Το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του ιερού που ήταν αφιερωμένο στο θεραπευτή ιατρό της αρχαιότητας τον Ασκληπιό. Είναι χτισμένο στη δυτική πλαγιά του Κυνόρτιου όρους, κοντά στο χωριό Λυγουριό της Αργολίδας. Σύμφωνα με τον Παυσανία, το Aρχαίο θέατρο της Επιδαύρου κτίστηκε σε μια χαράδρα το 340 π.Χ. από τον αρχιτέκτονα και γλύπτη Πολύκλειτο το νεότερο. Το θέατρο χτίστηκε για την διασκέδαση και την ίαση των ασθενών. Καθώς η παρακολούθηση θεάτρου είχε διαπιστωθεί πως έχει εξαιρετικά αποτελέσματα στην σωματική και ψυχική ανάταση. Η λέξη Επίδαυρος σημαίνει «Δρα Επί της Αύρας» και δεν είναι τυχαίο πως το θέατρο ήταν χτισμένο κοντά σε ναούς και λουτρά. Οι αγώνες που διεξάγονταν στο ιερό προς τιμήν του Ασκληπιού ήταν γυμναστικοί, μουσικοί και δραματικοί. Στους δραματικούς αγώνες οι ποιητές παρουσίαζαν τα έργα τους μπροστά στο κοινό ενώ είναι πιθανή και η διεξαγωγή μουσικών διαγωνισμών.
Σύμφωνα με επιστημονικἐς μελέτες η εκπληκτική ακουστική του θεάτρου οφείλεται στη διάταξη των κερκίδων που έμοιαζαν με αυγοθήκες αλλά και στο υλικό που είναι φτιαγμένα τα καθίσματα, τον τοπικό κόκκινο και γκρίζο ασβεστόλιθο. Ο ασβεστόλιθος φιλτράρει τον ήχο χαμηλής συχνότητας, έτσι ώστε να μην ακούγεται το βουητό του κοινού αλλά οι φωνές των ηθοποιών. Ειναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως μόνο η Ελληνική γλώσσα ακούγεται καθαρά στο χώρο του θεάτρου. Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει κάποιο είδος συντονισμού του ήχου, της Μαθηματικής Ελληνικής γλώσσας, του χώρου και της ακουστικής. Θεωρείται πως η Ελληνική γλώσσα είναι μουσική γλώσσα. Η εξαιρετική γεωγραφική του θέση καθώς και η απολυτη συμμετρία, καθιστούν το θέατρο της Επιδαύρου μέχρι και σήμερα το πιο καλοδιατηρημένο και αρτιότερο Ελληνικό θέατρο. Ο αρχαιολογικός χώρος του Ασκληπιού εντάσσεται από το 1988 στον κατάλογο μνημείων της Ουνέσκο και χαρακτηρίζεται ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ουνέσκο.
«Ο μικρότερος θόρυβος (μια βαθιά αναπνοή, το σκίσιμο ενός χαρτιού) φτάνει καθαρά στην τελευταία σειρά των καθισμάτων», λέει ο καθηγητής αρχαιολογίας Σ. Ε. Ιακωβίδης.
Η διάρθρωση του Θεάτρου
Το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου κατασκευάστηκε σε δύο φάσεις, αρχικά το 4ο αι. π.Χ. κατασκευάστηκε η ορχήστρα, το κάτω διάζωμα και το σκοινικό οικοδόμημα. Στη δεύτερη φάση, στα μέσα του 2ου αι. π.Χ. το κοίλο επεκτάθηκε πρός τα πάνω με την κατασκευή του άνω διαζώματος και η σκηνή πήρε την Ελληνιστική της μορφή.
Το θέατρο αποτελείται από την κυκλική ορχήστρα, το μέρος δηλαδή όπου έπαιζαν οι ηθοποιοί και ο χορός και από το κοίλον, το ημικυκλικό τμήμα γύρω από την ορχήστρα (ονομάστηκε έτσι απο το χορό που τραγουδούσε και χόρευε) οπου βρίσκονται τα καθίσματα για τους θεατές.Το κοίλον χωρίζεται σε δύο διαζώματα, το άνω με 21 σειρές καθισμάτων για το λαό και το κάτω με 34 σειρές καθισμάτων για τους ιερείς και τους άρχοντες. Με στενές σκάλες σαν κατακόρυφες ακτίνες, το κοίλον διαιρείται σε κερκίδες. Οι σκάλες αυτές βοηθούσαν στην άνετη και ταχύτερη μετακίνηση των θεατών.Στο κέντρο της ορχήστρας υπάρχει ένας στρογγυλός βωμός, η θυμέλη, αφιερωμένη στο Θεό Διόνυσο. Το δάπεδο της ορχήστρας αντίθετα με τα άλλα θέατρα που ηταν μαρμάρινα, εδώ είναι στρωμένο με χώμα και περιβάλλεται από ένα λίθινο περιμετρικό δακτύλιο. Η ορχήστρα έχει διάμετρο 20 μέτρα και περιβάλλεται από ειδικό υπόγειο αποχευτικό αγωγό, πλάτους 1,99μ για την απομάκρυνση των νερών της βροχής που ρέουν από το κοίλο. Γύρω από τη θυμέλη σε δύο ημικύκλια στεκόταν ο χορός διαιρεμένος σε δύο ημιχόρια με τον επικεφαλής, τον κορυφαίο ή την κορυφαία. Ο χορός χόρευε με συνοδεία μουσικών οργάνων όπως του αυλού. Οι υποκριτές ήταν άντρες ηθοποιοί που φορούσαν μάσκες (προσωπεία) και έπαιζαν όλους τους ρόλους αντρικούς και γυναικείους.
Απέναντι από το κοίλο και πίσω από το μέρος της ορχήστρας βρίσκεται το μακρόστενο μέρος της σκηνής. Εκεί φυλάσσονταν τα απαραίτητα της παράστασης και εξυπηρετούσε τους ηθοποιούς ως καμαρίνι. Το λογείον βρισκόταν πίσω απο την ορχήστρα και αποτελούσε ενα πατάρι από το οποίο ακουγόταν ο θεατρικός λόγος. Το προσκήνιο ήταν ένα απλό κτίσμα με κιονοστοιχία μπροστά στην οποία τοποθετούνταν ζωγραφικοί πίνακες ως σκηνικά των παραστάσεων. Δεξιά και αριστερά της σκηνής σχηματίζοντας μικροί χώροι τα παρασκήνια. Στο σκηνικό χώρο και στην ορχήστρα οδηγούσαν διάδρομοι, η δεξιά και η αριστερή πάροδος που περνούσαν από εντυπωσιακές πύλες. Από τις παρόδους εμφανιζόταν ο χορός και οι υποκριτές ενώ η είσοδος των θεατών γινόταν απο δύο εντυπωσιακά θυρώματα στα πλάγια της σκηνής.
Ιστορικά στοιχεία
Το 395 μ.Χ οι Γότθοι εισέβαλλαν στην Πελοπόννησο και προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στο Ασκληπείο. Το 426 μ. Χ. ο Μέγας Θεοδόσιος απαγορεύει με διάταγμα τη λειτουργία των Ασκληπιείων και το ιερό της Επιδαύρου κλείνει ύστερα απο 1.000 χρόνια λειτουργίας.Το κοίλο της σκηνής θάφτηκε σε προσχώσεις μικρού βάθους και έτσι διασώθηκε ενώ τα ερεἰπια της σκηνής λεηλατήθηκαν συστηματικά κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας.
Το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου αποκαλύφθηκε από τις ανασκαφές του αρχαιολόγου Π. Καββαδία το 1881, υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής Ελληνικής Εταιρείας. Σημαντικό ρόλο στην πορεία των ανασκαφών έπαιξε η συμβολή των κατοίκων του Λυγουρίου, οι οποίοι παραχώρησαν αφιλοκερδώς τα κτήματα που βρίσκονταν πλησίον του αρχαιολογικού χώρου.
Η συμβολή του αρχαιολόγου Π. Καββαδία στην ανάκτηση του αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου ειναι αξιοσημείωτη. Ο ίδιος αφού είχε διαβάσει όλες τις αναφορές από τους αρχαίους και κυρίως από τον Παυσανία ανέλαβε τις ανασκαφές το 1881. Ο Π. Καββαδίας, με συστηματική έρευνα στο ιερό του Ασκληπιού κατάφερε να φέρει στην επιφάνεια το Θέατρο της Επιδαύρου το οποίο βρισκόταν κάτω απο ένα πυκνό δάσος.Στη συνέχεια και μετά από τις παρεμβάσεις του Π. Καββαδία, το διάστημα 1954-1963 ο Α. Ορλάνδος αναστήλωσε το προσκήνιο του θεάτρου. Μετά, η Επιτροπή Συντήρησης μνημείων Επιδαύρου αναστήλωσε το θύρωμα της δυτικής παρόδου, αποκατέστησε τους αρχαίους αγωγούς απορροής των ομβρίων καθώς και τμήματα του κοίλου και του σκηνικού οικοδομήματος. (1988-2008)
Σημαντικό είναι το γεγονός πως παρά τις λεηλατήσεις, την ανθρώπινη παρέμβαση και τα φυσικά φαινόμενα (σεισμοί), το Θέατρο της Επιδαύρου σώθηκε ανέπαφο στο διάβα των αιώνων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πώς παρέμεινε κρυμμένο με ασφάλεια κάτω από 6 μέτρα χώμα. Πάρα το γεγονός πως οι Ρωμαίοι κατακτητές άφησαν το αποτύπωμα τους σε πολλά αρχιτεκτονικά μνημεία κατά τη Ρωμαική αυτοκρατορία, το Θέατρο της Επιδαύρου διατήρησε το αρχαιοελληνικό πρότυπο, αφήνοντας μια σπουδαία κληρονομιά.
Μετά από τις αλλεπάλληλες αναστηλωτικές εργασίες το θέατρο ανέκτησε, εκτός από το σκηνικό οικοδόμημα, σχεδόν εξολοκλήρου την αρχική του μορφή. Κατά την περίδο της κατοχής σταμάτησαν οι παραστάσεις ενώ απο το 1955 μέχρι σήμερα ισχύει ο θεσμός του Φεστιβάλ της Επιδαύρου. Η επανεμφάνιση του καλοδιατηρημένου Αργολικού θεάτρου συνδέεται άμεσα με την ανάγκη αναβίωσης του αρχαίου δράματος.
Το Θέατρο της Επιδαύρου σήμερα
Η πρώτη παράσταση που ανέβηκε στο θέατρο της Επιδαύρου ήταν η “Ηλέκτρα” του Σοφοκλή το 1938 σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, με την Κατίνα Παξινού στο ρόλο της Ηλέκτρας και την Ελένη Παπαδάκη στο ρόλο της Κλυταιμνήστρας.Ο θίασος του Εθνικού θεάτρου κατακλύζει τον ιερό χώρο με τις εξαιρετικές ερμηνείες των κορυφαίων ηθοποιών. Η πρώτη παράσταση με την οποία εγκαινιάστηκε ο θεσμός του Φεστιβάλ ήταν η Εκάβη του Ευρυπίδη σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή.
Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του, Το φεστιβάλ της Επιδαύρου φιλοξένησε όλα τα μεγάλα ονόματα Ελλήνων ηθοποιών τόσο παλιότερων όσο και συγχρονων γενεών. Το πατημένο χώμα της ορχήστρας αποτελεί κορυφαία καταξίωση για τους ηθοποούς αλλά και σημαντικό σταθμό στην εξελικτική πορεία του αρχαίου δράματος. Κατά την πρώτη εικοσαετία των Επιδαυρίων ο χώρος ήταν αποκλειστικότητα του Εθνικού Θεάτρου. Σταδιακά εντάχθηκαν στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα και άλλοι θεατρικοί οργανισμοί οπως το Θέατρο Τέχνης που λαμβάνει μέρος με τις Ορνιθες του Κάρολου Κουν (1975)
Εκτός από το αρχαίο δράμα, το θέατρο της Επιδαύρου φιλοξένησε παραγωγές όπερας, χορού και συμφωνικής ορχήστρας Το 1960 η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσίασε τη “Νόρμα” του Μπελίνι και τη “Μήδεια” του Κερουμπίνι με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Κάλλας σε σκηνοθεσία Μινωτή και κοστούμια Τσαρούχη. Μεταξύ των διάσημων προσωπικοτήτων που εμφανίστηκαν στην Επίδαυρο ήταν η Αννα Συνοδινού, ο Θωμάς Κωτσόπουλος και ο Θανάσης Βέγγος.
Στο αρχαιολογικό χώρο του Θεάτρου της Επιδαύρου, ο επισκέπτης θα συναντήσει πρώτα τα προπύλαια, κατασκευή που ανάγεται στους Μυκηναικούς χρόνους. Τα προπύλαια ήταν κτίσμα αποτελούμενο από δύο στοές. με έξι κίονες η καθεμία, ιωνικού και κορινθιακού ρυθμού αντίστοιχα. Επίσης ο επισκέπτης θα εντυπωσιαστεί από τα αξιοθέατα και τα μνημεία που θα συναντήσει, όπως το ιερό του Ασκληπιείου (375 Π.Χ.) στη βόρεια πλαγιά του λόφου, το ιερό του Απόλλωνος Μαλεάτα του 4ου Π.Χ. αι., το «εγκοιμητήριον ή άβατον», δηλαδή το χώρο υποδοχής των ασθενών. Τέλος, το κυκλικό οικοδόμημα ή «Θόλος», ο «ξενώνας ή καταγώγιον» καθώς και οι ναοί της Αφροδίτης, της Αρτέμιδος και της Θέμιδας είναι εξίσου εντυπωσιακοί.
Πηγές -Παραπομπές
- “Ο Ελληνας αρχαιολόγος που έφερε στο φώς το Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου” Ανακτήθηκε από https://www.womantoc.gr/life/article/o-ellinas-arxaiologos-pou-efere-sto-fos-to-arxaio-theatro-epidavrou-anoikse-dromo-sto-dasos (2019) Τελευταία πρόσβαση 27/8/2020
- “Σαν σήμερα: Στις 11 Σεπτεμβρίου 1938 η Επίδαυρος ξαναζωντανεύει”(2017) Ανακτήθηκε από http://www.katiousa.gr/politismos/theatro/san-simera-stis-11-septemvriou-1938-epidavros-ksanazontanevei/ Τελευταία πρόσβαση 26/8/2020
- Επίδαυρος – Βικιπαίδεια Ανακτήθηκε από: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%80%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%BF%CF%82 Τελευταία πρόσβαση: 26/8/2020
- Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου -Βικιπαίδεια Ανακτήθηκε από: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%BF_%CE%B8%CE%AD%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%BF_%CE%95%CF%80%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CF%8D%CF%81%CE%BF%CF%85 Τελευταία πρόσβαση 25/8/2020
- Ο χώρος του Αρχαίου θεάτρου Ανακτήθηκε από http://users.sch.gr/pchaloul/ancient-theater.htm Τελευταία πρόσβαση 25/8/2020
- Φεστιβάλ Αθηνών -Επιδαύρου Ανακτήθηκε από:http://greekfestival.gr/choroi/arxaio-theatro-epidaurou/ Τελευταία πρόσβαση 23/8/2020
- Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου Ανακτήθηκε από: https://www.culturenow.gr/venue/arxaio-theatro-epidayroy/ Τελευταία πρόσβαση 25/8/2020
- Το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου- Ανακτήθηκε από: https://www.mytheatro.gr/arxaio-theatro-epidauros/ Τελευταία πρόσβαση 25/8/2020
- Θέατρο Επιδαύρου Ανακτήθηκε από: https://travelphoto.gr/en/epidavros-ancient-theater/ Τελευταία πρόσβαση 25/8/2020
- Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου (2017) Ανακτήθηκε από: https://urbanlife.gr/urban-city/archeo-theatro-epidavrou/ Τελευταία πρόσβαση 25/8/2020
- “Το γνώριζες; Γιατί το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου έχει τέλεια ακουστική; Το μυστήριο γύρω από το “φαινόμενο” (2016) Ανακτήθηκε από: https://www.athensmagazine.gr/article/news/237884-to-gnwrizes-giati-to-arxaio-theatro-ths-epidayroy-exei-teleia-akoystikh-to-mysthrio-gyrw-apo-to-fainomeno Τελευταία ανάκτηση 25/8/2020
- Το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου (2010) Ανακτήθηκε από: https://www.paidevo.gr/kids/?p=1289 Τελευταία πρόσβαση 25/8/2020
- Το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου -Ανακτήθηκε από: https://www.pocket-guide.gr/gr/Editorials/Argolida/Ancient_Epidaurus/Ancient_Theatre_of__Epidavros-4 Τελευταία πρόσβαση 25/8/2020
- Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου: Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς Ανακτήθηκε από: http://moriasnow.gr/tourismos/arxaio-theatro-epidayroy-mnimeio-pagkosmias-politistikis-klironomias Τελευταία πρόσβαση 25/8/2020
