Η αρχαία Sarazm ήταν μία από τις παλαιότερες και πιο εξελιγμένες πόλεις του κόσμου, με ιστορία που ξεκινά περίπου 5.500 χρόνια πριν. Βρισκόταν στο σημερινό βορειοδυτικό Τατζικιστάν, κοντά στον ποταμό Zerafshan, σε μια περιοχή ιδανική για γεωργία, εξόρυξη και εμπόριο. Κατά την ακμή της, η Sarazm ήταν μια πόλη γεωργών, τεχνιτών και μεταλλωρύχων που εμπορεύονταν μέσω των πρώτων δρόμων του μεταξιού με περιοχές της Ασίας. Η ιστορία της τελειώνει περίπου το 2000 π.Χ., αλλά οι αρχαιολογικές ανασκαφές αποκάλυψαν μια εντυπωσιακή και πολυσύνθετη κουλτούρα από την Εποχή του Χαλκού, που εξακολουθεί να προκαλεί το ενδιαφέρον των ερευνητών.
Η ανακάλυψη της Sarazm
Η αρχαία Sarazm ήρθε στο φως το 1970, όταν ένας κάτοικος γειτονικού χωριού βρήκε ένα μικρό χάλκινο εργαλείο κατά τη διάρκεια σκαπτικών εργασιών. Έξι χρόνια αργότερα, ένας αρχαιολόγος από την Panjakent ξεκίνησε ανασκαφές στην περιοχή, φέρνοντας στην επιφάνεια αποδείξεις ενός προηγμένου πολιτισμού. Από τότε, οι ανασκαφές συνεχίζονται και έχουν αποκαλύψει πολυάριθμα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως εργαλεία, κοσμήματα, θρησκευτικές δομές και οικιστικά κτίσματα, που μαρτυρούν μια πόλη που βρισκόταν σε ακμή την εποχή του Χαλκού.
Η ακμή της Sarazm
Η αρχαία Sarazm ήταν η μεγαλύτερη και πιο εξελιγμένη κοινότητα της εποχής του Χαλκού στην Κεντρική Ασία. Με πληθυσμό περίπου 3.000 ατόμων, η πόλη διέθετε αγροτικές εκτάσεις, αρδευτικά συστήματα, εργαστήρια και πολυκατοικίες που φιλοξενούσαν πολλές οικογένειες. Τα σπίτια είχαν πολυάριθμα δωμάτια, συμπεριλαμβανομένων κουζινών, αποθηκευτικών χώρων και αυλών για χειροτεχνίες. Τα οικοδομικά υλικά περιλάμβαναν ξύλο, πηλό και πλίνθους, ενώ τα σπίτια ήταν σχεδιασμένα με εξελιγμένα συστήματα φωτισμού και εξαερισμού. Η πόλη διέθετε επίσης θρησκευτικές δομές με κυκλικά ιερά, που θεωρούνται τα παλαιότερα μνημεία της λατρείας της φωτιάς. Αυτές οι θρησκευτικές πρακτικές δείχνουν την πνευματική εξέλιξη των κατοίκων, αν και οι θεότητες που λατρεύονταν παραμένουν άγνωστες.
Τεχνολογία και εμπόριο
Η Sarazm αποτέλεσε ένα σημαντικό εμπορικό κέντρο κατά την εποχή του Χαλκού, με ανεπτυγμένη μεταλλουργία. Οι κάτοικοί της επεξεργάζονταν χαλκό, κασσίτερο, χρυσό και ασήμι, κατασκευάζοντας όπλα, εργαλεία και κοσμήματα. Το εμπόριο κασσιτέρου, ενός βασικού συστατικού για την κατασκευή χαλκού, αποτελούσε μια από τις πιο κερδοφόρες δραστηριότητες της πόλης. Τα αρχαιολογικά ευρήματα περιλαμβάνουν κοσμήματα από πολύτιμους λίθους όπως λαζουρίτη από το Badakhshan και τυρκουάζ από το Ferghana, μαρτυρώντας εμπορικές σχέσεις με την Ινδία, το Αφγανιστάν και το Ιράν. Επιπλέον, βρέθηκαν κεραμικά και αγγεία που κατασκευάζονταν με τη χρήση κεραμικού τροχού, αν και φαίνεται ότι δεν χρησιμοποιούνταν ευρέως.
Γεωργία και κτηνοτροφία
Η αρχαία Sarazm ήταν αυτάρκης σε γεωργική παραγωγή, με καλλιέργειες όπως σιτάρι και κριθάρι. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν δύο αρδευτικά συστήματα: το ένα για τις πεδινές καλλιέργειες κοντά στον ποταμό και το άλλο για τις ορεινές περιοχές, όπου χρησιμοποιούνταν αρδευτικές ταράτσες. Οι κάτοικοι επίσης εκτρέφανε βοοειδή και συλλέγανε άγρια φρούτα, όπως ελιές, φιστίκια και ιπποφαές.
Η παρακμή της Sarazm
Η πόλη εγκαταλείφθηκε γύρω στο 2000 π.Χ., πιθανώς λόγω της εισβολής ανθρώπων από τον πολιτισμό Andronovo του Καζακστάν. Ωστόσο, περίπου 500 χρόνια αργότερα, ο οικισμός αναβίωσε ως κέντρο εξόρυξης χαλκού και συλλογής τυρκουάζ. Η αρχαία Sarazm αποτελεί σήμερα το πρώτο μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO στο Τατζικιστάν. Είναι ένα μοναδικό παράδειγμα πολιτισμού της εποχής του Χαλκού, που διέθετε όλα τα χαρακτηριστικά της πολιτισμικής ανάπτυξης, εκτός από ένα σύστημα γραφής.
Πηγή: Miller Mark (2024) Sarazm and its Ancient Culture Give a Glimpse of Bronze Age Central Asia Διαθέσιμο από: https://www.ancient-origins.net/news-history-archaeology/sarazm-culture-0021582 (τελευταία πρόσβαση 24/11/24)
