυτότητα του απεικονιζόμενου και, στα κατάλληλα χέρια, προκαλεί έντονα συναισθήματα.
Ήταν φωτογράφοι όπως ο Henri Cartier Bresson, ο Man Ray και o Robert Frank που έδωσαν στην ασπρόμαυρη φωτογραφία την καλλιτεχνική έκφραση που την συνοδεύει μέχρι και σήμερα. Με την ψηφιακή φωτογραφία όμως η α/μ απεικόνιση έχει περιοριστεί αρκετά και, πλέον, χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο στα πορτραίτα. Σε ένα πορτραίτο η απεμπλοκή των χρωμάτων βοηθάει να εστιάσει το βλέμμα του ο θεατής αποκλειστικά στο απεικονιζόμενο πρόσωπο. Η χρήση του σε αυτή την περίπτωση έχει μία λογική, καθώς σκοπός του φωτογράφου είναι να “συνδεθεί” με το απεικονιζόμενο πρόσωπο, να προσέξει τους όγκους, τις σκιές και τις γραμμές. Η ε/μ φωτογραφία, αντίθετα, απομακρύνει πολλές φορές τον θεατή από αυτόν τον στόχο.
Έγχρωμη απεικόνιση
Η έγχρωμη φωτογραφία είναι σαγηνευτική. Όταν κάποιος βρεθεί αντιμέτωπος σε δύο φωτογραφίες, η μία πλάι στην άλλη σε μια έκθεση, δεν είναι εύκολο να παρατηρήσει την ασπρόμαυρη. Ο Πλάτωνας Ριβέλλης έλεγε ότι το χρώμα παρασύρει και γοητεύει. Υπάρχουν πολλοί υποστηρικτές της έγχρωμης φωτογραφίας, και φυσικά η προσήλωση τους σε αυτή δεν οφείλεται στην υποτιθέμενη ευκολία που προσφέρει. Η ε/μ φωτογραφία σε επαναφέρει στην πραγματικότητα και την προσεγγίζει, ενώ ο σκοπός που υπηρετεί η ασπρόμαυρη φωτογραφία είναι να σε απομακρύνει από αυτήν και να οδηγήσει το μυαλό σου εκεί όπου θέλει να σε ταξιδέψει ο φωτογράφος. Ταυτόχρονα προσφέρει μια αίσθηση “ζεστασιάς” και γαλήνης στα μάτια του θεατή.
Ο David Doubilet είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα του εντυπωσιακού αποτελέσματος που μπορεί να προσφέρει η έγχρωμη λήψη.
Δεν είναι λοιπόν πραγματοποιήσιμη η σύγκριση μεταξύ των δύο ειδών, αν μπορούμε να τα αποκαλέσουμε έτσι. Διότι το καθένα εξυπηρετεί τον δικό του προσωπικό σκοπό, απλούστατα αποτυπώνουν διαμετρικά αντίθετη αίσθηση. Δεν αποδίδονται όλες οι φωτογραφίες το ίδιο εντυπωσιακά στο ασπρόμαυρο και στο έγχρωμο. Φυσικά χρειάζεται έμπειρο και και διορατικό μάτι από μέρους του φωτογράφου, ώστε να μπορέσει να κρίνει τις προοπτικές που κρύβει η κάθε λήψη. Σε τελική ανάλυση, η επιλογή στηρίζεται στον σκοπό που επιθυμεί να εξυπηρετήσει ο καλλιτέχνης και όχι σε μία αβάσιμη σύγκριση περί καλλιτεχνικότητας της ενός και εμπορικότητας της άλλης.