
Ο Κοσμάς Πολίτης ήταν συγγραφέας, πεζογράφος, εκπρόσωπος της γενιάς του 1930. Αποτυπώνει στο έργο του με εξαιρετικά γλαφυρό τρόπο τις χαμένες πολιτείες της Μικράς Ασίας και την συναρπαστική μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση. Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας ταξιδεύει τον αναγνώστη σε έναν μαγικό κόσμο μεταξύ του ιδεατού και παραμυθικού και του τραγικά πεζού ρεαλιστικού και καθημερινού. Το καθημερινό, ωστόσο, ανυψώνεται θεαματικά μέσα από την μυθοποίηση του. Ο ίδιος γράφει χαρακτηριστικά στην «Εκάτη»:
Ίσως Θεός για τον καθένα μας να ’ναι μονάχα τα όνειρά του.
Λίγα λόγια για τη ζωή του Κοσμά Πολίτη

Ο Κοσμάς Πολίτης (πραγματικό όνομα Ταβελούδης Παρασκευάς) γεννήθηκε στην Αθήνα το 1888. Απεβίωσε στην ηλικία των 86 ετών, το 1974. Οι γονείς του ήταν ο έμπορος Λεωνίδας Ταβελούδης από την Λέσβο και η Καλλιόπη Ταβελούδη από το Αϊβαλί. Ο συγγραφέας εγκαταστάθηκε με την οικογένεια του στην Σμύρνη, πόλη που τον ενέπνευσε σημαντικά το 1890, μετά την οικονομική καταστροφή του πατέρα του. Οι ατυχίες του μικρού Παρασκευά δεν τελείωσαν, δυστυχώς, στο σημείο αυτό. Στα 12 έτη του έχασε τη μητέρα του. Το θλιβερό γεγονός τον σημάδεψε και αποτυπώθηκε στο έργο του. Ωστόσο, ο ίδιος ανατράφηκε από την αδερφή του. Διδάχτηκε Αγγλικά και Γαλλικά και σπούδασε στην Ευαγγελική Σχολή και στο Αμερικανικό Κολέγιο.
Ο ίδιος εργάστηκε ως τραπεζικός υπάλληλος από το 1905. Το 1917 παντρεύτηκε την Κλάρα Κρέσπι, από την Αυστροουγγαρία, με την οποία απέκτησε ένα παιδί, την Φοιβή. Δυστυχώς, οι δυσκολίες που ο Κοσμάς Πολίτης αντιμετώπισε στη ζωή του ήταν αρκετές. Ο συγγραφέας έχασε το σπίτι του και την εργασία του. Το πιο θλιβερό από όλα όμως ήταν ότι έχασε την κόρη και το εγγόνι του κατά τη διάρκεια της γέννας. Το γεγονός αυτό τον στιγμάτισε και τον οδήγησε στην επανασύνδεση με την σύζυγο του. Μετά το χάσιμο της εργασίας του, μέχρι το τέλος της ζωής του, έβγαλε τα προς το ζην του μέσω των μεταφράσεων. Υπήρξε μέλος του Κ.Κ.Ε και ιδρυτικό μέλος της Ε.Δ.Α. Το 1961 ο Κοσμάς Πολίτης έγινε μέλος της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και έξι χρόνια αργότερα, σε μία θλιβερή για εκείνον χρονιά, έχασε την σύζυγο του και συνελήφθη από την ασφάλεια. Απεβίωσε το 1974, λόγω αναπνευστικής και καρδιακής ανεπάρκειας.
Κοσμάς Πολίτης: Η προσφορά του στην νεοελληνική λογοτεχνία

Το 1930 ο Κοσμάς Πολίτης πρωτοεμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα με το σπουδαίο έργο του Λεμονοδάσος, ενώ αμέσως μετά έγραψε το περίφημο μυθιστόρημα ενηλικίωσης με τίτλο Eroica, για το οποίο βραβεύτηκε το 1939 με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος. Το προαναφερθέν μυθιστόρημα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Μιχάλη Κακογιάννη το 1960. Ωστόσο, η βράβευση αυτή δεν αποτέλεσε την μοναδική βράβευση στην πορεία του συγγραφέα στα γράμματα, καθώς ο ίδιος τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για το διήγημα «Η Κορομηλιά», το 1960, και με το Α’ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το Στου Χατζηφράγκου, το 1964. Σε μια γενικότερη ανάλυση, ο Κοσμάς Πολίτης αποτελεί έναν από τους κορυφαίους εκπροσώπους της περίφημης γενιάς του 1930. Το έργο του είναι πεζογραφικό και σημαδεύεται από την διαρκή και αγωνιώδη αναζήτηση του ιδεώδους και του απόλυτου.
Ωστόσο, η ματαίωση και η επίγνωση του ουτοπικού του εγχειρήματος προσδίδουν μία τραγική υπόσταση στα έργα του. Η προαναφερθείσα αναζήτηση εκφράζεται άλλοτε μέσα από μία ιδεαλιστική, κοσμοπολίτικη και αισθητιστική γραφή και άλλοτε από έναν λόγο με περισσότερα ρεαλιστικά στοιχεία, από τον οποίο ποτέ δεν λείπουν οι λυρικές εξάρσεις. Μάλιστα, μετά την ανάμειξη του συγγραφέα με την πολιτική, παρατηρείται η ιδεολογική μεταστροφή και η εντονότερη εμπλοκή του σε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα.
Κλείνοντας, ένα από τα μαγικότερα στοιχεία της γραφής του αποτελεί η μυθοποίηση της καθημερινότητας. Η προβολή μικρών και ασήμαντων καθημερινών τοπίων, γεγονότων ή συναναστροφών σε ένα μεταφυσικό πλαίσιο ή σαν να συνέβαιναν σε ένα μαγευτικό και ανεξερεύνητο τόπο. Πρόκειται για την απόλυτη χρήση του απλού, καθημερινού και ταπεινού ως ποιητικού αντικειμένου, αντικειμένου που εγείρει την έμπνευση του δημιουργού και οδηγεί στην μετουσίωση της ιδέας σε καλλιτεχνικό έργο.
Κρίσεις για το έργο του Πολίτη
H Νόρα Αναγνωστάκη, αναφερόμενη στον Κοσμά Πολίτη τόνισε:
Ο άνθρωπος που ανέβασε στους ουρανούς την πεθαμένη Σμύρνη με την πένα του και τους χαρταετούς της, σε μια γιορτή Αναλήψεως, όπως σπάνια έχει χαριστεί ζωντανεμένη από τη μνήμη κάποιου που την αγάπησε πολύ.
Ακόμη, σύμφωνα με τον μελετητή του, Peter Mackridge, ο Κοσμάς Πολίτης, στο έργο του Στου Χατζηφράγκου χρησιμοποιεί ένα εξαιρετικό τέχνασμα, που αποδεικνύει στο έπακρο την γλωσσοπλαστική του ικανότητα:
Το Στου Χατζηφράγκου είναι κατ’ εξοχήν μυθιστόρημα του χώρου. Πρόθεση του Πολίτη ήταν να αναστήσει ένα χώρο, επιχειρώντας μια γλωσσική χαρτογράφηση της παλιάς Σμύρνης.
Ενδεικτική Εργογραφία του Κοσμά Πολίτη:
Λεμονοδάσος 1930, Εκάτη 1933, Ελεονόρα 1935, Εroïca 1937, Μαρίνα 1939, Τρεις γυναίκες 1943, Τζούλια 1943, Το Γυρί 1944, Το ρέμα 1945, Ένα διπλό 1945, Η κορομηλιά 1946, εφημ. Η Μάχη, 6.11.1949, Κωνσταντίνος ο Μέγας 1957, Πρώτη Ανάσταση 1959, Στου Χατζηφράγκου 1962, Τέρμα (ημιτελές) 1975, Καϊάφας 1976, Μάρκο Πόλο, 2001.
Σημαντικότατο είναι και το μεταφραστικό έργο του συγγραφέα, το οποίο περιλαμβάνει τις μεταφράσεις πολλών και σπουδαίων κλασικών λογοτεχνικών έργων.

Προβολή του έργου και της ζωής του Κοσμά Πολίτη
Στον παρακάτω σύνδεσμο διατίθεται μέσω του youtube ένα ντοκιμαντέρ της περίφημης σειράς «εποχές και συγγραφείς». Μέσω αυτού μπορούμε με την βοήθεια της τεχνολογίας να ταξιδέψουμε στον μαγευτικό κόσμο του Κοσμά Πολίτη. Εκεί θα αντικρίσουμε αναφορές από τα έργα του, στα οποία άλλωστε είναι έντονο το αυτοβιογραφικό στοιχείο. Για παράδειγμα, τόσο η Eroica αναπαράγει βιώματα της παιδικής ηλικίας του συγγραφέα, όσο και το Στου Χατζηφράγκου, το οποίο μάλιστα θεωρείται πως συνοψίζει το σύνολο της δημιουργίας του, με αφορμή τα παιδικά του χρόνια στην χαμένη πολιτεία της Σμύρνης. Ο τόπος και οι αναμνήσεις μίας πολιτείας που ουσιαστικά δεν υπάρχει πια, μαζί με την λογοπλαστική ικανότητα του Κοσμά Πολίτη οδηγούν σε ένα μαγευτικό αποτέλεσμα. Στη θαυμάσια αυτή λογοτεχνία μπορεί να μας φέρει κοντά πρωτίστως η ανάγνωση των έργων του συγγραφέα και δευτερευόντως το παρακάτω βίντεο:
Πηγές
- www.greek-language.gr/digitalResources/literature/education/literature_history/search.html?details=13 (τελευταία επίσκεψη: 14/03/2020).
- logomnimon.wordpress.com/κ-πολιτησ/ (τελευταία επίσκεψη:14/03/2020).
- www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=342(τελευταία επίσκεψη:14/03/2020).
- Νόρα Αναγνωστάκη, «Κοσμάς Πολίτης», Διαδρομή. Δοκίμια κριτικής (1960-1995), Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1995, 277.
- https://www.youtube.com/watch?v=WZYugFtb288 (τελευταία επίσκεψη:14/03/2020).
- Peter Mackridge, «Η ποιητική του χώρου και του χρόνου Στου Χατζηφράγκου». Κοσμάς Πολίτης, Στου Χατζηφράγκου. Τα σαραντάχρονα μιας χαμένης πολιτείας, επιμ. Peter Mackridge, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Αθήνα 2007, 35-36 & 45.
- https://www.gnomikologikon.gr/authquotes.php?auth=1652 (τελευταία επίσκεψη:14/03/2020).