Ορισμός
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι δεν υπάρχει καθολικός ορισμός για τη νοητική υστέρηση λόγω των διαφορετικών κριτηρίων που τίθενται από τον εκάστοτε ερευνητή προκειμένου να την ορίσει. Για παράδειγμα άλλοι ερευνητές βασίζονται αποκλειστικά στα αποτελέσματα των νοομετρικών αξιολογήσεων, ενώ άλλοι στο βαθμό δυνατότητας των ατόμων για ένταξή τους στην κοινωνία. Επιπλέον, κάποιοι ερευνητές ορίζουν τη νοητική υστέρηση με συνδυασμό αυτών των δεδομένων, και κάποιοι με κριτήριο την αιτιολογία της.
Η AAIDD (American Association on Intellectual and Developmental Disabilities) έχει ορίσει τη νοητική υστέρηση ως “σημαντικό περιορισμό στη διανοητική λειτουργία και την προσαρμοστική συμπεριφορά του ατόμου σε καθημερινές κοινωνικές και πρακτικές δεξιότητες” (AAIDD, 2002 όπως αναφέρεται στον Armatas, 2009).
Αίτια της νοητικής υστέρησης
Οι βλαπτικοί παράγοντες που προκαλούν νοητική υστέρηση ενδέχεται να είναι ενδογενείς, να σχετίζονται δηλαδή με γενετικά αίτια και εξωγενείς, με περιβαλλοντικά αίτια. Δυσμορφίες στο γονιδίωμα οδηγούν στην εμφάνιση διάφορων συνδρόμων που επηρεάζουν τη νοητική λειτουργία του ανθρώπου και πιθανόν προκαλούν εξωτερικές παραμορφώσεις. Στη διάρκεια της κύησης, η προσβολή της μητέρας από λοιμώξεις όπως για παράδειγμα τοξοπλάσμωση ή η έκθεσή της σε επικίνδυνες ουσίες όπως ο μόλυβδος, είναι ικανή να προκαλέσει νοητική υστέρηση στο παιδί. Κίνδυνοι στη διάρκεια της γέννησης, όπως είναι η περιγεννητική ασφυξία ενοχοποιούνται σε μεγάλο βαθμό για την πρόκληση της υστέρησης. Στη βρεφική και την παιδική ηλικία ευθύνεται συνήθως ο υποσιτισμός, ο σοβαρός τραυματισμός στο κεφάλι και λοιμώξεις, όπως φυματίωση και μηνιγγίτιδα. Διαταραχές του μεταβολισμού καθώς και ασθένειες, όπως ο κοκκύτης και η ιλαρά μπορεί επίσης να επιφέρουν βλάβες στη νοητική ικανότητα του ανθρώπου. Επιπλέον, σε αναπτυσσόμενες χώρες η ανεπάρκεια του ιωδίου στον οργανισμό και ο παρατεταμένος υποσιτισμός αποτελούν συχνά αίτια του φαινομένου.
Οριακή νοημοσύνη
Στην οριακή νοημοσύνη ο δείκτης νοημοσύνης εντοπίζεται μεταξύ του 70 και του 80. Η νοημοσύνη χαρακτηρίζεται ως οριακή, επειδή βρίσκεται στο μεταίχμιο της φυσιολογικής νοημοσύνης και της νοητικής υστέρησης.
Ήπια νοητική υστέρηση
Σε αυτό το επίπεδο υστέρησης ο δείκτης νοημοσύνης κυμαίνεται από το 50 ως το 69. Τα άτομα με ήπια νοητική υστέρηση αργούν να αποκτήσουν την ικανότητα της ομιλίας, ωστόσο όταν μάθουν να μιλούν, επικοινωνούν καλά με τους άλλους. Παρουσιάζουν δυσκολίες στη γραφή και την ανάγνωση και φαίνεται να ωφελούνται από εξατομικευμένα σχέδια διδασκαλίας. Τους χαρακτηρίζει κοινωνική ανωριμότητα και φαίνεται να αντιμετωπίζουν αυξημένη δυσκολία σε ό,τι αφορά στις ευθύνες τους ως σύζυγοι και γονείς. Καθώς μεγαλώνουν γίνονται όλο και πιο ανεξάρτητοι σε ό,τι αφορά στην προσωπική τους φροντίδα. Δεν διακρίνονται συνήθως από κάποια εμφανή σωματική δυσκολία. Μπορούν να αποκτήσουν πρακτικές γνώσεις και να ενταχθούν ομαλά στην κοινωνία.
Μέτρια νοητική υστέρηση
Οι άνθρωποι με δείκτη νοημοσύνης 35 ως 49 είναι αργοί στην κατανόηση και τη χρήση του λόγου. Ενδεχομένως να έχουν δυσκολία στην επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους. Διαθέτουν, ωστόσο, την ικανότητα να αποκτήσουν στοιχειώδεις γνώσεις ανάγνωσης, γραφής και αριθμητικής. Επίσης έχουν τη δυνατότητα να κυκλοφορούν μόνοι τους σε μέρη τα οποία τους είναι οικεία. Παρ’ όλα αυτά δεν μπορούν να ζήσουν μόνοι τους ως ανεξάρτητα άτομα. Χρειάζεται να βρίσκονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους υπό την κηδεμονία τρίτων προσώπων.
Σοβαρή νοητική υστέρηση
Στη σοβαρή νοητική υστέρηση ο δείκτης νοημοσύνης κυμαίνεται μεταξύ του 20 και του 34. Σε αυτό το επίπεδο υστέρησης το κεντρικό νευρικό σύστημα του ατόμου έχει υποστεί σοβαρή βλάβη, είτε έχει αναπτυχθεί με μη φυσιολογικό τρόπο. Αποτέλεσμα της βλάβης αυτής είναι η εμφανής δυσκολία του ατόμου στην κίνηση. Αντιλαμβάνονται την ομιλία των άλλων και ανταποκρίνονται σε αυτή. Το ίδιο το άτομο μπορεί να διαθέτει την ικανότητα της ομιλίας σε στοιχειώδες επίπεδο είτε όχι. Ενδεχομένως να μπορεί να διδαχθεί απλές πρακτικές φροντίδας της υγιεινής και μερικές καθημερινές δραστηριότητες.
Βαριά νοητική υστέρηση
Στη βαριά νοητική υστέρηση ο δείκτης νοημοσύνης βρίσκεται κάτω από το 20. Χαρακτηριστική είναι η περιορισμένη κίνηση ή η εξ᾽ ολοκλήρου παράλυση του ανθρώπου. Επίσης, το άτομο δεν δύναται να ελέγξει τους σφιγκτήρες του και υπάρχει αυξημένη παραγωγή σιέλου με αποτέλεσμα την ακράτεια και τη σιελόρροια. Η επικοινωνία του με τα άλλα άτομα είναι στοιχειώδης και χωρίς τη χρήση λέξεων. Χρειάζεται προσοχή 24 ώρες το 24ωρο ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες του.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Armatas, V. (2009). Mental retardation: definitions, etiology, epidemiology and diagnosis. Journal of Sport and Health Research. 1(2):112-122.
Daily, K., O., Ardinger, H., H. & Holmes, E., G. (2000). Am Fam Physician. 2000 Feb 15;61(4):1059-1067. Ανακτήθηκε στις 23-01-2021 από Identification and Evaluation of Mental Retardation – American Family Physician (aafp.org). (Τελευταία πρόσβαση στις 23-01-2021).
Gill, K. (2019). What You Should Know About Intellectual Disability. Ανακτήθηκε στις 23-01-2021 από Intellectual Disability: Levels, Causes, and Outlook (healthline.com). (Τελευταία πρόσβαση στις 23-01-2021).
Logsdon, A. (2020). Borderline Intellectual Functioning Overview. Ανακτήθηκε στις 23-01-2021 από Borderline Intellectual Functioning Overview (verywellmind.com). (Τελευταία πρόσβαση στις 23-01-2021).
