Εκοίταα, κι ήτανε μακριά ακόμη τ’ ακρογιάλι
«αστροπελέκι μου καλό, για ξαναφέξε πάλι!»
Τρία αστροπελέκια επέσανε, ένα ξοπίσω στ’ άλλο,
Πολύ κοντά στην κορασιά, με βρήντημα μεγάλο
τα πέλαγα στην αστραπή κι ο ουρανός αντήχαν,
οι ακρογιαλιές και τα βουνά μ’ όσες φωνές κι αν είχαν.
Απόσπασμα από τον Κρητικό, έργο του Διονύσιου Σολωμού, του «εθνικού μας ποιητή». Ο Σολωμός έγινε περισσότερο γνωστός για τη συγγραφή του ποιήματος “Ύμνος εις την Ελευθερίαν”, οι πρώτες δύο στροφές του οποίου έγιναν ο εθνικός ύμνος της Ελλάδας και ύστερα της Κύπρου.
Κεντρικό πρόσωπο της Επτανησιακής σχολής , ο Διονύσιος Σολωμός ο εθνικός ποιητής των Ελλήνων, όχι μόνο γιατί έγραψε τον Εθνικό Ύμνο, αλλά και γιατί αξιοποίησε την προγενέστερη ποιητική παράδοση ( κρητική λογοτεχνία, Δημοτικό τραγούδι) και ήταν ο πρώτος που καλλιέργησε συστηματικά τη δημοτική γλώσσα και άνοιξε τον δρόμο για τη χρησιμοποίησή της στη λογοτεχνία, αλλάζοντας ακόμη περισσότερο τη στάθμη της.
Μέσα από τα σπουδαία του έργα διακρίνονται: Ο Κρητικός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Ο Πόρφυρας, Η Γυναίκα της Ζάκυθος, Λάμπρος. Το βασικό χαρακτηριστικό της ποιητικής παραγωγής του είναι η αποσπασματική μορφή: κανένα από τα ποιήματα που έγραψε μετά τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν δεν είναι ολοκληρωμένο και με ελάχιστες εξαιρέσεις, τίποτα δεν δημοσιεύτηκε από τον ίδιο.
Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο στις 8 Απριλίου 1798. Ο ποιητής πέρασε τα παιδικά του χρόνια ως το 1808 στο πατρικό του σπίτι στη Ζάκυνθο, υπό την επίβλεψη του δασκάλου του, αβά Σάντο Ρόσι, Ιταλού πρόσφυγα. Σπούδασε στην Ιταλία σύμφωνα με τη συνήθεια των ευγενών των Επτανήσων. Γράφτηκε αρχικά στο Λύκειο της Αγίας Αικατερίνης στη Βενετία, όμως δυσκολευόταν να προσαρμοστεί στην αυστηρή πειθαρχία του σχολείου και γι’ αυτό ο Ρόσι τον πήρε μαζί του στην Κρεμόνα, όπου τελείωσε το Λύκειο το 1815. Τον Νοέμβριο του 1815 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πάβιας, από την οποία αποφοίτησε το 1817 .
Λόγω των φιλολογικών ενδιαφερόντων του, και της άνθηση της ιταλικής λογοτεχνίας, άρχισε να γράφει ποιήματα στα ιταλικά: Ode per la prima messa (Ωδή για την πρώτη λειτουργία) και La distruzione di Gerusalemme ( Η καταστροφή της Ιερουσαλήμ). Ενσωματώθηκε στους λογοτεχνικούς κύκλους τους και τελειοποιούμενος στις ποιητικές κατακτήσεις του, εξελισσόταν σ’ έναν καλό ποιητή της ιταλικής γλώσσας.
Ο Σολωμός επέστρεψε στη Ζάκυνθο το 1818, συναντώντας έναν κύκλο από ανθρώπους με ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία, όπως τον Αντώνιο Μάτεση, τον Γεώργιο Τερτσέτη, τον Διονύσιο Ταγιαπιέρα και τον Νικόλαο Λούντζη. Συγκεντρώνονταν συχνά σε φιλικά σπίτια και διασκέδαζαν με αυτοσχέδια ποιήματα. Συχνά αυτοσχεδίαζαν ποιήματα σε δοσμένες ομοιοκαταληξίες και θέμα και σατίριζαν στα ποιήματά τους έναν Ζακυνθινό γιατρό, τον Ροΐδη (ποιήματα: Το Ιατροσυμβούλιο, Η Πρωτοχρονιά και οι Κρεμάλες).
Τα ιταλικά ποιήματα που ο Σολωμός αυτοσχεδίασε εκείνην την εποχή, εκδόθηκαν το 1822, με τον τίτλο Rime Improvvisate. Tο εγχείρημα του Σολωμού να γράψει ποίηση στα Ελληνικά ήταν δύσκολο, όχι μόνο επειδή ο ποιητής δεν γνώριζε καλά την ελληνική γλώσσα, αφού η παιδεία του ήταν κλασική και ιταλική, αλλά και επειδή δεν υπήρχαν πολλά αξιόλογα ποιητικά έργα στη δημοτική γλώσσα. Όμως ο Σολωμός αξιοποιώντας το ταλέντο του, τη θέληση και το πείσμα του να γράψει στα ελληνικά, επιχείρησε να διαμορφώσει το γλωσσικό του όργανο, μελετώντας συστηματικά τα δημοτικά τραγούδια, το έργο άλλων ποιητών (προσολωμικών) και δημώδη κρητική λογοτεχνία. Τα ποιήματα που ξεχωρίζουν από τα έργα αυτής της περιόδου είναι η Ξανθούλα, η Αγνώριστη, Τα δυο αδέρφια και Η τρελή μάνα. Με την επιστροφή του λοιπόν στη Ζάκυνθο ο Σολωμός μαζεύει «εθνικά» – δημοτικά τραγούδια», από όλα τα μέρη της Ελλάδας σε μια προσπάθεια ανακάλυψης υλικού που θα εμπλουτίσει το δικό του ποιητικό σχήμα με υλικό από τη λαϊκή παράδοση κίνηση.
Σημαντική για τη στροφή του προς τη συγγραφή στα ελληνικά θεωρείται η συνάντησή του το 1822 με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη. Ο πρώτος σημαντικός σταθμός στην ελληνόγλωσση δημιουργία του Σολωμού ήταν ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν, που ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 1823, ποίημα εμπνευσμένο από την Ελληνική Επανάσταση 1821. Το ποίημα δημοσιεύθηκε και στην Ελλάδα (το 1824 στο πολιορκούμενο Μεσολόγγι) και στην Ευρώπη (1825 στο Παρίσι, αργότερα και σε άλλες γλώσσες).
Το 1828, ο Σολωμός μετακόμισε στην Κέρκυρα. Την εποχή εκείνη ξεκίνησε την εντατική μελέτη της γερμανικής ρομαντικής φιλοσοφίας και ποίησης από ιταλικές μεταφράσεις (Hegel. Schlegel, Schiller, Goethe). Το 1833 ξεκίνησε η ωριμότερη περίοδος της ποιητικής δημιουργίας του Σολωμού, αποτέλεσμα της οποίας ήταν τα (ανολοκλήρωτα) ποιήματα Ο Κρητικός ( 1833), Ελεύθεροι Πολιορκημένοι (1845), Ο Πόρφυρας (1837), τα οποία αναγνωρίζονται ως τα καλύτερα έργα του, ενώ το 1847 άρχισε να ξαναγράφει στα Ιταλικά. Έφυγε από τη ζωή στις 9 Φεβρουαρίου 1857, αφήνοντας σπουδαίο έργο μεγάλης έκτασης (περίπου 68 έργα).
