Η μετεγκατάσταση πληθυσμών μοιάζει να είναι αναπόφευκτη σε κάποιες περιπτώσεις που οι φυσικές καταστροφές και η συχνότητα εμφάνισής τους είναι κάτι που δεν μπορεί να αποφευχθεί από τον άνθρωπο. Αν και με τα χρόνια η πρόβλεψη των ακραίων φαινομένων έχει βελτιωθεί, οι απώλειες και ο κίνδυνος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ζωής και των καθημερινών ανθρώπινων δραστηριοτήτων και επομένως, κανένα άτομο δεν είναι δυνατόν να ζει σε περιβάλλον απόλυτα ασφαλές.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων το μέγεθος των καταστροφών, και κατ’ επέκταση ο αριθμός των θανάτων και των ζημιών που αυτές προκαλούν, έχουν σημειώσει δραματική αύξηση σε παγκόσμια κλίμακα. Από την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα και έπειτα οι φυσικές καταστροφές έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή του ανθρώπου. Γι’ αυτό και η λύση της μετεγκατάστασης πληθυσμών σε περιοχές με μειωμένη επικινδυνότητα δείχνει να είναι μονόδρομος.
Οι επιπτώσεις στους ανθρώπους και τις ανθρώπινες δραστηριότητες είναι το πρωτεύων ζήτημα. Όπως ανακοινώνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην έκθεση του 2014, για τη δράση του Hyogo «Το διάστημα 2002-2012, οι φυσικές καταστροφές ήταν η αιτία για τον θάνατο άνω των 100.000ανθρώπων ετησίως κατά μέσο όρο». Οι καταστροφές προκαλούν απώλεια στις οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες, στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον. Φέρουν αρνητικά αποτελέσματα, εκτεταμένης διάρκειας και μεγάλης κλίμακας, αφότου εκδηλωθεί ένα φαινόμενο εστιασμένο χωρικά και χρονικά.
Η ανθρώπινη αδυναμία μπροστά στις φυσικές καταστροφές, που επιδεινώνεται από την έλλειψη προγραμματισμού ή την έλλειψη κατάλληλου συστήματος διαχείρισης έκτακτων αναγκών οδηγεί σε οικονομικές, δομικές και ανθρώπινες απώλειες. Το μέγεθος της απώλειας εξαρτάται από την ικανότητα του πληθυσμού να υποστηρίξει ή να αντισταθεί στην καταστροφή, την ανθεκτικότητά του, την επάρκειά του σε κατάλληλο εξοπλισμό και είδη πρώτης ανάγκης.
Αντιμετώπιση περιπτώσεων έκτακτης ανάγκης
Η αντιμετώπιση των περιπτώσεων έκτακτης ανάγκης, κατά βάση, αναφέρεται στον βαθμό τρωτότητας μιας περιοχής, ενός συστήματος. Τρωτότητα(vulnerability), ορίζεται ως η μη ικανότητα ενός συστήματος να προβλέπει, να αντιμετωπίζει, να αντιστέκεται και να ανακάμπτει από τις επιπτώσεις μιας καταστροφής, δηλαδή σαν έννοια εκφράζει το βαθμό ευπάθειας και επιρρέπειας ενός συστήματος όταν πληγεί από κάποιο ερέθισμά ή δράση.
Η τρωτότητα περιλαμβάνει έναν συνδυασμό παραγόντων που καθορίζουν τον βαθμό στον οποίο η ζωή και η επιβεβαίωση ενός ατόμου τίθεται σε κίνδυνο από μία διακριτή και αναγνωρίσιμη εκδήλωση στη φύση ή στην κοινωνία. Έτσι, η τρωτότητα δεν είναι μια σταθερή και στατική ιδιότητα αλλά αντίθετα μία δυναμική και εξελισσόμενη κατάσταση, καθώς ο βαθμός επιρρέπειας σε διαταραχές και/ ή σε απώλειες στο πλαίσιο των διαφορετικών κινδύνων ποικίλει ανάλογα με τις ομάδες της κοινωνίας, αλλά και διότι διαθέτει μια διάσταση χρόνου, αφού είναι ζημιά στην επιβίωση και όχι μόνο στη ζωή και στην περιουσία.
Η τρωτότητα πρέπει κάθε φόρα να εξετάζεται και να αντιμετωπίζεται στο πλαίσιο της κάθε δομής και της διαχείρισης της ανάπτυξής της, σε κανονικές περιόδους. Κατά την τελευταία δεκαετία, οι νόμοι που κωδικοποιούν τις εθνικές και διεθνείς αντιδράσεις στην κλιματική αλλαγή έχουν αυξηθεί σε αριθμό, ειδικότητα και σημασία.
Στάδια της διαδικασίας οργανωμένης μετεγκατάστασης πληθυσμών
Η οργανωμένη μετεγκατάσταση πληθυσμών περιλαμβάνει την ομαλή και συντονισμένη κυκλοφορία των ατόμων από μια ανασφαλή, ή ενδεχομένως μη ασφαλή τοποθεσία, σε μια ασφαλέστερη. Η ανάλυση επί της σχετικής ορολογίας, η διαχείριση ενός βέλτιστου σχεδίου εκκένωσης, οι περιπτώσεις εφαρμογής ενός τέτοιου αλλά και η επισκόπηση των δημόσιων φορέων που είναι υπεύθυνοι για την διαχείριση και εφαρμογή του σχεδιασμού ενός μοντέλου οργανωμένης εκκένωσης πληθυσμού
Ο σχεδιασμός της οργανωμένης απομάκρυνσης πληθυσμού λόγο έκτακτης ανάγκης είναι μια περίπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει διάφορα στάδια που μπορούμε να τα κωδικοποιήσουμε ως εξής:
Δράσεις περιβαλλοντικής αποκατάστασης στην Ελλάδα
Δεν είναι καινούριο φαινόμενο οι σεισμοί, οι πλημμύρες και άλλα καταστροφικά φαινόμενα. Όμως, πλέον, κάτι έχει αλλάξει. Αν πάμε πίσω στη Μάνδρα το 2017 ή στα Ιόνια Νησιά και στην Καρδίτσα τον φετινό Σεπτέμβριο, οι πολίτες και η πολιτεία φαίνεται να έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι εκείνα για τα οποία προειδοποιούσαν οι επιστήμονες τα τελευταία χρόνια γίνονται -αν δεν είναι ήδη- πραγματικότητα. Τα ποτάμια και οι χείμαρροι επηρεάζουν δραματικά πλέον τους ανθρώπους και μας θυμίζουν πως η κλιματική αλλαγή είναι εδώ –αλλά και ότι οι ανθρώπινες επεμβάσεις στη φύση δεν συγχωρούνται.
Οι ειδικοί επιστήμονες, μηχανικοί και υδρολόγοι, επισημαίνουν ότι πρέπει να αλλάξει ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τις πλημμύρες. Αλλαγές θα πρέπει να γίνουν ξεκινώντας από τον σχεδιασμό των έργων για για την αντιμετώπιση αυτών μέχρι και την εκπαίδευση που λαμβάνουμε για τέτοιες περιπτώσεις. Ο πολλαπλασιασμός των «αιφνίδιων πλημμυρών» είναι η νέα πραγματικότητα. Υπάρχουν πολλές αιτίες για μια πλημμύρα. Καταρχάς το φυσικό αίτιο, δηλαδή μια μεγάλη καταιγίδα. Υπάρχουν και οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, που μεσολαβούν ανάμεσα στη βροχή και την πλημμύρα: οι πυρκαγιές, τα κακοσχεδιασμένα ή ανεπαρκή έργα, η δόμηση στις κοίτες και στις παρόχθιες περιοχές.
«Σε αυτή τη φυσική και ανθρωπογενή παρέμβαση έρχεται πλέον η αλλαγή του κλίματος και του μικροκλίματος, φαινόμενα που καταγράφαμε επιστημονικά ήδη από τη δεκαετία του ’90. Τα αίτια που προκαλούν καταιγίδες έχουν πλέον αλλάξει και τα φαινόμενα αυτά είναι πιο συχνά και πιο ραγδαία. Επομένως, πρέπει να αλλάξει και η προσέγγισή μας. Τα αντιπλημμυρικά έργα, όπως τα εννοούσαμε μέχρι σήμερα δεν επαρκούν πια γιατί μειώνεται ο χρόνος που μεσολαβεί ανάμεσα σε μια ισχυρή καταιγίδα και μια πλημμύρα» αναφέρει η Μαρία Μιμίκου, ομότιμη καθηγήτρια υδρολογίας και υδατικών πόρων στο ΕΜΠ.
Σε περιπτώσεις που έχουμε οικισμούς ή σημαντικές υποδομές εντός των πλημμυρικών ζωνών των ποταμών, θα ήταν μάλλον απαραίτητο η πολιτεία να δρομολογεί τη μετεγκατάστασή πληθυσμών σε περιοχές ασφαλέστερες. Παράλληλα θα πρέπει να αναθεωρηθούν και οι προδιαγραφές των νέων αντιπλημμυρικών έργων
Η προσέγγιση μας στα αντιπλημμυρικά έργα πρέπει να αλλάξει. Τα έργα που έχουμε σήμερα σχεδιάστηκαν πριν από περίπου 20-30 χρόνια σύμφωνα με τιμές βροχοπτώσεων πριν 60 χρόνια. Είναι λογικό τα έργα αυτά να μην μπορούν να ανταπεξέλθουν στις σημερινές συνθήκες. Είναι πια απαραίτητο να γίνει επικαιροποίηση των προδιαγραφών, να γίνουν καινούριες μελέτες και σχεδιασμός αλλά και επικαιροποίηση των μετεωρολογικών και υδρολογικών στοιχείων, ώστε τα μοντέλα στα οποία θα βασίζονται τα νέα πλάνα να είναι πιο αξιόπιστα και ενημερωμένα. Πρέπει ακόμα να δουλέψουμε και στην προετοιμασία του κόσμου, -ειδικά στις περιοχές αυξημένου κινδύνου- και στην ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης ειδοποίησης και στην εξοικείωση με τη μετεγκατάσταση πληθυσμών, έτσι ώστε όταν κρίνεται απαραίτητη να γίνεται ομαλά.
Τέλος, «πρέπει να έχουμε ένα συγκεκριμένο σχέδιο για την “επόμενη ημέρα” μιας καταστροφής, που να περιλαμβάνει από μέτρα οικονομικής βοήθειας και νομικής υποστήριξης των πληγέντων, έως δράσεις περιβαλλοντικής αποκατάστασης» όπως ορθά μας ενημερώνει ο Θανάσης Λουκάς, αναπλ. καθηγητής Υδρολογίας και Διαχείρισης Υδατικών Πόρων στο ΑΠΘ.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
- Οργανωμένη Απομάκρυνση Πληθυσμού (Ο.Α.Π). Αξιολόγηση, συμπεράσματα και προτάσεις για τον ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ο.Α.Π., συνέπεια φυσικής ή ανθρωπογενούς καταστροφής, ανακτήθηκε από www.pergamos.lib.uoa.gr, τελευταία επίσκεψη 2/1/2021
- Μετεγκατάσταση πληθυσμών σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης: Προσφυγική κρίση, Πολιτικές & Κατευθύνσεις ανακτήθηκε από www.core.ac.uk, τελευταία επίσκεψη 2/1/2021
- Οι χείμαρροι και τα ποτάμια είναι οι νέοι «εχθροί» ανακτήθηκε από www.kathimerini.gr, τελευταία επίσκεψη 2/1/2021
