Ο Βρετανός σκηνοθέτης μουσικών βίντεο και πειραματικών ταινιών μικρού μήκους, Κρις Κάνινγκχαμ, ανήκει στην ίδια γενιά καλλιτεχνών με τον Σπάικ Τζονς και τον Μαρκ Ρόμανεκ, και είναι γνωστός για τις εφιαλτικές του κινηματογραφικές εικόνες, οι οποίες συνήθως συνοδεύονται από την avant–garde μουσική του Aphex Twin. Ο Κάνινγκχαμ, επηρεασμένος από τη cyberpunk λογοτεχνία του Γουίλιαμ Γκίμπσον και άλλα παρόμοια, δυστοπικά έργα επιστημονικής φαντασίας, δημιούργησε ένα εκκεντρικό, αλλά συνεκτικό σύμπαν, όπου τα πρόσωπα των χαρακτήρων δεν ταιριάζουν με το υπόλοιπο σώμα τους, και έχουν δαιμονικά ή εξωγήινα χαρακτηριστικά. Το «γρήγορο» μοντάζ του, με τις βίαιες, πολλές φορές, σκηνές, που φαίνεται να διαδραματίζονται σε ένα μέλλον με υψηλό τεχνολογικό, αλλά χαμηλό βιοτικό επίπεδο και, από την άλλη, η ψυχρή φωτογραφία του, με τους μπλε τόνους, έχουν αποτελέσει διεθνή σημεία αναγνώρισης για το έργο του αυτοδίδακτου Βρετανού σκηνοθέτη:
Aphex Twin “Come to Daddy” (1997)
Δείτε το βίντεο κλιπ στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=TZ827lkktYs
Το «Come to Daddy» αποτελεί την πρώτη συνεργασία μεταξύ του Κάνινγκχαμ και του Richard D. James, ή αλλιώς, Aphex Twin, όπως είναι ευρύτερα γνωστός στο μουσικόφιλο κοινό. Αποτίνοντας φόρο τιμής στη μεγάλη βρετανική καλτ ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, «Το Κουρδιστό Πορτοκάλι» (1971), ο Κάνινγκχαμ επέλεξε να γυρίσει μέρος του βίντεο κλιπ κοντά στο εμπορικό κέντρο του Tavy Bridge, στο Thamesmead (μία από τις βασικές τοποθεσίες, δηλαδή, όπου γυρίστηκε η ταινία του Κιούμπρικ), το οποίο κατεδαφίστηκε το 2007. Ο σκηνοθέτης ασχολείται εδώ, όπως και σε άλλα έργα του, με τη λονδρέζικη εργατική τάξη, την οποία ενίοτε σατιρίζει, εστιάζοντας σε μία υπερήλικη γυναίκα η οποία βγάζει βόλτα το σκύλο της, στο σκοτεινό και βιομηχανικό αυτό περιβάλλον. Όπως είναι αναμενόμενο για τους φαν των μουσικών βίντεο του Κάνινγκχαμ, η ιστορία δεν αργεί να πάρει τη μορφή ενός «bad trip» με L.S.D., και έτσι όταν ο σκύλος κάνει την ανάγκη του επάνω σε μία παρατημένη τηλεόραση, εκείνη ξαφνικά ανοίγει και μια ομάδα νεαρών χούλιγκαν, που μοιάζουν με μικροκαμωμένους κλώνους του Richard James, εξαπολύονται στα σοκάκια εναντίον της γηραιάς κυρίας, χαμογελώντας διαβολικά.
Madonna “Frozen” (1998)
Δείτε το βίντεο κλιπ στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=XS088Opj9o0
Την εποχή που ο Κάνινγκχαμ έκανε το ντεμπούτο του στον κόσμο του MTV, στα μέσα της δεκαετίας του 1990, η Madonna, που ήδη δέσποζε στα chart για μιάμιση σχεδόν δεκαετία, είχε μεταβεί από το ναζιάρικο και προκλητικό στυλ της, που χαρακτήρισε τους πρώτους της δίσκους, σε ένα νέο, πιο σοφιστικέ ύφος, με παραγωγές με εικαστική άποψη, από τον Βρετανό μουσικό, William Orbit. Το «Frozen», που συμπεριλήφθηκε στο δίσκο της «Ray of Light» (1998), ανήκει σε αυτή την περίοδο της καριέρας της «Βασίλισσας της Ποπ» και το βιντεο κλιπ του Κάνινγκχαμ, με τους χαρακτηριστικούς μπλε τόνους του, που διαδραματίζεται σε ένα ερημικό τοπίο, με μοναδική φιγούρα εκείνη της μαυροντυμένης τραγουδίστριας, ταιριάζει απόλυτα με την ατμοσφαιρική μελωδία του κομματιού.
Portishead “Only You” (1998)
Δείτε το βίντεο κλιπ στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=TmDkzVvherk
Η «trip hop» σκηνή, της οποίας ηγήθηκαν μπάντες όπως οι Portishead και οι Massive Attack, υπήρξε ένα ολόκληρο mood, και όχι απλώς μία ακόμα πρόσκαιρη μόδα. Στο χώρο της «video art», που τότε διαδιδόταν κυρίως μέσω του MTV, καλλιτέχνες όπως ο Κρις Κάνινγκχαμ βοήθησαν στο να διαμορφωθεί αυτή η νέα αισθητική, που συνέχισε την πορεία της και μέσα (τουλάχιστον) στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Κλασικό πλέον στο είδος του, το βίντεο κλιπ για το «Only You» των Portishead, μας δείχνει τον τραγουδιστή και ένα νεαρό αγόρι να αιωρούνται στο σκοτάδι. Η σκηνή γυρίστηκε μέσα στο νερό για να δώσει την αίσθηση της πλεύσης μέσα στο κενό.
Björk “All Is Full of Love” (1999)
Δείτε το βίντεο κλιπ στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=cbGSy6PKOb0
Η Ισλανδή μουσικός, Björk, πάντοτε εκκεντρική και εξ αρχής πειραματιζόμενη με τη δύναμη της εικόνας σε συνδυασμό με τη μουσική (αργότερα και με το σύντροφό της, Matthew Barney, γνωστό για τη δική του πρωτοποριακή συμβολή στην εξέλιξη της «video art»), δεν θα μπορούσε να λείπει από τη λίστα με τους συνεργάτες του Κάνινγκχαμ. Το βίντεο κλιπ του «All Is Full of Love» είναι διάσημο, αφενός γιατί πραγματεύεται το μεγαλύτερο ερώτημα του ανθρώπου σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη (το οποίο πρώτος έθεσε ο Φίλιπ Κ. Ντικ), δηλαδή, αν τα ρομπότ θα έχουν τη δυνατότητα να νιώσουν ανθρώπινα συναισθήματα και αφετέρου χάρη στο πρωτοποριακό του computer animation, που τότε κέρδισε βραβεία και δεκαπέντε χρόνια μετά, δεν έχει χάσει ακόμα τη φρεσκάδα του.
Aphex Twin “Windowlicker” (1999)
Δείτε το βίντεο κλιπ στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=UBS4Gi1y_nc
Το βίντεο κλιπ του Κρις Κάνινγκχαμ για το «Windowlicker» του Aphex Twin (που σήμερα αποτελεί ένα από τα πιο ευρέως γνωστά κομμάτια του καλλιτέχνη) ξεκινάει ως παρωδία του πολύ δημοφιλούς τότε μουσικού είδους, «gangster rap». Ανοίγοντας με μία σκηνή στο Λος Άντζελες, που θα βλέπαμε παίζοντας «San Andreas» στο PlayStation 2, το βίντεο κλιπ επεξηγεί εμμέσως τον τίτλο του, που αναφέρετε στην κουλτούρα των γκάνγκστερ νταβατζήδων, οι οποίοι κάνουν «window shopping» (ή «faire du lèche-vitrine» στα Γαλλικά, που κυριολεκτικά σημαίνει «window licking») για όμορφες και σέξι γυναίκες. Το βίντεο ήταν κάτι το μη συνηθισμένο για το ρεπερτόριο του σκηνοθέτη και ομολογουμένως δεν ήταν ένα από τα αγαπημένα του πρότζεκτ. Έχοντας κυκλοφορήσει το 1999, πριν ακόμα παίξει στην τηλεόραση το «Pimp My Ride» και άλλες παρόμοιες σειρές με ακριβά αυτοκίνητα και ραπ σάουντρακ, ο σημερινός θεατής μπορεί να το εκτιμήσει για την προφητική του ματιά επάνω στην ανερχόμενη αυτή τότε μόδα.
“Rubber Johnny” (2005)
Δείτε ολόκληρη την ταινία στο YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=eRvfxWRi6qQ
Ενώ ο Κάνινγκχαμ ασχολήθηκε κυρίως με βίντεο κλιπ, η 6λεπτη ταινία, «Rubber Johnny» είναι ένα πρότζεκτ του που ακροβατεί μεταξύ του φιλμ και του μουσικού «video art». Με τον τίτλο να κρύβει ένα χυδαίο σεξουαλικό υπονοούμενο (το οποίο αποκαλύπτεται στην πρώτη κιόλας σκηνή), η πειραματική ταινία του Κάνινγκχαμ είναι εξολοκλήρου γυρισμένη κάτω από «infrared» φωτισμό και έχει ως πρωταγωνιστή τον παραμορφωμένο και ανάπηρο, Τζόνι, που λέει μόνο τη λέξη, «Μα-μα» και μοιάζει με εξωγήινο. Το σάουντρακ, που αποτελείται από το κομμάτι, «Afx237v.7», του Aphex Twin, είναι εξίσου παράξενο με την ίδια την ταινία, και δουλεύει σε συνάρτηση με το «γρήγορο» μοντάζ. Τρομακτική, όσο και κωμική, η ταινία προβλημάτισε τους κριτικούς της εποχής, οι οποίοι έγραψαν ανάμεικτες κριτικές, αδυνατώντας να καταλάβουν πως έπρεπε να προσεγγίσουν ένα τέτοιο «sui generis» έργο, που δεν μοιάζει με κανένα βίντεο κλιπ ή με άλλη ταινία μικρού μήκους.
Ο Κάνινγκχαμ είναι μάλλον ο σκοτεινότερος από την ελίτ των δημιουργών εικαστικών βίντεο για το MTV. Ο Σπάικ Τζονς, ο Μαρκ Ρόμανεκ ή ο Μισέλ Γκοντρί έχουν όλοι παράξενες σκηνές στα έργα τους, όμως κανένας δεν συναγωνίζεται τη στοιχειωτική ατμόσφαιρα που πετυχαίνει ο Κάνινγκχαμ, είτε σκηνοθετεί ένα βιντεο κλιπ για ένα ιδιότυπο κομμάτι του Aphex Twin, είτε σκηνοθετεί μία απλή διαφήμιση για το PlayStation της Sony, όπως το σποτάκι «Mental Wealth» (1999), με την κοπέλα με τα αλλόκοσμα χαρακτηριστικά, που αποτυπώνεται ανεξίτηλα στη μνήμη του θεατή.
Δείτε το σποτάκι, «Mental Wealth» (1999), για το PlayStation:
