Η αντεστραμμένη εκδοχή της διάσημης όπερας «Αΐντα» του Βέρντι είναι το νέο έργο του Θανάση Τριαρίδη που ανεβαίνει από 9 Δεκεμβρίου 2017 στο θέατρο «Θησείον, ένα θέατρο για τις τέχνες», σε σκηνοθεσία Ιάκωβου Μυλωνά. Ο Θεσσαλονικιός συγγραφέας, όπως αναφέρει ο ίδιος στην εισαγωγική του σημείωση, έγραψε την Αληθινή ιστορία της Αΐντας και του Ρανταμές μέσα στην τετραετία 2001-2005 και σημειώνει πως “είναι μια ακόμη αφήγηση – και κατά συνέπεια (και όπως κάθε αφήγηση) επιμένει πως δεν υπάρχει αληθινή ιστορία παρά ανθρώπινες λαχτάρες, άλλοτε εκτεθειμένες στο φως κι άλλοτε κρυφές στο σκοτάδι.” Στην συνέντευξη που ακολουθεί, ο Θανάσης Τριαρίδης, μας μίλησε για το έργο του, την εξουσία, την θρησκεία και φυσικά, τον “άνθρωπο”.
Επιμέλεια Συνέντευξης: Μαρία Καστανάρα
- Η Αΐντα είναι όπερα που γράφτηκε το 1870 σε στίχους του Αντόνιο Γκιζλαντσόνι και μουσική του Τζουζέπε Βέρντι. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε στη μεταγραφή της; Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο έργο;
Η ΑΪΝΤΑ είναι ένα από τα σημαντικότερα δημιουργήματα του ανθρώπινου πολιτισμού – και μια από τις κορυφαίες όπερες όλων των εποχών. Ταυτόχρονα όμως είναι και ένα έργο ωμής και στοχευμένης προπαγάνδας: γράφτηκε κατά παραγγελία του Ιταλικού Υπουργείου Εξωτερικών και παρουσιάστηκε στα εγκαίνια της Όπερας του Καΐρου στα 1871. Και έπρεπε με το περιεχόμενό του να προπαγανδίσει την εισβολή Αιγύπτου και Ιταλίας ενάντια στην Αιθιοπία και τα λιμάνια της Ερυθραίας – εισβολή που πραγματοποιήθηκε την επόμενη χρονιά. Βλέπουμε, λοιπόν, πως στο έργο επινοούνται οι “κακοί Αιθίοπες” (που δεν υφίσταντο καν τον καιρό της Φαραωνικής Αιγύπτου οπότε και διαδραματίζεται το έργο) και να επιβουλεύονται τους “καλούς Αιγυπτίους”. Η αλήθεια φυσικά είναι διαφορετική: η Φαραωνική Αίγυπτος επιχείρησε πολλές φορές να εξολοθρεύσει και να γενοκτονήσει τους μαύρους πληθυσμούς (τους Νούβιους) που ζούσαν στις ρίζες του Νείλου. Επομένως η ΑΪΝΤΑ είναι ένα πολιτισμικό αριστούργημα αλλά και μια πρώτου μεγέθους ιστορική και ηθική ατιμία. Και ο μέγας Βέρντι την ήξερε αυτή την ατιμία και συναίνεσε και συμμετείχε σε αυτήν – όσο κι αν μας φαίνεται αυτό αδιανόητο για ένα τόσο φιλελεύθερο μυαλό σαν το δικό του. Προφανώς βάρυνε μέσα του το γεγονός του “εθνικού Ιταλικού συμφέροντος” – συνδυασμένο με το γεγονός ότι οι μαύροι στον 19ο αιώνα θεωρούνταν ακόμη και από τους φιλελεύθερους Ευρωπαίους “κατώτερα όντα”. Έτσι ένιωσα πως αξίζει τον κόπο να γραφτεί μια δεύτερη ΑΪΝΤΑ, πολύ μικρότερης εμβέλειας φυσικά, που θα έλεγε τα γεγονότα με την αντεστραμμένη εκδοχή τους. Με ενοχλούσε αφάνταστα το ότι η ανυπέρβλητη αισθητική αξία της όπερας του Βέρντι μετασχηματίστηκε σε ηθική κάθαρση μιας ατιμίας.
- Στο έργο οι χαρακτήρες παρουσιάζονται διλημματικοί, ανθρώπινοι και όχι εξιδανικευμένοι. Η Αΐντα, ο Ρανταμές, η Αμνέρις διχάζονται μπροστά στο ηθικό και την προσωπική ανάγκη. Πρόκειται για πανανθρώπινα και διαχρονικά πρόσωπα; Θα μπορούσαμε να προβάλλουμε αυτά τα πρόσωπα στο σήμερα;
Όλα τα πρόσωπα των αφηγηματικών τεχνών (λογοτεχνία, θέατρο όλων των ειδών, κινηματογράφος) είναι ζωντανά εφόσον μπορούν να σχηματίσουν ανθρωπότυπους με προβολές στο σήμερα. Ειδάλλως είναι σκιάχτρα δίχως ψυχή και εμβέλεια. Ακόμη και οι ήρωες της επιστημονικής φαντασίας μπορούν να σταθούν αν αντικριστούν με τα πάθη και τα αινίγματα των σύγχρονων ανθρώπων.
- Οι Αιθίοπες στο έργο σχολιάζονται ως θύματα διαδόσεων και συκοφαντιών «Γιοι δαίμονα και τρώγανε καρδιές ανθρώπων». Προσωπικά μου θύμισαν τους Εβραίους και την συκοφαντία του αίματος που κράτησε από το Μεσαίωνα μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα. Εν έτη 2018 ισχύουν ακόμη οι προκαταλήψεις και οι στερεοτυπικές αντιλήψεις απέναντι σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων; Θα μπορέσουμε ποτέ να τις ξεπεράσουμε;
Κάθε φαντασιακή κοινότητα μίσους, είτε ένα “έθνος” είναι αυτή είτε μια θρησκεία είτε μια πολιτική σέχτα είτε μια ποδοσφαιρική ομάδα, χρειάζεται κατασκευασμένους “εχθρούς”,”διαβολικά τέρατα”, “ανόσιους μιαρούς”, “προδότες” και όλα τα παρεμφερή. Δίχως αυτούς τους “εχθρούς” η φαντασιακή κοινότητα χάνει την υπαρκτικό κέντρο της και τον ομφάλιο λώρο του μίσους από τον οποίο τρέφεται. Έχω μελετήσει πολύ δύο κατηγορίες από αυτές τις μηχανές φόνου, τρόμου και ρατσισμού, τις θρησκείες και τα έθνη – και δυστυχώς είμαι μάλλον απαισιόδοξος: οι φαντασιακές κοινότητες του μίσους θα συνεχίσουν να υπάρχουν διότι σχηματοποιούν σε κοινωνικό επίπεδο την αγελαία φύση του ανθρώπου. Στο κοντινό μέλλον της Δύσης τα έθνη και οι θρησκείες θα υποχωρήσουν, αλλά μια καινούρια φαντασιακή κοινότητα μίσους θα αναδυθεί (για την ακρίβεια ήδη αναδύεται…). Πρόκειται για τον λεγόμενο “Ασφαλή Κόσμο” των χορτάτων της Δύσης που βλέπει τον “εχθρό” στα υπερπληθυσμένα δισεκατομμύρια των πεινασμένων της Γης: το αποτέλεσμα θα είναι ένας υπερπόλεμος του οποίου τα όπλα και οι απώλειες σήμερα μπορούν να περιγραφούν μόνο με όρους επιστημονικής φαντασίας.
- Στην «αληθινή ιστορία της Αΐντας και του Ρανταμές» η πορεία των γεγονότων είναι προδιαγραμμένη μέσα από «θεόσταλτες και θεοπροερχόμενες επιταγές», οι οποίες στην ουσία εξυπηρετούν την ιερατική εξουσία και τις φιλοδοξίες της. Τι ρόλο θεωρείται ότι παίζει η θρησκεία στο «σχέδιο της ιστορίας»;
Η θρησκεία είναι μια εξουσιαστική πλεκτάνη που δουλεύει με το μίσος, με τον φόνο και με τον θάνατο. Και οι μονοθεϊσμοί αιματοκύλησαν και υπέταξαν στον φόβο (δηλαδή σκλάβωσαν) την ανθρωπότητα: ο “Θεός” είναι μια απαίσια λέξη διότι σκοτώνει ζωντανούς ανθρώπους. Και επιπλέον υπέταξαν και βίασαν μέσα στην θρησκειολογική τους δομή ορισμένα από τα ωραιότερα παραμύθια που γέννησε ο ανθρώπινος νους: η ιστορία του Ιησού Χριστού είναι ένα από αυτά, πιθανώς το ομορφότερο (και για αυτό το πιο επώδυνα ακυρωμένο)
- Στο έργο ο λαός παρουσιάζεται ως μια άβουλη χειραγωγήσιμη μάζα που απλά διψά για αίμα. Ποια τα κοινά και ποιες οι διαφορές με την σημερινή πραγματικότητα;
Η απαίσια λέξη “λαός” είναι ένας ευφημισμός για τον αγελαίο όχλο – μια πλεκτάνη που ακυρώνει την ανθρωπιά του καθενός ξεχωριστού ανθρώπου. Σε ολόκληρη την πολιτισμική διαδρομή του ανθρώπου, ο “λαός” είναι ένα πολυκέφαλο τέρας που μισεί και επιζητεί με κάθε τρόπο την ένταξή του στις φαντασιακές κοινότητες μίσους. Μοιραία αυτό το τέρας είναι μια εξαιρετικά χειραγωγήσιμη μάζα – και για αυτό αποτέλεσε την πρώτη ύλη για την οικοδόμηση των φασιστικών και των κομμουνιστικών καθεστώτων. Για να παραφράσω τον Ελύτη, όταν ακούω την λέξη “λαός” ψάχνω να βρω μια ντούμπα με πτώματα που αυτός ο “λαός” έχει ήδη ή ετοιμάζεται να μακελέψει.
- «Α, εμείς είμαστε οι γραφείς. Δεν έχουμε ονόματα μα πάνωθέ μας θα περάσει η ιστορία». Η ιστορία «λέγεται» λοιπόν μέσω των ανθρώπων που την γράφουν, γνωρίζουμε το παρελθόν μέσα από αυτούς που το μεταφέρουν. Πόσο ασφαλές είναι αυτό για την αλήθεια και την πιστότητα των πραγματικών γεγονότων; Μπορεί να υπάρχει υποκειμενικότητα και διαστρέβλωση;
Φυσικά και μπορεί να υπάρχει,. Για την ακρίβεια, κυρίως αυτό υπάρχει στην καταγεγραμμένη Ιστορία. Οι μεγάλες αυτοκρατορίες μπορούν να μελετηθούν ως η ιστορία των σφαγών και των εγκλημάτων που διέπραξαν για να εδραιωθεί και να εμπεδωθεί η ισχύς τους. Σκεφτείτε μονάχα τι συνέβη με την επονομαζόμενη “επικράτηση του Χριστιανισμού” στον 4ο και 5ο αιώνα μ.Χ. ή τι ήταν ή η λεγόμενη “Κατάκτηση των Νέων Κόσμων” ή τι ήταν το δουλεμπόριο ή τι είναι τα λεγόμενα “εθνικά κράτη”. Σκεφτείτε ακόμη πως κάθε σημαία είναι μια προοικονομία φόνου και κάθε παρέλαση είναι ένα δημόσιο θεσμοθετημένο ψέμα. Έχω γράψει πολλά βιβλία και πολλά κείμενα για αυτό το θέμα (με πιο χαρακτηριστικό το ΚΟΨΕ-ΚΟΨΕ) αλλά το θέμα είναι κυριολεκτικά ανεξάντλητο.
- Ακόμη και για πολύ σημαντικά γεγονότα που έχουν καθορίσει την ανθρωπότητα ή για επιστημονικά θεμελιωμένες θεωρίες συναντούμε κάποιες φορές αμφισβητίες. Τι είναι αυτό που προκαλεί την αμφιλογία;
Η ίδια η ανθρώπινη φύση προκαλεί την αμφιβολία. Όσο υπάρχουν άνθρωποι, θα αμφιβάλλουν για κάθε δοσμένη αλήθεια – και αυτό είναι ένα θεμελιακό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης κατάστασης. Αυτή η αμφιβολία είναι η μήτρα της επιστήμης και του πολιτισμού – δίχως αυτήν (και τον συνεχή κριτικό έλεγχο που γεννά) θα παραμέναμε στην προϊστορία και τις δοξασίες που κανοναρχούσαν τη ζωή των ανθρώπων. Φυσικά υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος: η ίδια διάθεση για αμφιβολία συχνά γεννάει τον ανορθολογισμό, τις θεωρίες συνωμοσίας και διάφορα άλλα φαινόμενα που, ιδίως στα χρόνια του Διαδικτύου, αφθονούν. Αλλά θα επιμένω πως αν μελετήσουμε στην γενική εικόνα, θα δούμε πως η αμφιβολία χειραφέτησε το ανθρώπινο είδος.
- Έχετε αναφέρει πως τα έργα σας είναι κατά βάση αφηγηματικά και όχι παραστάσιμα. Παρόλα αυτά οι σκηνοθέτες αξιοποιούν την θεατρικότητα τους και τα μεταφέρουν στη σκηνή. Πως νιώθετε όταν παρακολουθείτε το έργο σας να παρασταίνεται; Μοιάζει με τις εικόνες που έχετε εσείς στο μυαλό σας κατά την συγγραφή του;
Το έχω πει πολλές φορές: νιώθω πως ανήκω στον κόσμο του βιβλίου και των γραπτών αφηγήσεων. Έτσι συλλαμβάνω και γράφω τα “θεατρικά έργα” μου ως διαλογικές ή μονολογικές αφηγήσεις προορισμένες να διαβαστούν. Ο κόσμος του θεάτρου (τον οποίο δεν έχω μελετήσει σε πραγματικό βάθος) μοιάζει στα μάτια μου με μια αινιγματική μαγική γιορτή. Και όταν με καλούν σε αυτή τη γιορτή κάθε φορά εκπλήσσομαι εκ νέου και ενθουσιάζομαι σαν μικρό παιδί. Στην θεατρική σκηνή γεννιέται μια μεγαλειώδης καινούρια συλλογική τέχνη στην οποία ο συγγραφέας έχει βάλει μονάχα μια αφετηρία, έχει δώσει την άκρη της κλωστής. Το τελικό αποτέλεσμα οφείλει πάντοτε να τον προσπερνάει και να τον ξεπερνάει.
- Στην «αληθινή ιστορία της Αΐντας και του Ρανταμές», αλλά και γενικότερα στα έργα σας, καταπιάνεστε με το ζήτημα της αγάπης και του θανάτου και πολλές φορές περιπλεκόμενα. Τι σημαίνουν για εσάς αυτές οι έννοιες και με ποιο τρόπο συνδέονται;
Το σύμπλοκο του έρωτα και το θανάτου βρίσκεται στη ρίζα ολόκληρης της λογοτεχνίας – στον Όμηρο, στην τραγωδία, στον Σαίξπηρ, στο μυθιστόρημα της μεταβαλόμενης συνείδησης, στον ρομαντισμό, στον μοντερνισμό. Κι αν σκεφτεί κανείς αυτό το σύμπλοκο θα δει πως πρόκειται για μια αλληλοτροφοδοτούμενη αντίθεση: ο θάνατος σηματοδοτεί την ανθρώπινη ματαιότητα, και θρέφει τον έρωτα που είναι η εγγενής ανθρώπινη ενόρμηση υπέρβασης τους θανάτου και της ματαιότητας. Μοιραία, λοιπόν, όποιος καταπιάνεται με αυτήν την αντίφαση θα συντριβεί συγγραφικά: το ζεύγμα έρωτας-θάνατος έχει και για μένα μεγαλύτερο βάρος από όσο μπορεί να αντέξει οποιαδήποτε γραφή – πόσο μάλλον τα δικά μου γραπτά.
- Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σας πλάνα;
Όποτε μιλάω για βιβλία ή κείμενα που γράφω, κάτι συμβαίνει και δεν τα ολοκληρώνω, θαρρείς σαν να τα γουρσουζεύω (ενδεχομένως να ενεργοποιείται ένας μηχανισμός αυτοεκπληρούμενης προφητείας). Ως εκ τούτου προτιμώ να σας πω ένα εκδοτικό σχέδιο: την άνοιξη του 2018 θα ξαναβγεί από τις Εκδόσεις Πατάκη το πρώτο μου μυθιστόρημα, το Ο ΑΝΕΜΟΣ ΣΦΥΡΙΖΕΙ ΣΤΗΝ ΚΟΥΠΕΛΑ. Αυτό το βιβλίο, δεκαοχτώ χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση και μετά από διάφορες “περιπλανήσεις”, επιστρέφει στον εκδοτικό οίκο από όπου ξεκίνησα τη διαδρομή μου στα βιβλία. Μακάρι να έχει κάτι να πει στους σημερινούς αναγνώστες – και να σηματοδοτήσει την έκδοση μιας σειράς ανέκδοτων ή εξαντλημένων μυθιστορημάτων και αφηγημάτων μου.
Η αληθινή ιστορία της Αϊντας και του Ρανταμές
Συντελεστές
Κείμενο: Θανάσης Τριαρίδης
Σκηνοθεσία: Ιάκωβος Μυλωνάς
Θεατρική διασκευή: Ιάκωβος Μυλωνάς
Βοηθός σκηνοθέτη: Μαριλένα Καμπιώτη
Σκηνικά, κοστούμια: Κωνσταντίνος Μητροβγένης
Χορογραφίες: Αλέξανδρος Ζαχαρέας
Φωτισμοί: Ομάδα ΙΑΜΥ
Μουσική επιμέλεια: Ομάδα ΙΑΜΥ
Καλλιτεχνική επιμέλεια: Μαρία Τσολάνα
Δημόσιες σχέσεις & επικοινωνία: Κωνσταντίνος Πλατής
Ερμηνεύουν: Ιάκωβος Μυλωνάς, Αντιγόνη Σταυροπούλου, Πάνος Κούλης, Μαρίνα Παντελάκη, Γιάννης Βερβενιώτης, Αντώνης Τακτικός, Κωνσταντίνος Μητροβγένης, Γεωργία Γιαννακούδη, Μαριλένα Καμπιώτη
Παραστάσεις
Από 9 Δεκεμβρίου έως 27 Ιανουαρίου
Ημέρες & ώρες παραστάσεων
Σάββατο: 23:30
Τιμές εισιτηρίων
Γενική Είσοδος: 12 ευρώ
Φοιτητικό, ανέργων, Αμεα, γκρουπ: 8 ευρώ
Προπώληση εισιτηρίων
https://www.ticketservices.gr/el/home/
Διάρκεια παράστασης
75′ χωρίς διάλειμμα
Φωτογραφίες: Φραντζεσκα Γιαϊτζόγλου-Watkinson
Χρήσιμοι Σύνδεσμοι:
Ιστοσελίδα: Θανάσης Τριαρίδης
Facebook page: Θανάσης Τριαρίδης
Facebook παράστασης: Η αληθινή ιστορία της Αϊντας και του Ρανταμές
άσης Τριαρίδης Θανάσης Τριαρίδης Θανάσης Τριαρίδης Θανάσης Τριαρίδης
