Ο Ντάριο Φο υπήρξε μια μυστηριώδη, αντισυμβατική προσωπικότητα, ένας πολυσχιδής δημιουργός με καθολική αναγνώριση και αποδοχή. Ένας στρατευμένος μαέστρος του παλκοσένικου που με τη θεατρική του μπαγκέτα συντόνιζε μια συμφωνία σε “αλέγκρο” πολιτικών και κοινωνικών στοιχείων, που επί της ουσίας ήταν “ασύμφωνη” με το υφιστάμενο κατεστημένο. Με διορατικό βλέμμα έριχνε διαρκείς ματιές στο παρελθόν, στην καταγωγή του, στην αδιάλειπτη ροή της ιστορίας που ξεδιψά το “αφυδατωμένο” παρόν και χαράζει τις νέες διαδρομές του μέλλοντος. Υποστήριζε, άλλωστε, και ο ίδιος την αλυσιδωτή αντίδραση και σχέση του παρελθόντος και του παρόντος και πως μέσα από αυτήν την παραδοχή το προλεταριάτο, η ραχοκοκαλιά του σώματος των έργων του, θα αναγνώριζε την αξία του, τη θέση του και την πραγματική δύναμή του.
Και πως θα γινόταν διαφορετικά αφού παιδιόθεν τυλίχθηκε στα σπάργανα μιας σοσιαλιστικής οικογένειας που κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου πήρε μέρος στην αντιφασιστική αντίσταση, και ως εκ τούτου χαράχτηκε μέσα του η ορθότητα της αρχής ότι “η αντίδραση κατά της αρχής” είναι εκ των ων ουκ άνευ. Σε μια συνέντευξή του στην εφημερίδα L’Unita τόνιζε για πολλοστή φορά την αναγκαιότητα της πολιτικής υπόστασης του θεάτρου και της επίδρασής του στον τρόπο σκέψης των ανθρώπων: “….πίσω από τα επιφανειακά χαμόγελα των ανθρώπων, δεν κρύβεται ο αναδυόμενος χλευασμός για τις “καταχωμένες” ανομίες των περασμένων ετών…”. Και έτσι στρατευμένος και πιστός υπηρέτης στην αιχμηρή και ανατρεπτική πένα του, έγινε το 1997 αποδέκτης του Βραβείου Νομπέλ Λογοτεχνίας, όπου αναγνωρίστηκε η συνδετική του σχέση με τους μεσαιωνικούς giullari (οι δημιουργοί της επαναστατικής ποίησης των Carmina Burana), και που με το άσβεστο περιπαιχτικό του ύφος στην αυλή της εξουσίας, “κλείνει το μάτι” πονηρά στους καταπιεσμένους και ταπεινούς ανθρώπους, αποκαθιστώντας την αξιοπρέπειά τους.
Έχοντας στήσει ανάχωμα στο περιβάλλον του αστικού θεάτρου, δεν εκθειάζει την ομορφιά για την ομορφιά αλλά δημιουργεί τριγμούς στις βεβαιότητες, θέτει ερωτήματα στα δεδομένα, λειτουργεί ως ταραχοποιός που προκαλεί αγανάκτηση. Δίνει εν ολίγοις τον ορισμό του στρατευμένου θεάτρου που με συνέπεια υπηρετεί στα έργα του, όπως: “Το δαχτυλίδι στο μάτι”, “Οι Αρχάγγελοι δεν παίζουν φλίπερ”, “Η Ισαβέλλα, τρεις καραβέλλες και ένας παραμυθάς”, αλλά και κατεξοχήν πολιτικά έργα, όπως: “Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού”, και το πλέον επίκαιρο εν μέσω οικονομικής κρίσης “Δεν πληρώνω, Δεν πληρώνω”.
Έχοντας αντιμετωπίσει συλλήψεις, δίκες, κατηγορίες, ο λόγος του εξακολουθεί να είναι πολιτικά ρηξικέλευθος, κοινωνικά προκλητικός, σαν να αποσύρει κάθε φορά την κουρτίνα του θεάματος και να στήνει το κοινό ενώπιον των κακώς κειμένων προκαλώντας την κοινή γνώμη να επαναστατήσει. Ο Φο δε σταματά να είναι επίκαιρος, τα έργα του επανέρχονται και απαιτούν το συλλογισμό και τη συζήτηση.
ΠΗΓΕΣ
Andriana Tortoriello, “Dario Fo in inglese: i teatro politico si puo tradurre?” in academia.edu
Αμάντα Σκαμάγκα, “Ο Ντάριο Φο και η Ιστορία” in academia.edu
Elisbetta d’Amato, “La politica nel Teatro di Dario Fo”, Munich, GRIN Verlag. grin.com
