Ο Άγιος Δομίνικος (ή Santo Domingo) είναι ένα μωσαϊκό αρχιτεκτονικών ρυθμών στην Καραϊβική που συμπληρώνεται από το φυσικό κάλλος. Ο Χριστόφορος Κολόμβος περιέγραψε το νησί, ως την ωραιότερη γη που έχουν δει τα ανθρώπινα μάτια. Γνωρίσαμε τον Άγιο Δομίνικο μέσα από το Survivor, αλλά και ως γνωστό τουριστικό προορισμό. Πέρα από αυτά παρουσιάζει ένα εξαιρετικό αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, μιας και αποτελεί μίξη διαφόρων αρχιτεκτονικών ρυθμών. Πολύχρωμα σπίτια, μεσαιωνικά κτήρια, απαράμιλλη φυσική ομορφιά. Ισπανικός αποικιοκρατικός, Αναγεννησιακός, Νεοκλασικός, Τροπικός μοντερνισμός συνυπάρχουν, δημιουργώντας απίστευτες αντιθέσεις που ο καθένας ανυπομονεί να τις δει και να τις μελετήσει.
Ο Άγιος Δομίνικος, φέρει την επίσημη ονομασία Δομινικανή Δημοκρατία, είναι κράτος της Καραϊβικής στη νήσο Ισπανιόλα. Πρωτεύουσά του είναι ο Άγιος Δομίνικος (Santo Domingo). Αποτελεί την πρώτη ισπανική αποικία στην Αμερική. Το νησί ανακάλυψε ο Χριστόφορος Κολόμβος το 1492 και ο αδερφός του Βαρθολομαίος Κολόμβος ίδρυσε την σημερινή πρωτεύουσα το 1496.
Ο πρώτος οικισμός δημιουργήθηκε στην βόρεια ακτή της χώρας το 1904 και ονομάζεται Λα Ισαβέλα (La Isabela). Σήμερα στη θέση αυτή υπάρχει Ιστορικό Πάρκο, όπου εκτίθενται τα ευρήματα από τις ανασκαφές σε αυτό το μέρος. Ο οικισμός επλήγη από την πρώτη επιδημία που εξαπλώθηκε από την Ευρώπη προς τον Νέο Κόσμο το 1493 και έπειτα καταστράφηκε από δύο διαδοχικούς τυφώνες του Βόρειου Ατλαντικού τα έτη 1494 και 1495. Ο οικισμός άντεξε μέχρι το 1496, οπότε αποφάσισε ο Κολόμβος να τον εγκαταλείψει και να δημιουργηθεί ο νέος οικισμός- πρωτεύουσα της σημερινής Δομινικανής Δημοκρατίας, ο Άγιος Δομίνικος (Σάντο Ντομίνγκο- Santo Domingo).
Το ιστορικό κέντρο του Αγίου Δομίνικου ονομάζεται Zona Colonial, δηλαδή Αποικιακή Πόλη, και αποτελεί τον πρώτο μόνιμο ευρωπαϊκό οικισμό επί αμερικανικού εδάφους. Από το 1990 έχει κηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Η οχύρωση της παλιάς πόλης ξεκίνησε το 1502 και αναπτύχθηκε περαιτέρω. Κατέληξε να περιβάλλεται από ένα αμυντικό περιμετρικό τείχος, με πολλά οχυρά τοποθετημένα σε στρατηγικές θέσεις και είχε τέσσερις πύλες εισόδου προς την πόλη. Κατά την περίοδο των αρχών του 16ου έως τον 18ο αιώνα τμήμα του τείχους κατέρρευσε. Η θρησκεία, οι οχυρώσεις, η πολιτική και οι φυσικές καταστροφές επηρέασαν σημαντικά την αστική ανάπτυξη της πόλης.
Αρχιτεκτονική τυπολογία
Η αρχιτεκτονική έχει τις ρίζες της στα ευρωπαϊκά στυλ που επικρατούσαν την περίοδο του αποικισμού. Αποτελεί ένα μείγμα αρχιτεκτονικής αισθητικής του 15ου έως τον 18ο αιώνα. Ισπανική αρχιτεκτονική, μοντερνισμός τροπικός μοντερνισμός είναι μερικές από τις τάσεις που αποδεικνύουν τη συνεχή εξέλιξη του οικισμού από τη δημιουργία του έως τον 21ο αιώνα. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι ο Άγιος Δομίνικος αποτελεί υβρίδιο διαφόρων ρυθμών.
Calle El Conde ονομάζεται ένας κεντρικός δρόμος του Αγίου Δομίνικου, όπου προβάλλεται ο εκλεκτικισμός είτε σε ολόκληρα κτήρια είτε σε λεπτομέρειες. Κατά μήκος του δρόμου υπάρχουν αναδιαμορφωμένες κατασκευές, των οποίων η ηλικία αποκαλύπτεται από τα υλικά τοιχοποιίας, το σχήμα και την κλίμακα των ανοιγμάτων. Μεγάλα παράθυρα, προστατευτικές γρίλιες και είσοδο από εμφανή τούβλα υπαινίσσονται γοτθικές επιρροές, αλλά και επιρροές του αρχιτεκτονικού στυλ Μουδέχαρ (Mudejar- τεχνοτροπία έντονα επηρεασμένη από τη μουσουλμανική παράδοση). Το τελευταίο είναι εμφανές στις δομινικανές κατοικίες της περιόδου 16ου-19ου αιώνα. Γενικά χαρακτηριστικά αυτού του στυλ είναι οι πεταλοειδείς και λοβοειδείς αψίδες χρήση οπτής πλίνθου για την κατασκευή στηλών, τόξων, τοίχων, χρήση κεραμικών πολυχρωματικών πλακιδίων και τέλος χρήση διακοσμητικού στόκου και γύψου.
Ο Καθεδρικός Ναός Σάντα Μαρία λα Μενόρ (Basilica Cathedral of Santa María la Menor) βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο του Αγίου Δομίνικου. Παρουσιάζει ισχυρές αρχιτεκτονικές επιρροές. Η κατασκευή του Ναού ξεκίνησε σταδιακά το 1514, με την εντατικοποίησή τους μετά το 1520 και αποπερατώθηκε το 1541. Η έντονα διακοσμημένη πρόσοψη με τα περίτεχνα γλυπτά, αγάλματα και ανάγλυφα καθώς και οι θόλοι αποκαλύπτουν γοτθικές επιρροές.
Η πρόσοψη είναι από χρυσόχρωμο κοραλλιογενή ασβεστόλιθο. Δείγματα κλασικισμού αποτελούν οι αψίδες και η κιονοστοιχία. Αποτυπώνεται επίσης η Ισπανική Αναγέννηση χρησιμοποιώντας την πλούσια διακόσμηση της Γοτθικής περιόδου, με την παράλληλη εφαρμογή της στις απλές γεωμετρικές μορφές του Αναγεννησιακού κινήματος. Ο ναός έχει τρεις θύρες, δύο γοτθικού στυλ και μία σε Ισπανικό plateresque ρυθμό που είναι γοτθικός με μεγάλη σημασία στη λεπτομέρεια.
Εσωτερικά υπάρχουν ο σηκός, τρία κλίτη και δώδεκα παρεκκλήσια, που βρίσκονται στα δύο πλευρικά κλίτη. Τα κλίτη έχουν σταυροειδείς θολωτές οροφές, ενώ η οροφή του ναού είναι κεκλιμένη. Το κτήριο διαθέτει θησαυροφυλάκιο που περιέχει πίνακες ζωγραφικής, ρεταμπλό (μεξικάνικη λαϊκή τέχνη λατρευτικών ζωγραφικών παραστάσεων), ξυλόγλυπτα, έπιπλα, επιτύμβιες πλάκες και γλυπτά.
Το παλιό Δημαρχείου του Αγίου Δομίνικου φέρει κλασικές επιρροές. Η συνολική σύνθεση αποπνέει ισορροπία και αρμονία. Στην πρόσοψή του, ημικυκλικές καμάρες εναλλάσσονται με τμηματικές καμάρες και κάθε άνοιγμα πλαισιώνεται από νεοκλασικά γείσα και κολώνες ιωνικού ρυθμού.
Το Alcázar de Colón είναι ένα από τα μουσεία της παλιάς πόλης του Αγίου Δομίνικου. Αυτό το γοτθικό και αναγεννησιακό παλάτι ολοκληρώθηκε περίπου το 1512 και ήταν το σπίτι του Ντιέγκο Κολόμβου, γιου του Χριστόφορου Κολόμβου και της συζύγου του Μαρίας ντε Τολέδο, ανιψιάς του Βασιλιά Φερδινάνδου της Ισπανίας. Ήταν το πρώτο οχυρωμένο παλάτι, το οποίο μετατράπηκε σε μουσείο με έπιπλα, έργα τέχνης, μουσικά όργανα του 16ου αιώνα και όπλα. Οι σπειροειδείς σκάλες οδηγούν στα καλά διατηρημένα υπνοδωμάτια του ζευγαριού και στην αίθουσα υποδοχής, όπου υπάρχει ένας πλούσιος κρυστάλλινος πολυέλαιος.
Το οικοδόμημα κατασκευάστηκε από κοραλλιογενή ασβεστόλιθο, την περίοδο 1510-1514. Συνδυάζει την ισπανική και την ιταλική αναγέννηση, το γοτθικό και το Mudejar- τυπικό του 16ου αιώνα. Διαθέτει 55 δωμάτια, καθώς και 72 πόρτες και παράθυρα. Το 1870 κηρύχθηκε Εθνικό Μνημείο και το 1955-1957 πραγματοποιήθηκε μια σημαντική αποκατάσταση του κτηρίου, διασώζωντας όμως μόνο το μισό περίπου από το συνολικό κτήριο.
Το επιβλητικό κτήριο έχει ορθογώνια κάτοψη και αποτελείται από δύο επίπεδα. Έχει πέντε δωμάτια σε κάθε όροφο και η κύρια σκάλα έχει μεγάλο μέγεθος και τύπο U. Η εξωτερική τοιχοποιία έχει πάχος 85cm και το κτήριο καλύπτει συνολική επιφάνεια 1525 τ.μ.
Το φρούριο Ozama (Fortaleza Ozama) θεωρείται ένα από τα παλαιότερα οχυρά του είδους του σε ολόκληρη την αμερικανική ήπειρο. Χτίστηκε μεταξύ 1502 και 1508. Εκτείνεται από την ανατολική έως τη δυτική όχθη του ποταμού Rio Ozama / Ozama. Είναι μια από τις πολλές τοποθεσίες παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO μέσα στην πόλη του Αγίου Δομίνικου.
Οι τοίχοι που περικλείουν το φρούριο έχουν πάχος 3m, με εξαίρεση τον τοίχο που συνορεύει με το ποτάμι. Το τείχος εκείνο έχει πάχος μόνο 1m. Αυτό έγινε έτσι ώστε εάν υπήρχε μια έκρηξη ο τοίχος να εκραγεί προς τα έξω, στο ποτάμι, περιορίζοντας έτσι κατά το μέγιστο μια πιθανή ζημιά.
Το νεότερο εξωτερικό τοίχος, το Muralla de Felix Benito, χτίστηκε όταν δημιουργήθηκε το λιμάνι του Αγίου Δομίνικου και ο παραθαλάσσιος δρόμος Malecon. Η αρχική είσοδος στο Fortaleza Ozama χρονολογείται από το 1557-1564. Οι θύρες, η Πύλη του Καρόλου Γ ‘, δημιουργήθηκαν το 1787 και πήρε το όνομά του από τον Βασιλιά Κάρολο Γ’ της Ισπανίας. Κατασκευασμένα από εισαγόμενο αφρικανικό έβενο, χτίστηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του βασιλιά από τον οποίο έλαβε το όνομα. Χτίστηκε όταν υπήρχε μεγάλη οικονομική ευημερία. Ήθελαν να είναι εντυπωσιακό, καθώς αυτή ήταν η κύρια είσοδος στο φρούριο.
Ο πύργος Torre del Homenaje που μοιάζει με μεσαιωνικό κάστρο εντός του φρουρίου Ozama, χτίστηκε το 1503. Έχει λιτή διακόσμηση και οι τοίχοι έχουν πάχος 2m. Το ύψος του φτάνει τα 18m και ήταν το ψηλότερο κτήριο στον Άγιο Δομίνικο του 16ου αιώνα. Τα ανοίγματα που μοιάζουν με παράθυρα στον πύργο ονομάζονται ojos magicos (μαγικά μάτια). Μέσω αυτών των ανοιγμάτων, το άτομο στο εσωτερικό μπορούσε να παρακολουθήσει τι γινόταν εξωτερικά χωρίς να γίνει αντιληπτό. Αυτά τα ανοίγματα παρείχαν ένα μεγάλο πλεονέκτημα στην άμυνα της περιοχής.
Το φρούριο Ozama χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή μέχρι τη δεκαετία του 1960. Εκεί «φιλοξενήθηκαν» πολλοί από τους πολιτικούς κρατούμενους των Δομινικανών Δημοκρατιών. Στη δεκαετία του 1970 το φρούριο σταμάτησε να έχει στρατιωτικό χαρακτήρα.
Ο Άγιος Δομίνικος έχει αρκετά μνημειώδη κτήρια, χαρακτηριστικά του μοντέρνου κινήματος της δεκαετίας του 1930. Οι κατασκευές εκείνης της περιόδου είχαν ως κύριο υλικό το μπετόν, εξέπεμπαν κύρος και δύναμη. Δεν είναι τυχαίο ότι η εφαρμογή αυτού του κινήματος ήταν άμεσα συνυφασμένη με την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στη χώρα και η αρχιτεκτονική αποτέλεσε μέσο επιβολής ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος.
Ένα από τα πρώτα κτήρια της εποχής είναι το κτήριο Copello που βρίσκεται επί της οδού Calle El Conde και χτίστηκε το 1939. Άλλο δείγμα αποτελεί η εκκλησία Basilica Catedral Nuesta Senora de la Altagracia. Πρόκειται για έναν καθολικό ναό αφιερωμένο στην Παναγία της Altagracia. Είναι αποτέλεσμα διεθνή αρχιτεκτονικού διαγωνισμού του 1949, των γάλλων αρχιτεκτόνων Andre-Jacques Denoyer και Pierre Dupre. Η κατασκευή της ξεκίνησε το 1954 αλλά η πολιτική και οικονομική αστάθεια στα πρώτα χρόνια της επανάστασης καθυστέρησαν την ολοκλήρωση των εργασιών μέχρι και το 1977 οπότε και τελικά ολοκληρώθηκε. Είναι ένα κτήριο μνημειακών διαστάσεων με μοναδικά διακοσμητικά στοιχεία. Είναι κατασκευασμένη στο σύνολό της από εμφανές μπετόν και με κύριο μορφολογικό στοιχείο τα οξυκόρυφα τόξα. Ο μεγάλος αριθμός των καμπανών εντάσσεται στον σκελετό από μπετόν στην κύρια όψη. Η κεντρική είσοδος είναι κατασκευασμένη από χυτοσίδηρο με ανάγλυφα γλυπτά.
Τα μπαλκόνια
Τα μπαλκόνια- ή πιο technically correct οι εξώστες- είναι βασικά στοιχεία των προσόψεων των κτηρίων του Αγίου Δομίνικου. Διαφέρουν σε κλίμακα, μέγεθος και υλικό, σύμφωνα με τα αρχιτεκτονικά στυλ που υπάρχουν στα αντίστοιχα κτήρια, αλλά όλα εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό- την αλληλεπίδραση του ενοίκου με τον δημόσιο χώρο. Παραδοσιακά θεωρούνται τα ξύλινα μπαλκόνια με περίπλοκα κάγκελα από σφυρήλατο σίδερο που υποστηρίζονται από ξύλο ή σφυρήλατο σίδερο. Υπάρχουν όμως και άλλα, κατασκευασμένα από σκυρόδεμα σε πιο σύγχρονο αρχιτεκτονικό στυλ ή ακόμα και διακοσμημένα με διάφορες παραστάσεις που αποτελούν αναφορά στο παρελθόν. Αυτό λοιπόν το τόσο κοινό στοιχείο των κτιριακών προσόψεων επιτείνει την ρουστίκ ατμόσφαιρα της πόλης και ενισχύουν το πνεύμα της πόλης όπως αυτό μεταφέρεται από τις πλατείες, τα οχυρά, τις δομές, τους δρόμους και τους ίδιους τους κατοίκους.
Ο οικισμός Altos de Chavón ή αλλιώς η Πόλη των Καλλιτεχνών
Το Altos de Chavón είναι μια αναδημιουργία ενός ευρωπαϊκού χωριού μεσογειακού στυλ που βρίσκεται πάνω από τον ποταμό Chavón στη Λα Ρομάνα, μερικά χιλιόμετρα μακριά από τον Άγιο Δομίνικο. Το έργο ξεκίνησε το 1976 όταν η κατασκευή ενός κοντινού δρόμου και γέφυρας που θα διέσχιζε τον ποταμό Chavón έπρεπε να περάσει μέσα από ένα βουνό. Ο Charles Bludhorn, πρόεδρος του Paramount, είχε την ιδέα να χρησιμοποιήσει τις πέτρες για να δημιουργήσει εκ νέου ένα μεσογειακό χωριό του 16ου αιώνα, χρησιμοποιώντας δείγματα αρχιτεκτονικής που βρίσκονται στο ιστορικό κέντρο του Αγίου Δομίνικου. Το έργο σχεδιάστηκε από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Roberto Copa και τον βιομηχανικό Charles Bluhdorn. Η κατασκευή ολοκληρώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Ο οικισμός περιλαμβάνει ένα πολιτιστικό κέντρο, ένα αρχαιολογικό μουσείο και ένα αμφιθέατρο. Πρόκειται για ένα δυναμικό κέντρο τέχνης με στούντιο τέχνης, εργαστήρια χειροτεχνίας, γκαλερί, εστιατόρια, την εκκλησία του St. Stanislaus και τη Σχολή Σχεδίου. Στενά, καλντερίμια καλυμμένα με φανάρια και ασβεστολιθικά τοιχώματα αποδίδουν πολλά καλά εστιατόρια μεσογειακού στυλ, μια σειρά από γραφικά καταστήματα με διαφορετικά έργα τέχνης των ντόπιων τεχνιτών και 3 γκαλερί που δείχνουν τα έργα των μαθητών από τη Σχολή Σχεδίου.
Ο Άγιος Δομίνικος- ή αλλιώς η Δομινικανή Δημοκρατία- υπήρξε η πρωτεύουσα του Νέου Κόσμου. Ακόμα και σήμερα διατηρούνται ζωντανά τα μνημεία από το ιστορικό παρελθόν της. Η αστικότητα όπως εκφράζεται στην πόλη είναι αποτέλεσμα ανεξάρτητων και διαφορετικών έργων που συνδέονται με την πόλη με έναν μοναδικό τρόπο και με μόνο σκοπό τη βελτιστοποίησή της και την προσαρμογή στις εκάστοτε νέες συνθήκες. Το νέο κέντρο δεν θυμίζει σε τίποτα την ιστορική διαδρομή του Αγίου Δομίνικου. Δεν είναι σαν τη Νέα Υόρκη, αλλά οι μεγάλοι ουρανοξύστες, με τα σύγχρονα υλικά, το κυκλοφοριακό κομφούζιο στους δρόμους, και οι λοιπές νέες κατασκευές μαρτυρούν τον σύγχρονο χαρακτήρα της πόλης που ουσιαστικά ανταποκρίνεται στις διεθνείς αστικές εξελίξεις. Το ιστορικό κέντρο όμως παραμένει ανέγγιχτο και είναι στη φιλοσοφία των Δομινικανών ότι πρέπει να σέβονται τα δείγματα του παρελθόντος και να εξελίσσονται πέρα από αυτό.
Πηγές άρθρου
Cardinal-Pett Clare (2016). A History of Architecture and Urbanism in the Americas. Ανακτήθηκε από https://books.google.gr/books?id=5Yr4CgAAQBAJ&pg=PA139&lpg=PA139&dq=alc%C3%A1zar+de+col%C3%B3n+plans&source=bl&ots=f4rsAhADOr&sig=ACfU3U113Pmd1kfbK41-8mOQBYeu5DAs1g&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjh9py6tYvpAhUTwcQBHazIC4IQ6AEwDHoECAsQAQ#v=onepage&q&f=false. (τελευταία πρόσβαση 25/04/2020)
BASÍLICA CATEDRAL NUESTRA SEÑORA DE LA ALTAGRACIA. Ανακτήθηκε από https://www.godominicanrepublic.com/poi/churches/higuey/basilica-catedral-nuestra-senora-de-la-altagracia/ (τελευταία πρόσβαση 25/04/2020)
FORTALEZA OZAMA. Ανακτήθηκε από https://www.colonialzone-dr.com/fortaleza-ozama/. (τελευταία πρόσβαση 25/04/2020)
Meislin Richard H. (1982). ALTOS DE CHAVON, VILLAGE OF ARTISTS. Ανακτήθηκε από https://www.nytimes.com/1982/11/21/travel/altos-de-chavon-village-of-artists.html. (τελευταία πρόσβαση 25/04/2020)
Rancier Omar (2005). Santo Domingo, Modernity and Dictatorship. Ανακτήθηκε από https://dlf.uzh.ch/sites/despues-de-trujillo/files/2016/11/Omar_Rancier_Santo_Domingo.pdf (τελευταία πρόσβαση 25/04/2020)
UNESCO. Colonial City of Santo Domingo. Ανακτήθηκε από https://whc.unesco.org/en/list/526. (τελευταία πρόσβαση 25/04/2020)
Urban Study – Zona Colonial, Santo Domingo. Ανακτήθηκε από https://issuu.com/anieandall/docs/booklet4__2_.
National Humanities Center. “The First in the Indies”: Columbus establishes the Town of Isabella on Hispaniola, 1493. Ανακτήθηκε από (τελευταία πρόσβαση 25/04/2020)
http://nationalhumanitiescenter.org/pds/amerbegin/settlement/text1/ColumbusHispaniola.pdf (τελευταία πρόσβαση 25/04/2020)
