Παραδόσεις, θρύλοι και δοξασίες, είναι καλά κρυμμένες σε κάθε γεφύρι της χώρας και ειδικά της Ηπείρου. Οι άνθρωποι μπροστά στο δέος, στο ακατανόητο, προσπαθώντας να προσεγγίσουν το ανεξήγητο, να κατανοήσουν τα θαύματα της φύσης, επινοούσαν ιστορίες για μια ανώτερη δύναμη, για νεραίδες και ζωτικά. Σε ένα γεφύρι του Θεού και της φύσης θα περιπλανηθούμε σήμερα που θα το ζήλευαν οι καλυτεροι πρωτομάστορες της Ηπείρου, στο Θεογέφυρο του Νομού Ιωαννίνων.
Βρισκόμαστε βορειδυτικά της πόλης των Ιωαννίνων, λίγο μετά τη Ζίτσα, κοντά στο χωριό Λίθινο, όπου ο ποταμός Καλαμάς ή Θύαμις, ή Θύαμης, ο δεύτερος μεγαλύτερος (σε μήκος) ποταμός της Ηπείρου, δημιούργησε το δικό του θαύμα: το Θεογέφυρο, Ιωαννίνων. Για να το δείτε και να απολαύσετε τη φύση θα πρέπει να κατεβείτε μέχρι την όχθη του ποταμού.
Και εκεί θα αντικρίσετε ενα θαύμα: ο Καλαμάς σκάλισε με τα άγρια νερά του τον μεγάλο βράχο και παρουσίασε το παράξενο δημιούργημα «Το Θεογέφυρο», που επί αιώνες διευκόλυνε το πέρασμα του ποταμού μια και αυτός με τα πολλά νερά του δεν επέτρεπε αλλού τη διάβαση.
Ενα γεφύρι φτιαγμένο από τον Θεό, όπως το αποκαλούσαν οι ιστορικοί της εποχής. Το μήκος του φτάνει τα 45 μέτρα και το πλάτος τα 4 μέτρα, ενώ ορθώνεται περίπου 20 μέτρα από την κοίτη του ποταμού. Σ’ αυτό το σημείο, η φύση ζωγάφισε ενα αριστούργημα, ενα φυσικό ουράνιο τόξο, τοπίο καταπληκτικό απίστευτης ομορφιάς, προκαλώντας έκληξη σ’ όσους το αντικρίζουν
Το Θεογέφυρο και ο θρύλος του
Λέγεται ότι μια γυναίκα λεχώνα, από το χωριό Λίθινο, διέσχισε την πρόχειρη, τότε, ξύλινη γέφυρα του ποταμού και πήγε στο μοναστήρι για να ανάψει τα καντήλια. Μόλις έφτασε στο μοναστήρι, ξεκίνησε να βρέχει καταρρακτωδώς. Το ποτάμι φούσκωσε και τα ορμητικά νερά παρέσυραν τη γέφυρα. Όταν κόπασε η βροχή, η γυναίκα θέλησε να επιστρέψει στο σπίτι και στο νεογέννητο μωρό της, που κοιμόταν, διαπίστωσε όμως ότι είχε εγκλωβιστεί. Ευθύς αμέσως έπεσε απελπισμένη στα γόνατα και άρχισε να προσεύχεται με όλη της τη δύναμη στον Θεό: «Θεέ μου, βοήθησε με να περάσω το ποτάμι και να πάω στο παιδί μου, που θα ξυπνήσει και θα κλαίει». Τότε, σαν από θαύμα, τα νερά του ποταμού υποχώρησαν και στο σημείο σχηματίστηκε το γεφύρι. Η γυναίκα έτρεξε στο σπίτι της, είδε ότι το παιδί της ήταν καλά και ειδοποίησε τους συγχωριανούς της για το θαύμα. Από τότε, οι κάτοικοι το ονόμασαν Θεογέφυρο.
Το γεφύρι αυτό, υπήρξε πηγή έμπνευσης για τη Χρυσάνθη Ζιτσαία που το 1956 έγραψε και δημοσίευσε «Το θρύλο του Θεογέφυρου».
Ζίτσα: Οι αμπελουργοί και τα κρασιά της
Η Ζίτσα είναι χωριό του Νομού Ιωαννίνων και γνωστή ιδιαίτερα για το κρασί της. Κτισμένη σε ημιορεινή θέση στην αριστερή όχθη του ποταμού Καλαμά, βρίσκεται περίπου 25 χιλιόμετρα δυτικά των Ιωαννίνων. Διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Ζίτσας. Η Ζίτσα ιδρύθηκε τα τέλη του Μεσαίωνα, πιθανότατα λίγο πριν ή μετά το ξεκίνημα του 15ου αιώνα. Η πρώτη αναφορά σε αυτήν γίνεται στο Χρονικό των Ιωαννίνων σε γεγονότα του έτους 1382.
Το φυσικό περιβάλλον της περιοχής αποτελείται από πανέμορφα ποτάμια και ορεινούς όγκους, ενώ διαθέτει πλούσια πανίδα και χλωρίδα.
Για την προέλευση της ονομασίας έχουν διατυπωθεί οι εξής θεωρίες:
- Σλάβικη, σήμαινε ψυχή ή κατ’ άλλους σύνορο.
- Ελληνική, σύμφωνα με τον τοπικό θρύλο που αφηγείται ότι πρώτη οικίστρια του χωριού ήταν μια κοπέλα ονόματι Ζωίτσα.
- Τούρκικη, από τη λέξη şişa (φιάλη, παγούρι).
Επί τουρκοκρατίας η κομβική θέση κι η ανάπτυξη της αμπελουργίας συντέλεσαν στη δημιουργία ενός αστικού- εμπορικού στρώματος που δραστηριοποιήθηκε στα Βαλκάνια και ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου. Αν και δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς εισήχθη η καλλιέργεια της ντεμπίνα, το 18ο αιώνα το χωριό είχε ήδη εδραιώσει τη φήμη του ως οινοπαραγωγός περιοχή. Στις μέρες μας η συγκεκριμένη ποικιλία καλλιεργείται αποκλειστικά στην καλούμενη Αμπελουργική Ζώνη Ζίτσας, η οποία περιλαμβάνει επίσης τα χωριά Πρωτόπαππας, Καρίτσα, Λιγοψά, Κληματιά, και Γαβρισιοί. Γύρω απ’ αυτήν έχει αναπτυχθεί ο τοπικός δευτερογενής τομέας με τρία οινοποιεία.
Παραδοσιακές δραστηριότητες των κατοίκων του χωριού είναι η αμπελουργία και η κτηνοτροφία, ενώ στο πρόσφατο παρελθόν γνώρισε άνθιση η εξόρυξη μαρμάρου. Από τα παραπάνω, αυτό που έχει χαρίσει στη Ζίτσα διεθνή αναγνωρισιμότητα, είναι το φερώνυμο κρασί της από λευκά σταφύλια της ποικιλίας ντεμπίνα.
Πινακοθήκη χαρακτικής: Moναδική στο είδος της
Μια πινακοθήκη Χαρακτικής, μοναδική στο είδος της, στεγάζεται σε παραδοσιακό δημοτικό κτίριο ηπειρωτικής αρχιτεκτονικής στη Ζίτσα. Πρόκειται για το όραμα του σπουδαίου Ζιτσαίου ζωγράφου Κώστα Μαλάμου, η συλλεκτική δραστηριότητα του οποίου οδήγησε στην ύπαρξη μιας πλούσιας συλλογής. Εκτός τον κύριο χώρο της έκθεσης διαθέτει και ξεχωριστή αίθουσα εικαστικής βιβλιοθήκης, στην οποία φιλοξενούνται πάνω από 1300 τίτλοι βιβλίων ιστορίας, θεωρίας και κριτικής της τέχνης, μονογραφίες, κατάλογοι εκθέσεων και καλλιτεχνικών περιοδικών. Επίσης, σε ειδικό χώρο στεγάζεται και λειτουργεί ως μουσειακός χώρος, ένα πρότυπο εργαστήρι χαρακτικής εξοπλισμένο με όλα τα μέσα που χρειάζονται για να παραχθεί ένα χαρακτικό έργο.
Πηγές:
Σύνταξη κειμένου: Ευθύμιος-Σπυρίδων Γεωργίου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
