Το θέατρο του Γκροτόφσκι είναι ένα θέατρο εκ των έσω, με μια εις βάθους πορεία που το καθιστά εκ των πραγμάτων δυσερμήνευτο, “δυσπρόσιτο”, εάν επιχειρηθεί να ερμηνευτεί με τους κανόνες που πλαισιώνουν και οριοθετούν το κλασικό θέατρο. Γιατί ο Γκροτόφσκι είναι ο μοναδικός, με εξαίρεση τον Στανισλάβσκι, που μελέτησε καθολικά και πρισματικά τη φύση της ηθοποιίας, τις σωματικές, τις συγκινησιακές και διανοητικές δυνατότητές της και κατ’ επέκταση τη σχέση του ηθοποιού με τον θεατή. Όλες αυτές οι διεργασίες λάμβαναν χώρα μέσα στο θέατρό του, που επί της ουσίας ήταν το εργαστήρι του, ένα κέντρο έρευνας, μια πρωτοποριακή, πειραματική σκηνή που δεν στηριζόταν σε κάποιο “πρωτόκολλο” υποκριτικής, που θα συνιστούσε την τήρηση και εφαρμογή εκ μέρους του ηθοποιού μιάς σειράς τεχνικών δυνατοτήτων.
Σε πρακτικό επίπεδο, η υποκριτική για τον Γκροτόφσκι δεν είναι μια τεχνική “συλλογή επιδεξιοτήτων”, αλλά μια “via negativa” για την “ελαχιστοποίηση των εμποδίων” σωματικών και ψυχικών που ορθώνει ο ανθρώπινος οργανισμός κατά την διαδικασία της απαιτούμενης αυτοαποκάλυψης του ηθοποιού.(Γ. Σαμπατακάκης…:3) Ο Γκροτόφσκι απέβλεπε στην “ωρίμανση” του ηθοποιού, στην πνευματική γνώση του που αυτομάτως οδηγεί στο ζητούμενο, δηλαδή στην τέλεια απογύμνωση του προσωπικού εγώ, που μπορεί βέβαια να εκφράζεται και με μια τάση προς την υπερβολή, χωρίς, ωστόσο, το παραμικρό ίχνος εγωκεντρισμού ή αυταρέσκειας. Ο ηθοποιός βιώνει τον ρόλο του, δεν τον ενσαρκώνει. Έχοντας ο ίδιος εξουδετερώσει κάθε αντίσταση του οργανισμού του απέναντι στις ψυχικές του εκρήξεις και αναστολές, δίνεται στο θεατή, προσφέρεται, καταθέτει το σύνολο των ψυχικών και σωματικών δυνάμεών του, που πηγάζουν μέσα από τη δική του εμπειρία, από τα ένστικτά του.(Γ.Γκροτόφσκι 2010:20)
Γιατί κάνουμε τέχνη; Για να ολοκληρωθούμε, αφού προηγουμένως έχουμε εντοπίσει τα κενά, τις ελλείψεις, τις ανεπάρκειές μας, τα όριά μας και συνειδητά πλέον κινούμαστε πέρα από αυτά. Στο θέατρο του Πολωνού γκουρού του θεάτρου η μάσκα πέφτει, ο ηθοποιός επικοινωνεί με τους θεατές, κινείται ανάμεσά τους, συνομιλεί μαζί τους, είναι σαν..το θέατρο να έχει “καταπιεί” τους θεατές. Η κατάργηση των ευδιάκριτων χώρων των ηθοποιών και των θεατών αντιστοιχεί με την αφαίρεση των κάγκελων από τα κλουβιά των λιονταριών του ζωολογικού κήπου.(Μ. Φρουζάκη 2016) Οι θεατές δεν είναι αποστασιοποιημένοι αλλά συμμετέχουν, λειτουργούν μέσα στο έργο, αποτελούν ζωντανό τμήμα του.
Με βάση αυτό το σκεπτικό, το μη αναμενόμενο, ο Γκροτόφσκι αναζητά την αλήθεια, τα αρχέγονα συναισθήματα, αποβάλλοντας από το θέατρό του τα περιττά στοιχεία, δηλαδή τα φωτιστικά εφέ, το μακιγιάζ, τις ψεύτικες μύτες, τις φτιαχτές κοιλιές και όλα αυτά τα τεχνικά που φοράνε οι ηθοποιοί λίγο πριν ανέβουν στη σκηνή. Έγινε ξεκάθαρο και άκρως αποκαλυπτικό και ενδιαφέρον πως είναι ολότελα πιο θεατρικό να μεταμορφώνεται ο ηθοποιός από χαρακτήρα σε χαρακτήρα, από μορφή σε μορφή, χρησιμοποιώντας το σώμα του και την τέχνη του, απέριττα και λιτά. Ενώ οι εκφράσεις του προσώπου του, οι συσπάσεις των μυών του να είναι εξίσου αποτέλεσμα εσωτερικών παρορμήσεων και διεργασιών, ορίζοντας ως απάτη την χρήση της μάσκας και του μακιγιάζ. Η αποδοχή της φτώχειας στο θέατρο, το οποίο απογυμνώνεται από καθετί ανούσιο για τη λειτουργία του, μας αποκαλύπτει τη ραχοκοκαλιά του μέσου έκφρασης, αλλά και το βαθύ πλούτο που βρίσκεται στη φύση, αυτή καθαυτή, της καλλιτεχνικής μορφής.
ΠΗΓΕΣ
Μαρινέλλα Φρουζάκη, Αφιέρωμα στο φτωχό θέατρο του Γκροτόφσκι στο www.theatromania.gr
Γιέρζι Γκροτόφσκι, Για ένα φτωχό θέατρο, εκδ. Κοροντζής
Γ.Σαμπατακάκης, Η τέχνη του περφόρμες στο Νεοελληνικό Θέατρο του 21ου αι. στο academia.edu
