«Ένας υγιής κήπος, προϋποθέτει, κυρίως, υγιές έδαφος». Κάτι τέτοιο θα μπορούσαμε να πούμε και για το γαστρεντερικό σύστημα του ανθρώπου. Το έντερο μας , είναι «τόπος κατοικίας» εκατομμυρίων μικροοργανισμών. Το 50% όλων των βακτηρίων που φιλοξενούνται στο σώμα μας, βρίσκεται αποκλειστικά στο έντερο όπως και το μεγαλύτερο ποσοστό από τα παράσιτα που γνωρίζουμε. Έτσι, όπως έχει πει και ο Ιπποκράτης, «η ρίζα της καλής και της κακής υγείας κατοικεί στο έντερο», γεγονός που θα πρέπει να μας κρατάει διαρκώς σε εγρήγορση για την εύρυθμη λειτουργία του, ώστε να αποφύγουμε προβλήματα που θα επηρεάσουν εξ ολοκλήρου τον οργανισμό μας.
Το γαστρεντερικό μας σύστημα, ωστόσο, δεν κατοικείται μόνο από βακτήρια αλλά και από πολλούς παρασιτικούς οργανισμούς που προκαλούν διάφορες εντερικές διαταραχές, οι οποίες μπορεί να μας ταλαιπωρούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, από τη στιγμή που τα παράσιτα κάνουν αισθητή την παρουσία τους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας πάνω από 4.5 δισεκατομμύρια άνθρωποι είναι μολυσμένοι με παρασιτικές ασθένειες. Οι πιο γνωστές παρασιτικές ασθένειες, προκαλούνται από παράσιτα όπως, η Ιστολυτική Ενδαμοιβάδα (Entamoeba histolytica), η Naegleria fowleri, η Acanthamoeba spp, η Balamuthia mandrillaris, το Βαλαντίδιο του εντέρου (Balantidium coli), ενώ συχνές είναι οι παρασιτικές ασθένειες που οφείλονται σε νηματώδεις, κεστώδεις και τρηματώδεις του εντέρου.
Μερικοί εντερικοί νηματώδεις έχουν μια υποχρεωτική φάση ζωής στο έδαφος, ενώ άλλοι μπορούν να μεταδοθούν απευθείας από άτομο σε άτομο . Η λοίμωξη μπορεί να ξεκινήσει είτε με κατάποση είτε με διείσδυση στο δέρμα.Σε γενικές γραμμές, η πρόληψη είναι ίδια. Περιλαμβάνει την υγιεινή χεριών και νυχιών, σωστή και ολοκληρωμένη ενημέρωση,καλύτερο αποχετευτικό σύστημα, ατομική υγιεινή και χρήση παπουτσιών και συχνές παρασιτολογικές εξετάσεις, κυρίως αν έχουμε ενδείξεις ύπαρξης παρασίτου.
Ο πιο κοινός εντερικός νηματώδης , μικρός σαν κομμάτι βαμβακερής κλωστής , είναι ο οξύουρος (Enterobius vermicularis). Αντίθετα με άλλους σκώληκες είναι συνηθέστερος στα εύκρατα κλίματα, επειδή μεταδίδεται από άτομο σε άτομο με άμεση επαφή ή με μολυσμένα αντικείμενα και κάποιες φορές με εισπνοή σκόνης η οποία είναι μολυσμένη με τα αυγά του. Σε περίπτωση μόλυνσης από οξύουρο, η εργαστηριακή διάγνωση γίνεται μέσω της μικροσκοπικής εξέτασης με τη μέθοδο της κολλητικής ταινίας που προηγουμένως επικολλήθηκε στα τοιχώματα του πρωκτού, όπου αποκαλύπτονται τα χαρακτηριστικά αυγά του. Οι ενήλικοι σκώληκες είναι ορατοί με γυμνό μάτι.
Πώς θα τους καταλάβουμε; Οι ελαφριές λοιμώξεις είναι ασυμπτωματικές. Ωστόσο, γίνονται αντιληπτοί γρήγορα, εφόσον οι θηλυκοί σκώληκες προκαλούν κνησμό γύρω από τον πρωκτό ή ερεθισμό του κόλπου.
Ένα άλλο πολύ γνωστό παράσιτο είναι η Ασκαρίδα (Ascaris lumbricoides), η οποία έχει σχήμα μεγάλου σκουληκιού της γης( 20-30 εκ.) και συναντάται συχνά εκεί που λιπαίνουν το έδαφος με ανθρώπινα με κόπρανα. Η μετάδοση είναι έμμεσα κοπρανοστοματική καθώς το αυγό της πρέπει να ωριμάσει οπωσδήποτε στο έδαφος.
Πώς θα την καταλάβουμε; Τα συμπτώματα μπορεί να μην υπάρχου καθόλου. Ωστόσο, συνήθως είναι εμφανείς κάποιες ελαφριές κοιλιακές ενοχλήσεις και απόφραξη του εντέρου, ενώ έχει αναφερθεί σκωληκοειδίτιδα και περιτονίτιδα.
Οι κεστώδεις(πλατυέλμινθες) παρουσιάζονται με άλλη μορφή. Είναι πεπλατυσμένοι κατάτμητοι σκώληκες. Ο άνθρωπος μπορεί να μολυνθεί με δύο τρόπους. Είτε ως τελικός ξενιστής του ενήλικου σκώληκα στο έντερο, αν καταναλώσει προνύμφες σε ατελώς μαγειρεμένο κρέας, προκαλώντας ήπια ή μέτρια εντερική νόσο, είτε ως ενδιάμεσος ξενιστής προνυμφών στους ιστούς.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Νανώδης ταινία (Ymenolepis nana), που απαντάται σε όλο τον κόσμο κυρίως σε παιδιά. Με την κατάποση των αυγών, αναπτύσσονται στον βλεννογόνο του λεπτού εντέρου, με αποτέλεσμα την απελευθέρωση ενήλικων σκωλήκων στον αυλό του εντέρου. Εδώ αξίζει να σημειωθεί, ότι είναι πολύ συχνό φαινόμενο κατά την έξοδο των αυγών από τις προγλωττίδες, να αυτομολύνεται ο ίδιος ο ξενιστής ή να αποβληθούν και να μολυνθεί εκ νέου με κατάποση. Έτσι καταλήγουμε στην ύπαρξη μεγάλου αριθμού σκωλήκων και καταληκτικά σε μια υπερλοίμωξη.
Πώς θα την καταλάβουμε; Εμφανίζει μόνο τοπικά εντερικά συμπτώματα και τα αυγά μπορούν να ελεγχθούν με μικροσκοπική εξέταση κοπράνων. Ωστόσο, θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερο βάρος στην πρόληψη, η οποία περιλαμβάνει ενημέρωση, κατάλληλο αποχετευτικό σύστημα και ΠΑΝΤΟΤΕ τακτικό πλύσιμο των χεριών μετά την αφόδευση.
Ένα άλλο παράσιτο γνωστό σε όλους είναι ο Εχινόκοκκος (Echinococcus spp.). Σε αυτήν την περίπτωση, ο άνθρωπος δεν είναι ο τελικός ξενιστής του εχινοκόκκου, αλλά ενδιάμεσος. Μολύνεται από τα αυγά στα κόπρανα του σκύλου, όπου οι προνύμφες εξέρχονται από τα αυγά μέσα στο έντερο του ανθρώπου και μέσω της αιματικής κυκλοφορίας έρχονται στο ήπαρ. Απαραίτητο μέτρο αποτελεί σε κάθε περίπτωση η υγιεινή των χεριών μετά την επαφή με σκύλους ή χώμα, ενώ ενδείκνυται η απαγόρευση στους σκύλους να τρέφονται με εντόσθια άλλων ζώων που ίσως είναι μολυσμένα.
Τέλος, στην ομάδα των τρηματωδών, όπου είναι σκώληκες με σχήμα σαν πλατύ φύλλο, συγκαταλέγονται τα σχιστοσώματα ( Schistosoma spp.). Τα S.mansoni και S.japonicum, προκαλούν εντερική σχιστοσωμίαση με διόγκωση του σπλήνα και του ήπατος. Ο άνθρωπος μολύνεται από προνύμφες που διεισδύουν στο δέρμα. Ξενιστές-φορείς είναι τρωκτικά, οικόσιτα ζώα και φυσικά ο άνθρωπος.
Πώς θα τα καταλάβουμε; Αρχικά υπάρχει δερματικός κνησμός και αλλεργία κατά τη διείσδυση στο δέρμα. Έπειτα παρατηρείται δυσεντερία και κοιλιακές ενοχλήσεις. Με την Μικροσκοπική εξέταση κοπράνων μπορούμε εύκολα να δούμε τα χαρακτηριστικά αυγά τους.
Αυτό που πρέπει πάντα να θυμόμαστε, είναι η τήρηση κανόνων υγιεινής. Ο έλεγχος επιτυγχάνεται με καλή υγιεινή, ενημέρωση, κατάλληλη προετοιμασία τροφίμων και αποφυγή επαφής με τους ενδιάμεσους ξενιστές.
