Πώς συνδέθηκαν στα 90s οι teen movies με έργα κλασικής λογοτεχνίας;
Στη δεκαετία του ’90 παρατηρήθηκε ένα ιδιαίτερο φαινόμενο στις teen movies, μια τάση σύγχρονης μεταφοράς της κλασικής λογοτεχνίας. Έργα των William Shakespeare, Jane Austen και George Bernard Shaw ζωντανεύουν στο λύκειο. Η βασιλική αυλή γίνεται το προαύλιο του σχολείου. Ο θεσμός της βασιλείας εκφράζεται με την ιεραρχία μεταξύ των κλικών του σχολείου. Μέσα από τον φακό των ταινιών αυτών, έργα εκατοντάδων χρόνων έμοιαζαν πιο κοντά στο σύγχρονο κοινό. Γνώρισαν μεγάλη επιτυχία σε σημείο που μέχρι και σήμερα πολλές από αυτές θεωρούνται κλασικές teen movies.
Η χρυσή τριπλέτα teen movies που μαρτυρά την τάση
Η επιθυμία για ταινίες αυτού του είδους πρωτοεμφανίζεται το 1995 με το Clueless, βασισμένο στο βιβλίο της Jane Austen, «Emma». Η επιτυχία της ταινίας ενέπνευσε ένα κύμα παρόμοιων μεταφορών κλασικης λογοτεχνίας στους διαδρόμους του λυκείου. Συγκεκριμένα, το 1999 κυκλοφόρησαν 2 ταινίες που μέχρι και σήμερα κατέχουν μια θέση στο top 10 καλύτερων teen movies: 10 Things I Hate about You βασισμένο στο «The Taming of the Shrew» και She’s All That βασισμένο στο «Pygmalion».
Clueless (1995) – Emma της Jane Austen
Στο Clueless η «Emma» μεταφέρεται στο Beverly Hills. Η δημοφιλής, πλούσια και κακομαθημένη Cher (Alicia Silverstone) αναλαμβάνει να κάνει makeover στη νέα συμμαθήτριά της, Tai (Brittany Murphy). Αν και η Cher δηλώνει ειδικός στα makeover και τις ανθρώπινες σχέσεις, είναι εμφανές ότι έχει πολλά να μάθει ακόμα. Η δυναμική της Cher τόσο με τους συμμαθητές και καθηγητές της, όσο με τον πατέρα και τον πρώην θετό αδερφό της, Josh, βασίζονται στο βιβλίο της Jane Austen. Επομένως, όπως είναι λογικό και η εξέλιξη του χαρακτήρα της Cher κατά τη διάρκεια της ταινίας ακολουθεί την πορεία της Emma.
Το Clueless υπήρξε σταθμός για την καριέρα των πρωτοεμφανιζόμενων ηθοποιών, όπως οι Alicia Silverstone, Paul Rudd, Brittany Murphy, Donald Faison. Παράλληλα μέχρι και σήμερα αποτελεί πηγή έμπνευσης χάρις στις ενδυματολογικές επιλογές της Mona May. Τέλος, εφευρετικό σενάριο του Clueless συναγωνίζεται επάξια το Mean Girls όσον αφορά τις ατάκες που έχει χαρίσει στο κοινό.
She’s all that (1999) Pygmalion – George Bernard Shaw
Στο She’s All that έχουμε μια μοντέρνα απόδοση του θεατρικού έργου του George Bernard Shaw «Pygmalion» (το οποίο με τη σειρά του βασίζεται στον ομώνυμο μύθο του Οβίδιου). Το έργο είχε ήδη δύο παλαιότερες κινηματογραφικές μεταφορές που γνώρισαν μεγάλη επιτυχία – My Fair Lady (1946) και Pretty Woman (1990) – επομένως ήταν αναμενόμενη η επιτυχία και της μεταφοράς για το εφηβικό κοινό.
Ο δημοφιλής Zack (Freddie Prinze Jr.) βάζει στοίχημα με τον φίλο του Dean (Paul Walker) να μεταμορφώσει μια συμμαθητριά τους ώστε να στεφθεί «βασίλισσα» για το χορό του σχολείου. Επιλέγουν την αδέξια nerdy καλλιτέχνη Lainey (Rachael Leigh Cooke).
Το She’s All That πέφτει σε μερικά τυπικά στερεότυπα (για παράδειγμα η «άσχημη» κοπέλα που μεταμορφώνεται μόλις αφαιρεί τα γυαλιά της και λύνει τα μαλλιά της) τα οποία έχουν σατιρίσει πολλές μεταγενέστερες κωμωδίες. Παρόλα αυτά, αν και η ταινία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί φεμινιστική, εξελίσσει τον χαρακτήρα της Eliza Doolittle του Pygmalion. Η Lainey είναι ευχαριστημένη με την απουσία κοινωνικού status στο σχολείο, καθώς αναγνωρίζει ότι η ιεραρχία του σχολείου λειτουργεί με επιφανειακά κριτήρια. Για το λόγο αυτό στην ταινία αντί να ζητά εκείνη από τον Zack να την αλλάξει, η πρώτη τους επαφή είναι όταν εκείνος την πλησιάζει για τις γνώσεις της στη ζωγραφική.
10 Things I hate about you (1999) – The Taming of the Shrew του William Shakespeare
Σε αυτή τη μοντέρνα απόδοση του θεατρικού του William Shakespeare «The Taming of the Shrew» η όμορφη, επιφανειακή Bianca (Larisa Oleynik) γοητεύει πολλά αγόρια του σχολείου της, σε αντίθεση με την αντικοινωνική φεμινίστρια αδερφή της, Kat (Julia Stiles). Ο υπερπροστατευτικός πατέρας τους όμως έχει θέσει ως όρο ότι η Bianca θα βγει ραντεβού μονάχα εφόσον έχει ραντεβού η μεγάλη αδερφή της. Ο μοναχικός τεμπέλης του σχολείου Patrick (Heath Ledger) αναλαμβάνει να πλησιάσει την Kat με χρηματικό αντάλλαγμα για να βοηθήσει τον ερωτοχτυπημένο Cameron (Joseph Gordon-Levitt).
Η συγκεκριμένη μεταφορά είναι ένα σαφές παράδειγμα εκμοντερνισμού του κλασικού θεατρικού έργου. Σε αντίθεση με τη στρίγγλα του θεατρικού, η Kat είναι μια έφηβη φεμινίστρια γεμάτη θυμό για την πατριαρχική κοινωνία στην οποία μεγαλώνει. Μαθαίνουμε ότι κάποτε άνηκε στην παρέα των δημοφιλών παιδιών του σχολείου αλλά πλέον απορρίπτει κάθε τι δεν την ευχαριστεί. Στο σχολείο έχει μόνο μία φίλη, εξίσου απομονωμένη από τους υπόλοιπους. Μέσα στην τάξη φαίνεται να είναι πνεύμα αντιλογίας, όμως έχει βαθύ ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία και τις τέχνες και συμμετέχει στο μάθημα σε αντίθεση με τους βαριεστημένους συμμαθητές της. Επιπλέον η Kat δεν «εξημερώνεται» μέσω χειραγώγησης από τον Patrick όπως στο πρωτότυπο έργο. Αντί αυτού, «μαλακώνει» επειδή ο Patrick την αντιμετωπίζει με ενδιαφέρον και σεβασμό.
Πώς εξηγείται το φαινόμενο;
Κάποια από αυτά τα έργα ανήκουν στην εκπαιδευτική ύλη των αμερικάνικων σχολείων, επομένως οι έφηβοι ήδη γνώριζαν την υπόθεση αλλά πλέον μπορούσαν να τη δουν σε μοντέρνο πλαίσιο. Έως τότε η εμπειρία των μαθητών περιοριζόταν σε μια ανάλυση, με την καθοδήγηση ενός καθηγητή, ώστε να «ανακαλύψουν» τα μηνύματα. Η μεταφορά των έργων αυτών έδωσε την ευκαιρία στους εφήβους να τα εξετάσουν υπό το πρίσμα των δικών τους εμπειριών. Μπορούσαν έτσι να ταυτιστούν με ένα έργο γραμμένο αιώνες πριν από αυτούς και να συνειδητοποιήσουν τα διαχρονικά θέματα που πραγματεύονται. Επιπλέον, το περιβάλλον του λυκείου, αν και αμερικάνικου, απεδείχθει εύφορο σκηνικό ώστε να ταυτιστεί το εφηβικό κοινό των ταινιών.
Σίγουρα βοηθούσε ότι τα έργα αυτά αποτελούν κοινό κτήμα (public domain), γεγονός που επέτρεπε τη χρήση τους χωρίς νομικούς περιορισμούς. Τέλος, τα studios παραγωγής έδειχναν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους εκσυγχρονισμούς κλασικών ταινιών παρά σε νέα σενάρια και ιδέες (έτσι εξηγείται και η μάστιγα των remakes που μέχρι σήμερα μας ταλαιπωρεί).
