Fran Bow: Η ψυχική ασθένεια και τα παιδιά – πειραματόζωα του 20ου αιώνα

Λίγες μέρες μέχρι τα Χριστούγεννα και οι δελεαστικές προσφορές του steam με έκαναν να ρίξω μια ματιά για μια ακόμα φορά στα βιντεοπαιχνίδια που κυκλοφορούν. Ψάχνοντας, πέφτω πάνω σε ένα ομολογουμένως πολύ ιδιαίτερο βιντεοπαιχνίδι που συνδυάζει πολλά είδη, τo «Fran Bow». Οι εικόνες και τα τρέιλερ μου φάνηκαν σε ακραίο βαθμό ανατριχιαστικά, με πολύ αίμα, παιδιά – πειραματόζωα με ψυχικές ασθένειες κ.α. Παρόλα αυτά η περιέργειά μου υπερίσχυσε και το πήρα. Κάτι που δεν μετάνιωσα.

Λίγα λόγια για το παιχνίδι Fran Bow

Το «Fran Bow» είναι ένα indie, βιντεοπαιχνίδι γοτθικού τρόμου που κυκλοφόρησε το 2015 από την σουηδική εταιρία Killmonday Games. Τα γραφικά είναι εξαιρετικά. Παρόλο που θυμίζουν κλασικές εικονογραφήσεις παιδικών παραμυθιών σε συνδυασμό με ταινίες του Tim Burton, η ιστορία και η ατμόσφαιρα είναι ερεβώδης. Με εξαίρεση το 3^ο μέρος όπου οι παραισθήσεις (;) της πρωταγωνίστριας την ταξιδεύουν σε έναν τελείως παραμυθένιο κόσμο, το υπόλοιπο παιχνίδι είναι ένα ψυχολογικό, steampunk και σουρεαλιστικό θρίλερ.

Η πλοκή (που μοιάζει αρκετά με την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων στην πολύ πιο σκοτεινής της εκδοχή) διαδραματίζεται το 1944 και περιστρέφεται γύρω από τη ζωή ενός 10χρονου κοριτσιού, την Fran Bow. Μετά τη μυστηριώδη δολοφονία των γονιών της εμφανίζει σοβαρότατες ψυχικές διαταραχές οι οποίες την οδηγούν σε ένα απάνθρωπο και ζοφερό «ψυχιατρικό άσυλο» για παιδιά. Παίζεις λοιπόν ως Fran Bow. Σκοπός είναι να δραπετεύσεις, να βρεις τον χαμένο, μαύρο γάτο σου, τον κύριο Μεσάνυχτα και να επιστρέψεις πίσω στο σπίτι σου όπου μένει η μοναδική ζωντανή συγγενής σου, η θεία Γκρέις. Σε όλη τη διάρκεια του παιχνιδιού, βλέπεις άλλοτε μακάβριες και άλλοτε παραμυθένιες σκηνές (τεμαχισμένα πτώματα, βασανιστήρια, πειράματα σε παιδιά, μάγια, δαίμονες, σύμβολα, καλοσυνάτα πνεύματα κ.α.) ανάλογα με το ψυχωσικό επεισόδιο που εμφανίζει το κορίτσι. Μένεις να αναρωτιέσαι τί είναι πραγματικότητα και τί φαντασία. Και άρα τί θέλουν οι δημιουργοί να καταλάβουμε από όλο αυτό. Από την αρχή μέχρι το τέλος, οι λεπτομέρειες, οι σκηνές και γενικότερα η όλη πλοκή, θυμίζουν μαζικά εγκλήματα του παρελθόντος που έχουν χαραχτεί βαθιά στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Advertisements

Διαβάστε επίσης  Η ιστορική ομιλία του Μακαρίου στον ΟΗΕ

Θα προσπαθήσω να κάνω μία ανάλυση πάνω στα γεγονότα στα οποία φαίνεται να στηρίχθηκε η Fran Bow και η ιστορία της. Όσοι δεν παίξατε ακόμα το παιχνίδι αλλά έχετε στο νου να το παίξετε κάποια στιγμή στο μέλλον, μην συνεχίσετε να διαβάζετε το άρθρο αν δεν θέλετε να μάθετε περισσότερα (συνεχίστε την ανάγνωση αφού το τελειώσετε) διότι θα γίνουν κάποια μικρά σπόιλερς.

Τα πειράματα των Ναζί στα παιδιά

Στο πρώτο μέρος του βιντεοπαιχνιδιού, βλέπουμε τη Fran Bow να βρίσκεται παρά τη θέλησή της σε ένα τυπικό ψυχιατρείο του 1944. (άρα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου) Αυτό είναι γεμάτο παιδιά κακοποιημένα και με ψυχικές ασθένειες τις οποίες το προσωπικό του ψυχιατρείου τις χειροτερεύει όλο και περισσότερο με τις άσχημες συμπεριφορές του. Άλλοτε πάλι δίνοντας στα παιδιά φάρμακα ή κάνοντας πάνω τους πειράματα. Στην περίπτωση της Φραν, δίνονται κάτι κόκκινα χάπια που υποτίθεται θα «την ηρεμήσουν» όμως αυτά τις προκαλούν τελικά ανατριχιαστικές παραισθήσεις και λιποθυμία.

Σύμφωνα με ερευνητές, από το 1938 και έπειτα, τα πειράματα σε ανθρώπους στην Ευρώπη αυξήθηκαν κατακόρυφα κι αυτό φυσικά εξαιτίας της ανόδου των Ναζί. (οι χρονιές 1942 – 1945 ήταν και οι πιο »ανθηρές» για τα πειράματα) Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν πάγια τακτική η χορήγηση φαρμάκων που προκαλούσαν σοβαρές παρενέργειες και ασθένειες στους κρατούμενους. (πχ. τύφο, τέτανο κ.α.) Και φυσικά τα παιδιά δεν ήταν η εξαίρεση. Απλά τα πειράματα σε παιδιά γίνονταν σε ψυχιατρικές κλινικές ή και σε νοσοκομεία ήδη πριν τον πόλεμο όπως για παράδειγμα στο Charite University στο Βερολίνο. Και αφού σε όλο το βιντεοπαιχνίδι υπάρχουν σκηνές στις οποίες εμφανίζεται το αστέρι του Δαβίδ (κατεξοχήν σύμβολο του Ολοκαυτώματος) γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο το πλαίσιο στο οποίο είναι βασισμένο. Οπότε, στην Fran Bow έχουμε την εικόνα μιας ιστορικά ακριβούς ψυχιατρικής κλινικής.

Μέσα στην πλοκή, σε ένα από τα ψυχωσικά επεισόδια της Φραν, υπάρχει η θλιβερή ιστορία δυο δίδυμων, «κακών» κοριτσιών τα οποία στην αρχή φαίνεται ότι τα έκανε σιαμαία ένας δαίμονας ως τιμωρία για την κακή τους συμπεριφορά και την ψυχική τους ασθένεια. Στη συνέχεια μαθαίνουμε ότι αυτός ο δαίμονας δεν είναι άλλος από τον χειρουργό που κάνει πειράματα στα παιδιά του ασύλου και ειδικότερα σε δίδυμα. Επίσης, στις παραισθήσεις της Φραν πολλές φορές υπάρχουν νεκρά έμβρυα, δολοφονημένα μωρά ή τεμαχισμένα πτώματα.

Είναι λοιπόν από αυτά ξεκάθαρο ότι τον χειρουργό αυτό τον εμπνεύστηκαν οι δημιουργοί από τον Γιόζεφ Μένγκελε, έναν Γερμανό γιατρό – ερευνητή ο οποίος στα στρατόπεδα συγκέντρωσης έκανε φρικιαστικά, χειρουργικά πειράματα πολύ συχνά πάνω σε παιδιά. Η «ειδίκευσή» του ήταν τα δίδυμα τα οποία κάποιες φορές άνοιγε προσπαθώντας να τα ενώσει μεταξύ τους και να τα κάνει σιαμαία. Τα θύματά του, υπέφεραν από τους αφόρητους πόνους και τη γάγγραινα για μέρες μέχρι να πεθάνουν. Σε άλλους ασθενείς αφαιρούσε μάτια και άλλα εξωτερικά ή εσωτερικά όργανα και κάποια από αυτά τα κρατούσε ως αναμνηστικά. Άλλες φορές άνοιγε κοιλιές εγκύων πιστεύοντας ότι θα βρει δίδυμα έμβρυα. Όταν το έμβρυο ήταν μόνο ένα, το αφαιρούσε από το σώμα της γυναίκας και το πέταγε εκνευρισμένος στη φωτιά.

 Η λοβοτομή και οι παρεξηγημένες ψυχικές και νευρολογικές ασθένειες

Μέσα από τις διάφορες περιπτώσεις ανήλικων ασθενών στο βιντεοπαιχνίδι, είναι και μία ενός αγοριού στο οποίο εφαρμόζεται λοβοτομή, μια σύντομη μα επίπονη και καταστροφική επέμβαση στο κρανίο του ασθενούς – θύματος. Το αποτέλεσμα φυσικά είναι αποτυχημένο. Να σημειωθεί εδώ ότι η λοβοτομή μέχρι το 1946 και λόγω του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, δεν είχε εισαχθεί ακόμα στις περισσότερες ευρωπαϊκές κλινικές. (πχ. στη Γαλλία) Κι αν είχε εισαχθεί, δεν ήταν τόσο δημοφιλής όσο στις Η.Π.Α. παρά μετά το 1946 και μέχρι το 1950 οπότε και καταργήθηκε. Άρα μιλάμε για αναχρονισμό που έχει σκοπό να συνδέσει μεταξύ τους διάφορα εγκλήματα που έγιναν τον 20^ο αιώνα στο όνομα της «ιατρικής».

Πολλά από τα παιδιά μέσα στο άσυλο, όντως πάσχουν από ψυχικές ασθένειες (οι οποίες απενοχοποιούνται μέσα από το ταξίδι της Φραν και τις αλληγορίες μέσα από τις παραισθήσεις της) λόγω σοβαρών τραυματικών εμπειριών. Κάποια άλλα όμως, φαίνονται απλά να έχουν «ιδιαιτερότητες» που δεν είναι κοινωνικά αποδεκτές. Βλέπουμε και άλλη μια ιστορική και αυτή τη φορά διαχρονική πτυχή μέσα στο βιντεοπαιχνίδι. Την αντιμετώπιση της «αόρατης» εγκεφαλικής ασθένειας ως «ηλιθιότητα», «αδυναμία», «τρέλα» και λόγο κοινωνικής απομόνωσης.

Στο παιχνίδι όπως προείπα, βλέπουμε να χορηγούνται στα παιδιά φάρμακα που προκαλούν σοβαρές βλάβες. Η μία ερμηνεία για αυτά τα φάρμακα είναι αυτή που έδωσα πιο πάνω. Η δεύτερη που θα δώσω, ταιριάζει εξίσου. Πριν τη λοβοτομή αλλά και μετά, επειδή τα φάρμακα και οι γνώσεις που έχουμε σήμερα δεν υπήρχαν τότε, οι ψυχίατροι χορηγούσαν στους ασθενείς σκευάσματα που προκαλούσαν μαλάρια (ο υψηλός πυρετός πχ. πίστευαν ότι μειώνει τις παραισθήσεις), διαβήτη ή ακόμα και κώμα. Το ηλεκτροσόκ ήταν επίσης ένας τρόπος να «κατευνάσουν» τον «τρελό».

Ξαναγυρνώντας στο ζήτημα της λοβοτομής, ήταν νευροχειρουργική πρακτική με μεγάλη απήχηση στο πρώτο μισό του 20^ου αιώνα. Παρά βέβαια το γεγονός ότι προκαλούσε αποδεδειγμένα στους ασθενείς που εφαρμοζόταν εφ’όρου ζωής σοβαρές εγκεφαλικές, νοητικές και κινητικές βλάβες στην καλύτερη, φυτική κατάσταση ή θάνατο στη χειρότερη. Κι αυτό επειδή τα θύματα ήταν συνήθως άτομα κοινωνικά περιθωριοποιημένα λόγω της «τρέλας» τους (η «τρέλα» μπορούσε να είναι κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, σχιζοφρένεια, αυτοκτονικές τάσεις, επιληψία, προβλήματα θυμού κ.α.) ή «άτακτα» παιδιά που οι γονείς συχνά δεν τα ήθελαν. Οπότε και ο κόσμος δεν άκουγε τις δικές τους φωνές παρά μόνο των χειρουργών που διαφήμιζαν τις επεμβάσεις τους. To πιο δημοφιλές παράδειγμα η τραγική Ρόζμαρι της οικογένειας Κένεντι. Στην ουσία οι ασθενείς που δέχονταν φαρμακευτικές αγωγές, επεμβάσεις κ.α., ήταν πειραματόζωα ακόμα κι αν το πείραμα αυτό επαναλαμβανόταν για πολλές δεκαετίες χωρίς κάποιο αποτέλεσμα μόνο και μόνο για να βγάζουν λεφτά οι «γιατροί» ή να ικανοποιούν τις προσωπικές, σαδιστικές τους τάσεις.

Τελειώνοντας λοιπόν το «Fran Bow», κατάλαβα ότι είναι ένα αλληγορικό παιχνίδι φαντασίας (σίγουρα όχι για όλους) που δείχνει τη φρίκη που ζούσαν τα «ιδιαίτερα» παιδιά του προηγούμενου αιώνα ως πειραματόζωα. Παράλληλα καταδεικνύει το ζήτημα της ψυχικής ασθένειας και των παιδικών τραυμάτων σήμερα. Μέσα από το χαρακτήρα και τις περιπέτειες της Fran Bow μπορούν να ταυτιστούν άτομα που υποφέρουν από ψυχικές ασθένειες, να νιώσουν ότι είναι ξεχωριστά και δυνατά και ότι είναι εντάξει να έχουν αρνητικά συναισθήματα και «ελαττώματα’’ όπως άλλωστε όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:

1. Paul Weindling, Anna von Villiez, Aleksandra Loewenau, Nichola Farron, The victims of unethical human experiments and coerced research under National Socialism, 2016, ανακτήθηκε από: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4822534/
2. Erwin W. Rugendorff, Mengele’s Medical Experiments, ανακτήθηκε από: https://urologichistory.museum/collections/the-scope-of-urology-newsletter/issue-1-july-2020/mengeles-experiments
3. Louis – Marie Terrier, Brain lobotomy: A historical and moral dilemma with no alternative? , 2019, ανακτήθηκε από: https://www.researchgate.net/publication/335735773_Brain_Lobotomy_A_Historical_and_Moral_Dilemma_with_No_Alternative