
Ως αξιολόγηση της συμπεριφοράς εννοούμε τη συλλογή, την ταξινόμηση και την εκτίμηση πληροφοριών για την ανθρώπινη συμπεριφορά. Στην περίπτωση των παιδιών η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση των συμπεριφορικών προβλημάτων είναι καίριας σημασίας, καθώς με την κατάλληλη παρέμβαση πολλά από αυτά μπορούν να ξεπεραστούν. Ο εκπαιδευτικός περνώντας αρκετές ώρες της ημέρας με τα παιδιά, είναι αυτός που εντοπίζει πιθανά προβλήματα. Έτσι, προχωρά σε διδακτική παρέμβαση ή παραπέμπει το εκάστοτε παιδί στο αρμόδιο ΚΕΣΥ (Κέντρα Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης) για περαιτέρω αξιολόγηση.
Εργαλεία συλλογής δεδομένων κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης
- Συνέντευξη – συζήτηση: Ο εκπαιδευτικός μπορεί να συζητήσει με τους γονείς, αλλά και με το ίδιο το παιδί, προκειμένου να κατανοήσει υπό ποιες συνθήκες εκδηλώνεται η προβληματική συμπεριφορά, τι είναι αυτό που την πυροδοτεί και ποιες ενέργειες γίνονται, προκειμένου να σταματήσει.
- Παρατήρηση: Ο εκπαιδευτικός παρακολουθεί το μαθητή μέσα στο φυσικό του περιβάλλον και συγκεντρώνει πληροφορίες καθ΄όλη τη διάρκεια της ημέρας. Σημειώνει με ακρίβεια την ώρα που εκδηλώθηκε η ανεπιθύμητη συμπεριφορά, τι προηγήθηκε και τι ακολούθησε αυτής. Είναι σημαντικό ο εκπαιδευτικός να παραμένει απλός παρατηρητής και να μην επηρεάζει με την παρουσία ή τις πράξεις του, τα όσα συμβαίνουν.
- Λειτουργική αξιολόγηση της συμπεριφοράς: Η συγκεκριμένη αξιολόγηση δίνει έμφαση στην ανάλυση των όσων προηγούνται και έπονται της προβληματικής συμπεριφοράς. Σκοπός είναι να αλλάξουν, ώστε να αποτραπεί η εκδήλωση της συμπεριφοράς. Ειδικότερα, ο εκπαιδευτικός διερευνά το φυσικό περιβάλλον του παιδιού (διάταξη θρανίων, φασαρία μέσα στην τάξη), την βιοφυσιολογική κατάσταση του (κούραση, πείνα), τη δική του συμπεριφορά απέναντι στο μαθητή κ.α.
Πότε βασιζόμαστε στα αποτελέσματα μιας αξιολόγησης;
Για να θεωρήσουμε ότι μια αξιολόγηση έχει εκπληρώσει το σκοπό της και μας παρέχει ικανοποιητικές πληροφορίες για τη συμπεριφορά του μαθητή, πρέπει να χαρακτηρίζεται από:
- Αντικειμενικότητα: Ο εκπαιδευτικός καταγράφει τις πληροφορίες, όπως ακριβώς τις βλέπει, χωρίς να παρεμβάλει δικά του σχόλια και υποκειμενικές κρίσεις.
- Αξιοπιστία: Μία μέτρηση θεωρείται αξιόπιστη, όταν επαναληφθεί η διαδικασία της αξιολόγησης (από τον ίδιο ή διαφορετικό ερευνητή) και δώσει τα ίδια αποτελέσματα.
- Εγκυρότητα: Μία μέτρηση είναι έγκυρη όταν καταφέρει να μετρήσει και να καταγράψει, αυτό για το οποίο κατασκευάστηκε. Όταν, δηλαδή, ένας εκπαιδευτικός καταφέρει να αξιολογήσει, αυτό που επιδίωκε εξ αρχής, τότε η αξιολόγηση μπορεί να θεωρηθεί έγκαιρη.
Παράγοντες που επηρεάζουν την αξιολόγηση:
Η αξιολόγηση της συμπεριφοράς των παιδιών μπορεί να επηρεαστεί από διάφορους παράγοντες και έτσι να χάσει την εγκυρότητα και την αξιοπιστία της. Είτε γίνεται λόγος για σταθμισμένα και τυποποιημένα ψυχομετρικά τεστ, είτε για παρατηρήσεις και πιο απλές διαδικασίες, που ακολουθούν οι εκπαιδευτικοί, οι παράγοντες που επηρεάζουν την αξιολόγηση, μπορούν να είναι οι ακόλουθοι:
-
Το εξελικτικό στάδιο του παιδιού:
Μία συμπεριφορά αποδεκτή σε μία ηλικία, μπορεί να είναι ανεπιθύμητη σε μία άλλη. Επομένως, ο εκπαιδευτικός οφείλει να γνωρίζει ποιες συμπεριφορές είναι αναμενόμενες στην εκάστοτε ηλικία.
-
Η ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού:
Εσωστρεφή και ντροπαλά παιδιά μπορεί να εμφανίσουν υπερβολική αναστολή, ενώ τα πιο εξωστρεφή αντικοινωνική συμπεριφορά.
-
Το μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο των γονιών και των δασκάλων:
Το σύστημα αξιών και πεποιθήσεων των γονιών και των δασκάλων καθορίζει τι θεωρείται προβληματική συμπεριφορά και τι όχι.
-
Η κοινωνική προέλευση του δασκάλου:
Οι εκπαιδευτικοί ενθαρρύνουν περισσότερο τους μαθητές, που έχουν την ίδια κοινωνική προέλευση.
-
Το φύλο του παιδιού:
Τα αγόρια θεωρείται ότι εμφανίζουν συχνότερα προβληματική συμπεριφορά, καθώς πιστεύεται πως από τη φύση τους είναι πιο επιθετικά από τα κορίτσια.
-
Το φύλο του δασκάλου:
Είναι σύνηθες οι εκπαιδευτικοί να εφαρμόζουν αξιολογήσεις στα πρότυπα του δικού τους φύλου.
-
Το επίπεδο ανεκτικότητας του δασκάλου:
Ένας εκπαιδευτικός αγχώδης και νευρικός ενδέχεται να επηρεαστεί από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης.
-
Οι υπολανθάνουσες θεωρίες:
Πολύ συχνά, οι άνθρωποι προσπαθούν να εξηγήσουν με απλοϊκό τρόπο τη συμπεριφορά των άλλων. Κατά συνέπεια, ο εκπαιδευτικός μπορεί να θεωρήσει ένα μαθητή αγενή ή κακομαθημένο λόγω της συμπεριφοράς του, ενώ τα αίτια αυτής να είναι βαθύτερα.
-
Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία:
Η άποψη που έχει ο εκπαιδευτικός και ο τρόπος που συμπεριφέρεται, επηρεάζει άμεσα την επίδοση του μαθητή. Έτσι, όταν ένας εκπαιδευτικός αποκαλεί συνεχώς ένα μαθητή τεμπέλη, τότε και εκείνος θα το πιστέψει και έτσι η “προφητεία” θα εκπληρωθεί.
-
Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα:
Με βάση αυτό, οι μαθητές κάνουν αυτό που αναμένεται από τον εκπαιδευτικό να κάνουν. Εάν ο εκπαιδευτικός τους θεωρεί χαρισματικούς, τότε οι επιδόσεις τους θα είναι υψηλότερες.
Η συμπάθεια ή αντιπάθεια που έχει ο εκπαιδευτικός για κάποιον μαθητή, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αξιολογεί τις δεξιότητές του.
-
Τα “τυπικά λάθη”:
Τέτοια λάθη μπορούν να είναι οι γενικεύσεις, τα λάθη προβολής (μεταφορά προσωπικών συναισθημάτων και επιθυμιών του εκπαιδευτικού στους μαθητές) και η τάση επιμονής στην αρχική αξιολόγηση και άποψη που είχε ο εκπαιδευτικός για το μαθητή.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Ζάχου, Β. (2010). Αξιολόγηση της συμπεριφοράς: Τα διαγνωστικά εργαλεία και ο ρόλος του εκπαιδευτικού στην αξιολόγηση. Στο: Ε. Α. Κολιάδης (Επιμ.). Συμπεριφορά στο σχολείο. Αξιοποιούμε δυνατότητες. Αντιμετωπίζουμε προβλήματα. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.