Ποιοι ήταν οι Μινύες; Το πιο πιθανόν είναι να μην σου ξυπνά κάποια σχολική ανάμνηση. Οι Μινύες ωστόσο, υπήρξαν και είχαν στον έλεγχο τους ένα μεγάλο κομμάτι της Κεντρικής Ελλάδας πριν την εμφάνιση των Μινωιτών και των Μυκηναίων. Στοιχηματίζω πως αυτούς τους θυμάσαι σίγουρα! Οι Μινύες αποτελούν μια προϊστορική φυλή που έζησε στην Ελλάδα για περίπου δυο χιλιετίες και ανέπτυξε έναν σημαντικό πολιτισμό. Ο λόγος που δεν εντάσσονται στα σχολικά βιβλία και παραμένουν γενικότερα στην αφάνεια σχετίζεται με την έλλειψη γραπτών πηγών. Η σημαντικότητα τους όμως, διαπιστώνεται μέσα από αναφορές του Ηρόδοτου, του Παυσανία και Διόδωρου, αλλά και από αρχαιολογικά ευρήματα.
Μινύες και Καταγωγή
Οι ιστορικοί δυσκολεύονται να εντοπίσουν την αυγή του μινυακού πολιτισμού. Την τοποθετούν στα μέσα της 5ης χιλιετίας π.Χ., δηλαδή περίπου το 3.500 π.Χ. Συζήτηση μεγάλη επίσης, εγείρεται για το λίκνο των Μινύων. Οι απόψεις συγκλίνουν στον Ορχομενό Βοιωτίας ως πρωτεύουσα και όρμο των Μινύων. Από τον Ορχομενό κατάγεται και ο γενάρχης των Μινύων, Μινύας, κατά την μυθολογία. Η μυθολογία αποτελεί πηγή ιστορίας για τα προϊστορικά χρόνια, απ’ όπου μπορούμε να αντλήσουμε πολύτιμες πληροφορίες. Έτσι, μαθαίνουμε πως αρχικά οι Μινύες ζούσαν μεταξύ βόρειας Βοιωτίας και μέχρι τις παρυφές της θεσσαλικής πεδιάδας. Στον Ορχομενό μάλιστα οι αρχαιολόγοι εντόπισαν ευρήματα τα οποία χρονολογούνται από την Νεολιθική Εποχή, αποδεικνύοντας πως η περιοχή έχει μια βαθιά πορεία μέσα στον χρόνο.
Η ευρύτερη περιοχή του Ορχομενού ήταν εύφορη λόγω του ποταμού Κηφισού και της λίμνης Κωπαΐδας. Ένα από τα πιο σημαντικά έργα των Μινύων είναι η αποξήρανση της Κωπαΐδας που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία της πιο εύφορης πεδιάδας στην Στερεά Ελλάδα. Κατεύθυναν τα νερά της λίμνης, στην οποία είχαν την εκβολή τους έξι ποταμοί, μέσω καταβοθρών στον κόλπο της Λάρυμνας, η οποία για αυτόν τον λόγο μετονομάστηκε Κωπαΐδα. Ο Έλληνας αρχαιολόγος Θεόδωρος Σπυρόπουλος τοποθετεί χρονικά το έργο στην 3η χιλιετία π.Χ., πολύ νωρίτερα από τον 16ο αιώνα π.Χ. που μέχρι τώρα τοποθετείτο. Ένας μύθος θέλει τον Ηρακλή της Θήβας, σε μια μάχη εναντίον του Ορχομενού, να αποκτά τη νίκη, βάζοντας μια τεράστια πέτρα στην είσοδο μιας καταβόθρας, πλημμυρίζοντας έτσι, την πεδιάδα και αναχαιτίζοντας τους Μινύες!
Οι Μινύες στην Θεσσαλία
Μελετώντας την αρχαία ιστορία, διαπιστώνουμε πως οι πιο ευδαίμονες και πλούσιοι πολιτισμοί είχαν πρόσβαση στη θάλασσα και δικό τους λιμάνι. Οι Μινύες αυτό το καταφέρνουν με την πρώτη αποικία τους, την Ιωλκό, η οποία ταυτίζεται με τον νεολιθικό οικισμό του Διμηνίου στην Μαγνησία. Οι Μινύες έρχονται σε σύγκρουση με τους κατοίκους του Σέσκλου, ενός γειτονικού οικισμού, τους οποίους νικούν, με αποτέλεσμα την καταστροφή του Σέσκλου – οι εμφύλιοι πόλεμοι ήταν συχνό φαινόμενο την εποχή εκείνη. Αυτό έδωσε στους Μινύες τη δυνατότητα να ελέγχουν ένα σημαντικό μέρος της θεσσαλικής πεδιάδας, ωθώντας τους Θεσσαλούς που κατοικούσαν ήδη στην περιοχή πιο ψηλά, στο ύψος του Πηνειού. Αυτή η πρώτη αποικία των Μινύων στην Ιωλκό εγκαθιδρύει την κυριαρχία τους και τους δίνει πλούτο για την περαιτέρω ανάπτυξη τους. Κάποιοι διαχωρίζουν τους Μινύες της Βοιωτίας και τους Μινύες της Θεσσαλίας, στην ουσία τους ωστόσο είναι το ίδιο φύλο.
Μέχρι που έφτασαν οι Μινύες;
Οι Μινύες μας άφησαν πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα: έντεκα τάφους – με τον έναν να φημολογείται ως τάφος του ίδιου του Μινύα- και δείγματα της μινυακής κεραμικής. Τα αγγεία τους ήταν μονόχρωμα και τροχήλατα.
Εκπληκτικό είναι το γεγονός πως πολλά ευρήματα τους εντοπίζονται στη βόρεια Ελλάδα, σε νησιά του Αιγαίου και στα παράλια της Μικράς Ασίας. Εδώ θα χρειαστούμε τη βοήθεια του μύθου. Ο μύθος του χρυσόμαλλου δέρατος είναι ένας από τους πλέον αγαπητούς μύθους των παιδιών. Η Αργοναυτική εκστρατεία λένε πως έχει τις ρίζες της στην προσπάθεια που έκαναν οι Μινύες να επεκταθούν στην Μικρά Ασία με σκοπό να προσθέσουν εδάφη και να πολλαπλασιάσουν τον πλούτο τους. Οι αργοναύτες, ξεκινώντας από την Ιωλκό, πέρασαν και από τη Λήμνο, η οποία έγινε το μεταλλουργικό τους κέντρο. Λέγεται πως κατάφεραν να κάνουν και αποικίες στην Μικρά Ασία, ίσως μάλιστα να ήταν και οι πρώτοι που αποίκησαν την Τροία. Θα μπορούσε και το κομμάτι του μύθου που αναφέρεται στον Φρίξο και την Έλλη, οι οποίοι ξεκίνησαν από τον Ορχομενό, να αντικατοπτρίζει μία πρώτη αποτυχημένη προσπάθεια των Μινύων να φτάσουν στην Ασία.
Τα τελευταία Χρόνια
Με τα παραπάνω κατά νου, καταλογίζουμε στους Μινύες έναν σπουδαίο πολιτισμό με συνέχεια στον χρόνο. Σε τι οφείλεται άραγε, η δύση ενός γερά θεμελιωμένου πολιτισμού; Ανεπαρκή τα στοιχεία μας. Ξέρουμε πως το κύρος και η δύναμη τους είχαν εξασθενήσει λόγω των συνεχόμενων συγκρούσεων με την Θήβα. Η Θήβα, που αρχικά ήταν υποτελής στον Ορχομενό, έγινε ανεξάρτητη και σταδιακά, η μεγαλύτερη σε δύναμη πόλη της Βοιωτίας. Η επέκταση των Μυκηναίων κατά τον 16ο αιώνα π.Χ. θα λυγίσει και τις δύο πόλεις, οι οποίες θα γίνουν μέρη της Μυκηναϊκής Πολιτείας, όπως αναφέρεται και από τον Όμηρο.
Το τέλος ενός πολιτισμού δεν μειώνει, σε καμία περίπτωση, την σπουδαιότητα του. Οι Μινύες, με την παρουσία τους στον ελληνικό χώρο για περίπου 2 χιλιετίες, έθεσαν σημαντικά θεμέλια με τα έργα και τις αποικίες τους και, σίγουρα, αξίζουν ένα κομμάτι της πολιτισμικής μας μνήμης.
Πηγές:
Minyans: The Enigmatic Prehistoric Greek Tribe Ανακτήθηκε από: https://www.thearchaeologist.org/blog/minyans-the-enigmatic-prehistoric-greek-tribe (τελευταία τροποποίηση 3.6.2023)
Minyans, the story behind the myths (Part 1) Ανακτήθηκε από: https://visitmeteora.travel/the-minyans-the-story-behind-the-legends-and-myths-part-1/ (τελευταία τροποποίηση 3.6.2023)
