Ίσως αρκετοί να έχουμε σκεφτεί όταν βλέπουμε μια ταινία, πώς αυτή θα γινόταν θεατρική παράσταση αλλά και το αντίστροφο. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι μπαίνοντας στον «κόσμο» μιας θεατρικής παράστασης ή ταινίας δημιουργούμε σχέσεις και συναισθήματα για τους ήρωες και τις καταστάσεις που βιώνουν. Ο «κόσμος» αυτός, φυσικά, είναι πολύ διαφορετικός μεταξύ θεάτρου και κινηματογράφου, ακόμη κι αν πρόκειται για το ίδιο έργο. Ο κατάλογος θεατρικών έργων πάνω στα οποία βασίστηκαν σενάρια ταινιών είναι μακρύς και πολυποίκιλος. Γι’ αυτό, παρακάτω θα δούμε μια επιλεγμένη λίστα επτά θεατρικών έργων που παίχτηκαν στη μεγάλη οθόνη. Πιθανόν να γνωρίζουμε κάποιες περιπτώσεις ταινιών που ξεκίνησαν τη διαδρομή τους από το σανίδι. Κάποιες, όμως, ίσως και να μας εκπλήξουν.
Ας δούμε, λοιπόν, με χρονολογική σειρά τις ταινίες αυτές καθώς και λίγα στοιχεία για την καθεμιά.
Καζαμπλάνκα (Casablanca) – 1942
Πρόκειται για μια από τις πλέον χαρακτηριστικές ταινίες του 20ου αιώνα. Ένα ρομαντικό δράμα σκηνοθετημένο από τον Μαίκλ Κερτίζ που πραγματεύεται έναν έρωτα ανάμεσα σε δυο ανθρώπους στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ερωτική ιστορία αυτή τοποθετείται στην εξωτική Καζαμπλάνκα όπου βλέπουμε έναν πρωταγωνιστή ο οποίος ταλαντεύεται μεταξύ της λογικής και του συναισθήματος. Ωστόσο, πριν καν υπάρξει η σκέψη για τη δημιουργία της ταινίας, το έργο αυτό είχε την μορφή θεατρικού, γραμμένου από τους Μάρεϊ Μπέρνετ και Τζόαν Άλισον με τον τίτλο «Everybody Comes to Rick’s». Η παράσταση δεν είχε ακόμη ανεβεί και ο παραγωγός Χαλ Ουόλς αγόρασε έναντι 20.000 δολαρίων τα δικαιώματα του θεατρικού κειμένου. Μετονομάστηκε, έτσι, σε Casablanca (καθώς η δράση μεταφέρθηκε από την Βιέννη στην Καζαμπλάνκα) και έμελλε να γίνει μια από τις θρυλικότερες και δημοφιλέστερες ταινίες όλων των εποχών.
Λεωφορείο ο πόθος (A streetcar named desire) – 1951
Το «Λεωφορείο ο πόθος» αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά και επιτυχημένα θεατρικά έργα του Τένεσι Ουίλιαμς. Πέρα από την ισχυρή παρουσία του έργου στο θεατρικό χώρο, γνώρισε και πολύ μεγάλη επιτυχία στον κινηματογράφο ως ταινία του σκηνοθέτη Ελία Καζάν η οποία έλαβε 12 υποψηφιότητες και κέρδισε 4 βραβεία Όσκαρ. Ο έντονος και κρυφός πόθος του Στάνλεϋ για την Μπλανς έγινε αφορμή ώστε να μιλάμε σήμερα για μια ταινία αναφοράς και ένα από τα πιο κλασικά θεατρικά έργα.
«Δεν μπορείς να περιγράψεις κάποιον με τον οποίο είσαι ερωτευμένος!» (Τένεσι Ουίλιαμς, ‘Λεωφορείο ο πόθος’)
Ριχάρδος ο Γ’ (Richard III) – 1955
Μια κινηματογραφική μεταφορά του ομότιτλου θεατρικού έργου του Γουίλιαμ Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία του Λόρενς Ολίβιε ο οποίος έγραψε το σενάριο, ήταν μέλος της παραγωγής και πρωταγωνίστησε στην ταινία. Εδώ βλέπουμε τις μηχανορραφίες του Ριχάρδου Γ’ της Αγγλίας με στόχο να πάρει την εξουσία από τα χέρια του αδερφού του Εδουάρδου του Δ’. Σύμφωνα με πολλούς κριτικούς ο «Ριχάρδος ο Γ’» αποτελεί την πιο επιτυχημένη κινηματογραφική μεταφορά του Ολίβιε σε θεατρικό έργο του Σαίξπηρ.
Οι 12 ένορκοι (12 Angry Men) – 1957
Η ταινία αυτή ανήκει στο είδος του δικαστικού δράματος αφού η υπόθεσή της αφορά στην προσπάθεια ενός σώματος δώδεκα ενόρκων να λάβουν μια απόφαση για την αθώωση ή την καταδίκη του δράστη σε μια δίκη για φόνο εκ προμελέτης. Ο Ρέτζιναλντ Ρόουζ έγραψε το έργο αυτό το 1954 μετά τη συμμετοχή του σε δίκη ως ένορκος. Σύμφωνα με τον ίδιο : «Ήταν τόσο εντυπωσιακό κι επίσημο το σκηνικό στο δωμάτιο του δικαστηρίου με τους ξύλινους τοίχους και τον ασπρομάλλη δικαστή. Με συγκλόνισε. Με συνεπήρε. Ήμουν ένας από τους ενόρκους για μια υπόθεση ανθρωποκτονίας και συζητούσαμε και διαφωνούσαμε για οκτώ ώρες. Έγραφα μονόωρα δράματα τότε και σκέφτηκα, πόσο ωραίο σκηνικό είναι για δράμα». Σκηνοθέτης της ταινίας είναι ο Σίντνεϊ Λουμέτ ενώ έχει καταγραφεί σαν το νούμερο 2 στη δεκάδα των καλύτερων κινηματογραφικών δικαστικών δραμάτων του Αμερικανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου (American Film Institute). Πρέπει, επίσης, να αναφέρουμε πως το έργο συνεχίζει να ανεβαίνει ως θεατρική παράσταση και στη χώρα μας σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία.
Τα κόκκινα φανάρια – 1963
«Του λιμανιού το καλντερίμι όσοι δε ζήσαν, να που δεν ξέρουν τι ‘ναι πόνος και καημός. Πώς κλαίει ο άνθρωπος που τα όνειρά του τώρα σβήσαν, πόσο πικρός του κόσμου ο κατατρεγμός» τραγουδά η Πόλυ Πάνου σε ένα από τα τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου που έγραψε μουσική για την ταινία «Κόκκινα φανάρια». Ένα αισθηματικό δράμα ελληνικής παραγωγής σε σκηνοθεσία του Βασίλη Γεωργιάδη και σενάριο του Αλέκου Γαλανού το οποίο βασίστηκε στο θεατρικό έργο του Γαλανού με τον τίτλο «Το σπίτι με τα κόκκινα φανάρια». Το έργο αυτό πραγματεύεται τη ζωή επτά γυναικών που εργάζονται σε οίκο ανοχής στην κακόφημη Τρούμπα του Πειραιά τη δεκαετία του 1960. Η ιστορία τους είναι σίγουρο πως θα μας συγκινήσει και θα μας κάνει να αναρωτηθούμε σχετικά με τις συνθήκες εργασίας εκείνης της εποχής στους οίκους ανοχής αλλά και να σκεφτούμε κατά πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα σήμερα. Στην ταινία πρωταγωνιστούν θρυλικά ονόματα ηθοποιών μεταξύ των οποίων η Τζένη Καρέζη, ο Γιώργος Φούντας, η Μαίρη Χρονοπούλου, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, ο Μάνος Κατράκης, ο Φαίδων Γεωργίτσης. Η ταινία υπήρξε υποψήφια για το Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας στην 36η απονομή των βραβείων το 1964.
Συρανό ντε Μπερζεράκ (Cyrano de Bergerac) – 1990
Το πιο γνωστό έργο του Γάλλου νεορομαντικού ποιητή και δραματουργού Εντμόντ Ροστάν που γράφτηκε το 1897. Το απολαύσαμε στην μεγάλη οθόνη το 1990 σε σενάριο του Ζαν-Κλωντ Καριέρ και Ζαν Πωλ Ραπενό και σε σκηνοθεσία του τελευταίου με πρωταγωνιστή τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ. Ο Συρανό είναι ένας ρομαντικός ποιητής και ικανότατος ξιφομάχος ο οποίος ερωτεύεται την ξαδέρφη του Ρωξάνη. Η μεγάλη μύτη του, ωστόσο, δεν του επιτρέπει να ζήσει τον ιδανικό έρωτα. Η ταινία είχε πολύ μεγάλη απήχηση. Στο χώρο του θεάτρου ο Συρανό αποτελεί έναν από τους πιο επιθυμητούς ρόλους προς ενσάρκωση ενώ γενικά το ομότιτλο θεατρικό έργο συνεχίζει να ανεβαίνει ακόμα και σήμερα.
«Πάμε! Θα βαδίζω δίπλα σου στη σκιά. Θα είμαι το πνεύμα σου και θα είσαι η ομορφιά μου» (Συρανό ντε Μπερζεράκ)
Το γάλα – 2011
Φυσικά, οι μεταφορές θεατρικών έργων στον κινηματογράφο συνεχίζονται και στις μέρες μας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη το οποίο παίχτηκε στην Αθήνα το 2006 αποσπώντας πολύ θετικές κριτικές και βραβεία. Το 2011 μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη σε σκηνοθεσία του Γιώργου Σιούγα. Θέμα της ταινίας είναι η προσπάθεια μιας οικογένειας μεταναστών να αφήσουν πίσω το παρελθόν τους και να αντιμετωπίσουν το σκληρό τους παρόν.
Πηγές που αξιοποιήθηκαν:
Βικιπαίδεια, Η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια.
ΤΑΝΕΑ Team. (2019). Καζαμπλάνκα : Η θρυλική ταινία που γυρίστηκε μεσούντος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ανακτήθηκε από https://www.tanea.gr/2019/11/26/lifearts/kazamplanka-i-tainia-pou-dimiourgithike-sti-diarkeia-tou-v-pagkosmiou-polemou/ (τελευταία πρόσβαση 29.4.2021)
12 Ένορκοι. Το έργο που σόκαρε ακόμα και τους δικαστές και κατέδειξε τον ρατσισμό στην απονομή της δικαιοσύνης. Από τον Χένρι Φόντα στο θέατρο Αλκμήνη. Η «ελληνική εκδοχή» που αγάπησε το κοινό. Ανακτήθηκε από https://www.mixanitouxronou.gr/12-enorki-to-ergo-pou-sokare-akoma-ke-tous-dikastes-ke-katedixe-ton-ratsismo-stin-aponomi-tis-dikeosinis-apo-ton-chenri-fonta-sto-theatro-alkmini-i-elliniki-ekdochi-pou-agapise-to-kino/ (τελευταία πρόσβαση 29.4.2021)
IMDB Το Γάλα (2011). Ανακτήθηκε από https://www.imdb.com/title/tt1670715/ (τελευταία πρόσβαση 29.4.2021)
