Όταν μιλάμε για την ενσυναίσθηση θα πρέπει να ξεφεύγουμε από τα άτεγκτα πλαίσια των επιστημονικών ορισμών. Στην ενσυναίσθηση θα πρέπει να μιλάνε τα συναισθήματα κι όχι οι λέξεις για να την περιγράψουν. Ας την αντιμετωπίσουμε σαν μια τέχνη, δανειζόμενοι την ιδέα του Έριχ Φρόμ από το βιβλίο του η τέχνη της αγάπης. Κάνει λόγο για τέχνη, καθώς πρόκειται για έναν συνδυασμό της θεωρίας και της πράξης που τελικά δεν είναι κάτι άλλο παρά το ένστικτο! Η τέχνη του να συν-αισθάνεσαι είναι η προσωπική σύνδεση με τους ανθρώπους που μας επιτρέπει να έχουμε πρόσβαση στις εμπειρίες τους.
Τι συμβαίνει όταν η ενσυναίσθηση είναι παρούσα
Πολλές φορές οι άνθρωποι δεν έχουν ανάγκη από συμβουλές ή λύσεις. Ίσως να μην έχουν ανάγκη ούτε την λεκτική επικοινωνία. Ένα βλέμμα, ένα άγγιγμα, μια αγκαλιά, είναι εξίσου σημαντικά και αναγκαία. Η ενσυναίσθηση δεν απαντά με ολόκληρους διαλόγους και εξηγήσεις. Συμπυκνώνεται σε μικρές φράσεις γεμάτες συναίσθημα. Συναίσθημα που ενδέχεται να προέρχεται από κοινές εμπειρίες, οι οποίες με κάποιον μαγικό τρόπο συναντιούνται. Και τότε προσφέρουν η μια στην άλλη μια παρηγοριά, μια ίαση. Προσφέρουν έναν χώρο να ειπωθούν, να ακουστούν και να αγγίξουν η μια την άλλη.
Όταν το κουβάρι ξετυλίγεται
Η ενσυναίσθηση περιέχει την κατανόηση του άλλου. Η κατανόηση δεν προϋποθέτει απαραίτητα την κοινή εμπειρία. Μπορούμε να κατανοήσουμε το βίωμα του άλλου μέσα από την ενεργητική ακρόαση. Να είμαστε παρόντες όχι μόνο με το σώμα αλλά και το συναίσθημα. Να μην ακούμε μόνο με το αισθητηριακό μας σύστημα αλλά και με την καρδιά. Η ανάγκη κάποιου να εκφραστεί ίσως να μοιάζει με ένα νήμα μπερδεμένο. Τη στιγμή που τα συναισθήματα και οι σκέψεις του θα εξωτερικευθούν, η διαμεσολάβηση της κατανόησης από τον δέκτη είναι καταλύτης. Είναι η στιγμή που αν ο πομπός κρατούσε όντως ένα κουβάρι στα χέρια του, ο δέκτης θα το ξετύλιγε. Κι αυτή είναι η τέχνη της ενσυναίσθησης. Να ξετυλίγει τα κουβάρια.
Τι δεν είναι ενσυναίσθηση
Το να φωτίζουμε πάντοτε τις θετικές πλευρές, δεν είναι ενσυναίσθηση. Αναντίρρητα είναι μια προσπάθεια της άλλης πλευράς να επικοινωνήσει τις ηλιαχτίδες που ξεπροβάλλουν σε κάθε καταιγίδα. Ωστόσο, ίσως αυτό που να έχει ανάγκη κάποιος να είναι η σύμπλευση σε αυτή την καταιγίδα. Συνεπώς, μια σειρά από ενθαρρυντικές φράσεις όχι μόνο δεν βοηθούν κάποιον να αισθανθεί καλύτερα αλλά δεν ενισχύουν την συμπόνια. Σε συμπονώ, σημαίνει πονάω μαζί σου. Μοιράζομαι τον πόνο σου. Πώς είναι δυνατόν λοιπόν ένας μοιρασμένος πόνος να καθρεφτίζεται με ‘αισιόδοξα μηνύματα’; Το κρυφό ίσως μήνυμα που περνά κανείς όταν επισημαίνει τα θετικά, είναι πως ‘εσύ βρίσκεσαι σε μια κακή στιγμή, κι εγώ από την αντίπερα όχθη βλέπω τα πράγματα αλλιώς’.
Πώς να δείξετε ενσυναίσθηση
Οι φράσεις του ‘πως να πετύχετε το τάδε’ παραπέμπουν σε κάποια μυστική συνταγή που αν την ακολουθήσει κάποιος πιστά κατακτά μια ικανότητα. Τουναντίον, όταν πρόκειται για την ενσυναίσθηση, δεν υπάρχει μαγικό φίλτρο που να μας βοηθήσει. Είναι το συναίσθημα που είναι προεξάρχον και καθοδηγεί τη στάση μας. Παρ’ όλα αυτά μια καλή προσπάθεια θα ήταν να αντικαταστήσετε μερικές φράσεις με κάποιες άλλες που λεκτικά τουλάχιστον δηλώνουν το «Είμαι δίπλα σου. Σε νιώθω». Και γιατί όχι να μην πείτε την ίδια φράση αυτή καθαυτή.
Επιπλέον…
Η ενσυναίσθηση χρειάζεται ειλικρίνεια. Δεν ξέρουμε πάντα πως να ανταποκριθούμε σε μια συζήτηση. Και πόσο μάλλον σε μια συζήτηση που έχει τον χαρακτήρα του επείγοντος. Μπορούμε να εκφράσουμε πως αισθανόμαστε.
«Ακούω με πολλή προσοχή όσα μου λες. Η αλήθεια είναι πως δεν ξέρω τι να σου πω. Και πράγματι σε συναισθάνομαι».
Το συναίσθημα είναι πάντα ένας καλός οδηγός. Δεν χρειάζονται ερμηνείες, εξηγήσεις, αιτιολογίες και λύσεις. Ακούστε το συναίσθημά σας. Πώς νιώθετε; Και εκφράστε το. Το καθρέφτισμα είναι πολύ χρήσιμο και πάντα
μας δίνει πληροφορίες που ξεφεύγουν από το αισθητηριακό σύστημα.
«Ξέρεις όση ώρα σε ακούω αισθάνομαι κάπως θυμωμένη. Αναρωτιέμαι μήπως αισθάνεσαι κι εσύ θυμό».
Το μοίρασμα είναι εξίσου σημαντικό και λυτρωτικό. Και ίσως να έχει να πει πολλά περισσότερα.
«Όσα μου λες μου θυμίζουν μια δική μου αντίστοιχη εμπειρία που ένιωθα έτσι… Σε καταλαβαίνω».
Διπλά μηνύματα
Η ‘λίστα’ είναι ατέρμονη και μπορεί να περιέχει ο, τι αισθάνεται ο καθένας να πει. Προσοχή όμως στα διπλά μηνύματα. Τι σημαίνει αυτό; Μπορεί λεκτικά να εκφράζουμε την συμπόνια μας αλλά το σώμα μας η οι εκφράσεις, το βλέμμα και το ύφος μας να προδίδουν πως πραγματικά αισθανόμαστε. Αν δεν υπάρχει αληθινή σύνδεση και ενσυναίσθηση αυτό θα βρει το τον τρόπο του να εκφραστεί. Και σίγουρα το άλλο άτομο θα το εισπράξει.
Οι αρετές της ενσυναίσθησης
Η ενσυναίσθηση είναι ένα βασικό τμήμα του λεξιλογίου, που θα μπορούσε να μας μεταμορφώσει αν του επιτρέπαμε να κατασταλάξει στα κριτήρια με τα οποία δεσμεύουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους. Το σύμπαν των αρετών που συνοδεύουν την ενσυναίσθηση είναι αρχικά η ευγένεια. Η ενσυναίσθηση επίσης περιέχει περιέργεια. Αυθεντική περιέργεια χωρίς υποθετικές παραδοχές. Μπορεί να είναι συνώνυμη με την εμπάθεια. Μπορεί αν συνενωθεί με την συγχώρεση και τη συμφιλίωση. Και μπορεί επίσης να εκφραστεί με την απλή πράξη της παρουσίας. Είναι συνδεδεμένη με πρακτικές αρετές, όπως η γενναιοδωρία και η φιλοξενία.
Η ομορφιά της ενσυναίσθησης
Η ενσυναίσθηση είναι συνδεδεμένη και με την ομορφιά. Με την ικανότητα να θέλει κάποιος να δει την ομορφιά στον άλλο κι όχι μόνο το κομμάτι που χρήζει βοήθειας. Ένας τετραπληγικός για παράδειγμα μπορεί να βιώνει τον εαυτό του ως ένα «και» κι όχι ως «αλλά». Είναι ένας άνθρωπος, θεραπευόμενος και ολοκληρωμένος. Οι άνθρωποι είμαστε πολυδιάστατα όντα, που κινούμαστε στο φάσμα της ανθεκτικότητας και της ευαλωτότητας. Δεν είμαστε ποτέ ή το ένα ή το άλλο. Είμαστε ταυτόχρονα πολλά πράγματα. Η αναπηρία κάποιου δεν τον καθιστά για παράδειγμα ‘έξυπνο αλλά ανάπηρο’. Τον καθιστά έξυπνο και ανάπηρο και ικανό να ζωγραφίσει και πολλά άλλα. Το «και» και το «αλλά» μπορούν να εφαρμοστούν σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής μας για να μας υπενθυμίζουν ότι δεν είμαστε μόνο το πρόβλημά μας. Μπορώ να μην είμαι καλά και την ίδια στιγμή να βρίθω πολλών άλλων ιδιοτήτων.
