Ο όρος Τέταρτος Τοίχος κάνει την εμφάνιση του τον 19ο αιώνα, όταν στο θέατρο έχουν πλέον εδραιωθεί τα ρεύματα του ρεαλισμού και του νατουραλισμού.
Τι είναι όμως ο Τέταρτος Τοίχος και τι αντιπροσωπεύει?
Στον χώρο του θεάτρου είναι το νοητό εκείνο κομμάτι της σκηνής που διαχωρίζει τους ηθοποιούς από τους θεατές, τον δραματικό κόσμο των ηρώων από τον πραγματικό του κοινού. Στην σκηνή, υποτίθεται πως οι ηθοποιοί βρίσκονται ανάμεσα σε τέσσερις τοίχους από τους οποίους οι τρεις είναι φανεροί (πίσω τους, αριστερά και δεξιά τους) και ο τέταρτος αόρατος και βρίσκεται ανάμεσα σε αυτούς και το κοινό.
Ο νοητός αυτός Τέταρτος Τοίχος είναι μια νόρμα που επιτρέπει, αφενός στους ηθοποιούς να δρουν στον δραματικό τους κόσμο, αγνοώντας την ύπαρξη του κοινού και αφετέρου στους θεατές να παρακολουθούν την παράσταση αθέατοι. Μάλιστα, την ιδιότητα αυτή των ηθοποιών να συμπεριφέρονται όπως θα συμπεριφέρονταν αν βρίσκονταν μόνοι τους δίχως να τους παρακολουθεί κάποιος, ο θεατρικός σκηνοθέτης Κονσταντίν Στανισλάφσκι την χαρακτήρισε με τον όρο Απομόνωση του Κοινού (public’s solitude).
Ωστόσο, αργότερα, προκύπτει το συχνό φαινόμενο του σπασμένου Τέταρτου Τοίχους. Όταν δηλαδή οι ηθοποιοί συναναστρέφονται και επικοινωνούν με το κοινό ή όταν κάνουν αναφορά στην παράσταση και την ιδιότητα τους ως ηθοποιοί τότε ο τοίχος καταρρέει και ο πραγματικός κόσμος των θεατών γίνεται ένα με τον δραματικό κόσμο των ηρώων.
Η συμμετοχή, λοιπόν, των θεατών στα δρώμενα σίγουρα προσδίδει ένα ίχνος έντασης και ζωντάνιας στην θεατρική εμπειρία του κοινού, από την άλλη όμως, ο θεατής αντιλαμβάνεται πως η ζώνη ασφαλείας/άνεσης του απειλείται και νιώθει αμηχανία ορισμένες φορές. Αυτή είναι και μία από τις διαφορές ανάμεσα στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Στον κινηματογράφο οι θεατές παρακολουθούν εκ του ασφαλούς, ενώ στο θέατρο, έχουν την δυνατότητα να ενταχθούν στον φανταστικό κόσμο των ηρώων.
Έτσι, πολλοί θεατρικοί συγγραφείς, όπως ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, έκριναν πως οι θεατές έχουν να αποκομίσουν πολλά περισσότερα, τόσο πνευματικά όσο και εμπειρικά, μέσω ενός σπασμένου Τέταρτου Τοίχους, απ’ ότι θα αποκόμιζαν αν παρέμεναν αποστασιοποιημένοι από τα δρώμενα της σκηνής.
Στο θέατρο του σήμερα, το φαινόμενο του σπασμένου Τέταρτου Τοίχους είναι σύνηθες και ως εμπειρία είναι μοναδική και ευχάριστη.
