Η δυσλεξία, ως διαταραχή του γραπτού λόγου, θα πρέπει να διαγιγνώσκεται όσο το δυνατόν πιο νωρίς, ώστε να επιδιώκεται η υπέρβασή της, προτού δημιουργηθούν σοβαρά ελλείμματα και ισχυρή συναισθηματική πίεση στο παιδί. Μια πρώιμη διάγνωση της δυσλεξίας διασφαλίζει στο παιδί προοπτικές αποτελεσματικής παρέμβασης και μια ομαλή ένταξη στην σχολική τάξη. Η σημασία της πρώιμης διάγνωσης είναι πολύ σημαντική, καθώς όταν αυτή οδηγεί και σε μια πρώιμη παρέμβαση προστατεύει το παιδί από την απόκτηση αναγνωστικών δυσκολιών και ακόμα προστατεύει το παιδί από το αίσθημα ανικανότητας και ματαίωσης που πιθανώς να νιώσει κατά στη σχολική του πορεία, βιώνοντας καθημερινά την γλωσσική αποτυχία. Πρώιμες ενδείξεις δυσλεξίας πρέπει να εντοπίζονται από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς και να παρατηρούνται έως ότου πραγματοποιηθεί μια διάγνωση από ειδικούς.
Η πρώιμη διάγνωση της δυσλεξίας όμως, δεν αποτελεί εύκολο εγχείρημα, καθώς αυτή μπορεί να γίνει αποτελεσματικά μόνο μετά την ηλικία των 7,5 -8 ετών. Είναι σχεδόν αδύνατο να εντοπιστούν τυχόν έλλειμμα του παιδιού στη σχέση του με τον γραπτό λόγο, πριν αυτό έρθει σε επαφή μαζί του και κληθεί να κατακτήσει τους μηχανισμούς ανάγνωσης και γραφής. Ακόμα, κατά τις πρώτες σχολικές τάξεις, τυχόν λάθη του παιδιού δεν μπορούν να μεταφραστούν οπωσδήποτε σε δυσλεξία, καθώς αυτά τα λάθη μπορεί να εμφανίζονται και να είναι φυσιολογικά, όσο το παιδί βρίσκεται στη διαδικασία εκμάθησης των βασικών στοιχείων της γλώσσας. Έτσι, γίνεται φανερό ότι στα προσχολικά και πρώτα σχολικά χρόνια δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί με αντικειμενικότητα διάγνωση της δυσλεξίας.
Αυτό που μπορεί να πραγματοποιηθεί και να βοηθήσει σημαντικά το παιδί είναι να εντοπιστούν στα προσχολικά χρόνια ενδείξεις δυσλεξίας, που σχετίζονται με την ανάπτυξη της κιναισθητικής και της γλωσσικής συμπεριφοράς του παιδιού. Οι ενδείξεις αυτές μπορούν εύκολα να παρατηρηθούν από τους γονείς και εκπαιδευτικούς των παιδιών, ώστε αυτά να ενταχθούν στην λεγόμενη ομάδα υψηλού κινδύνου, δηλαδή στην ομάδα παιδιών με σοβαρή πιθανότητα εμφάνισης δυσλεξίας στα μετέπειτα σχολικά τους χρόνια. Οι ενδείξεις που θα πρέπει να υποψιάζουν γονείς και εκπαιδευτικούς είναι:
- η επιβραδυνόμενη γλωσσική ανάπτυξη,
- η δυσκολία στην τήρηση της σειράς κάποιων ακολουθιών και οδηγιών,
- ελλείμματα στη δεξιότητα της λεπτής κινητικότητας,
- η μη οριστικοποίηση της πλευρίωσης (καθορισμός χεριού με το οποίο προτιμά να γράφει το παιδί),
- αδυναμίες στον ρυθμό της ομιλίας
Η επιβραδυνόμενη γλωσσική ανάπτυξη, αποτελεί μια πολύ ισχυρή ένδειξη της δυσλεξίας, καθώς μπορεί να αποτελεί έναν πρώιμο δείκτη ελλείμματος στον συγκεκριμένο τομέα. Τα ευρήματα οικείων ερευνών δείχνουν ότι τα παιδιά που παραπέμπονται για διάγνωση δυσλεξίας, έχουν εμφανίσει από νωρίς ενδείξεις δυσκολίας στην εκμάθηση της μητρικής τους γλώσσας. Συγκεκριμένα, τα παιδιά με επιβραδυνόμενη γλωσσική ανάπτυξη, μπορεί να αργήσουν να προφέρουν τις πρώτες τους λέξεις και να σχηματοποιούν προτάσεις, ενώ ο λόγος τους μπορεί να είναι δυσνόητος. Ακόμα, πιθανώς να παρουσιάσουν δυσκολίες στην άρθρωση και στην ανάπτυξη πλούσιου λεξιλογίου. Συχνά, αντιμεταθέτουν, αντικαθιστούν ή μπερδεύουν φθόγγους, προφέροντας για παράδειγμα «όρμοφος» αντί για «όμορφος», «διαθήμιση» αντί για «διαφήμιση» ή «θυμίζω» αντί για «φημίζω». Οι παραπάνω ενδείξεις μπορούν να εντοπιστούν στο το παιδί προσχολικής ηλικίας, όταν αυτό προφέρει τις πρώτες του λέξεις καθυστερημένα (συνήθως μετά τους 18 μήνες) ή όταν η ομιλία του είναι δυσνόητη.
Η δυσκολία στην τήρηση της σειράς ακολουθιών και οδηγιών εμφανίζεται συχνά με μια γενικότερη σύγχυση που έχει το παιδί σε ζητήματα προσανατολισμού στον χώρο και ζητήματα μνήμης. Μπορεί για παράδειγμα να μπερδεύει το αριστερό με το δεξί, το πάνω με το κάτω. Εξαιτίας της εν λόγω σύγχυσης επίσης, το παιδί δυσκολεύεται -ή και αρνείται- να οργανώσει τον χώρο του (το δωμάτιό του γενικά και τον χώρο εργασίας του). Η μνήμη του παιδιού μπορεί να μην είναι ισχυρή και έτσι να δυσκολεύεται να απομνημονεύσει πληροφορίες και οδηγίες, να ξεχνά τη σειρά των μηνών/ημερών ή τα πράγματά του.
Προβλήματα στην δεξιότητα της λεπτής κινητικότητας μπορεί να εμφανίζονται όταν το παιδί δυσκολεύεται να κάνει χειροτεχνίες ή να ζωγραφίσει, μπερδεύεται όταν χρειάζεται να κόψει κάτι με το ψαλίδι ή να ανοίξει κάποια συσκευασία. Ακόμα, μπορεί να δυσκολεύεται να δέσει τα κορδόνια του ή να παίξει παιχνίδια που χρειάζονται συγκεκριμένες κινήσεις (π.χ στο κουτσό- να μην μπορεί να πηδήξει στο ένα πόδι).
Ακόμα μια σημαντική ένδειξη είναι η αδυναμία στον ρυθμό της ομιλίας ή στην προσωδία, δηλαδή στον επιτονισμό των λέξεων. Η ευαισθησία στον ρυθμό και στην ομοιοκαταληξία της γλώσσας μπορεί να επηρεάσει την αναγνώριση της λέξης, η οποία με τη σειρά της θα επηρεάσει την ανάπτυξη του λεξιλογίου και εν τέλει θα παρουσιαστεί αναγνωστική δυσχέρεια. Επιπλέον, καθώς ο ρυθμός της ομιλίας επικεντρώνεται στη θέση του φωνήεντος μέσα στη λέξη, η δυσκολία στον ρυθμό της λέξης, μπορεί να δείχνει τη δυσκολία του παιδιού να αναγνωρίσει τη θέση του φωνήεντος στο εσωτερικό της λέξης και επομένως τη δυσκολία στην φωνολογική επίγνωση. Έτσι, γίνεται φανερό πως μια ευαισθησία στο ρυθμό της ομιλίας, μπορεί να συνδέεται με την ανάπτυξη του λεξιλογίου, την αναγνώριση του γράμματος και την αναγνώριση του φωνήματος. Δυσκολίες στην κατανόηση και απομνημόνευση μικρών στίχων ή ποιημάτων με ομοιοκαταληξία αποτελούν επίσης ισχυρή ένδειξη. Ακόμα, όταν το παιδί στις πρώτες τάξεις του σχολείου παρουσιάζει δυσκολία στην ανάγνωση και παρουσιάζει σοβαρή απόκλιση σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά της τάξης ή όταν αδυνατεί να προφέρει σωστά λέξεις, μπορεί να σημαίνει πως το παιδί παρουσιάζει κάποιο έλλειμμα στη σχέση του με τον γραπτό λόγο.
Οι ενδείξεις που φανερώνουν ότι το παιδί μπορεί να έχει δυσλεξία δεν πρέπει να τρομάζουν τους γονείς, πρέπει όμως να παρατηρούνται με προσοχή και να καταγράφονται. Όταν τα σημάδια είναι επίμονα και συνεχίζουν να εμφανίζονται όσο το παιδί μεγαλώνει (ιδιαίτερα εάν έχει αποφοιτήσει από την Β´Δημοτικού), θα πρέπει να προγραμματιστεί ραντεβού με αρμόδιο φορέα διάγνωσης.
