Εν μέσω μίας από τις πιο εκτεταμένες προσφυγικές κρίσεις που έχει γνωρίσει ο σύγχρονος κόσμος, η εξαναγκασμένη μετακίνηση πληθυσμών «φιγουράρει» ως μία από τις κρισιμότερες προκλήσεις στις οποίες καλείται να αντεπεξέλθει η διεθνής κοινότητα έως το τέλος του 21ου αιώνα, αυτή τη φορά, όμως, για τελείως διαφορετική αιτία: την κλιματική αλλαγή. Οι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες, σύμφωνα με την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC) πρόκειται να αποτελέσουν τη σημαντικότερη συνέπεια της κλιματικής αλλαγής.
Σύμφωνα με εκθέσεις της ίδιας επιτροπής, μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα, η μέση θερμοκρασία της γης θα έχει αυξηθεί κατά 2 – 4,5°C, με άμεση συνέπεια έντονες κλιματικές διακυμάνσεις, όπως ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες και έντονες βροχοπτώσεις. Οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες με τη σειρά τους έχουν ως αποτέλεσμα την τήξη των πάγων στις πολικές περιοχές και ως εκ τούτου την άνοδο της στάθμης των θαλάσσιων υδάτων. Σύμφωνα με μελέτες, η στάθμη της θάλασσας αναμένεται να ανέβει κατά 17 έως 29 εκατοστά μέχρι το 2050 και κατά 35 έως 82 εκατοστά έως το 2100. Συνεπώς, σύμφωνα με τα πιο απαισιόδοξα σενάρια, η απώλεια παράκτιων περιοχών μπορεί να αγγίξει και το 42% έως το τέλος του 21ου αιώνα.
Περαιτέρω, η αυξημένη θερμοκρασία αυξάνει την πιθανότητα ξηρασίας και συνακόλουθα έλλειψης νερού τόσο για πόση όσο και για αγροτική χρήση. Έτσι, οι περιοχές που πρόκειται να υποφέρουν από συνεχή ξηρασία θα αυξηθούν από 1% που είναι σήμερα στο 10% έως το 2050 και στο 30% έως το 2099.
Σύμφωνα με τον William Lacy Swing, γενικό διευθυντή του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης του ΟΗΕ, η μετανάστευση λόγω φυσικών καταστροφών ανέρχεται σε 22 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο ήδη από το 2008. Κατά τον Norman Myers, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, 200 εκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν εκτοπιστεί λόγω της αλλαγής του κλίματος μέχρι το 2050. Με άλλα λόγια, σε χρονικό ορίζοντα 30 ετών, ένα στα 45 άτομα θα έχει μετατραπεί σε περιβαλλοντικό πρόσφυγα.
Από τους πρώτους που αναμένεται να πληγούν είναι το κράτος του Μπαγκλαντές, λόγω των πολλών και πυκνοκατοικημένων παράκτιων περιοχών. Με βάση το δυσμενέστερο σενάριο για την κλιματική αλλαγή, μέσα στα επόμενα 60 χρόνια το 25% της έκτασης του Μπαγκλαντές θα βυθιστεί και τουλάχιστον 15 εκατομμύρια άνθρωποι θα αναγκαστούν να μεταναστεύσουν. Επιπλέον, εκτιμάται πως μία άνοδος της θερμοκρασίας της τάξης των 1 ή 2°C θα οδηγήσει σε εκτόπιση πάνω από 35 εκατομμύρια κατοίκους, λόγω και του επηρεασμού της καλλιέργειας σιτηρών τροφίμων. Ήδη κάθε χρόνο 500.000 άνθρωποι εγκαταλείπουν τις αγροτικές περιοχές του Μπαγκλαντές για την πρωτεύουσα Ντάκα, όπου 3,5 εκατομμύρια ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης.
Ένα από τα νησιωτικά κράτη που θα πληγούν άμεσα και σχεδόν ολοκληρωτικά είναι οι Μαλδίβες, καθώς σύμφωνα με εκτιμήσεις, περίπου του 85% της έκτασης του κράτους θα καλυφθεί από νερό, αναγκάζοντας περίπου 300.000 κατοίκους να μετακινηθούν. Στην δυτική Αφρική, μεγάλο μέρος των ακτών της Νιγηρίας θα εξαφανιστεί από την άνοδο των θαλάσσιων υδάτων, η πρωτεύουσα της Γκάμπια, Μπανζούλ, θα βυθιστεί εξ’ ολοκλήρου, ενώ η Αίγυπτος εκτιμάται πως θα χάσει κατ’ ελάχιστον 2 εκατομμύρια εκτάρια εύφορης γης στο δέλτα του Νείλου, μετατρέποντας σε περιβαλλοντικούς πρόσφυγες πάνω από 8 εκατομμύρια κατοίκους.
Καθώς, λοιπόν, το ζήτημα αφορά ανθρώπινες ζωές των οποίων ο αριθμός κάθε άλλο παρά αμελητέος είναι, και δεδομένης της απουσίας ενός νομικού πλαισίου προστασίας των περιβαλλοντικών προσφύγων, απαιτείται άμεση μέριμνα για ένα άρτια οργανωμένο και γενικευμένο σχέδιο δράσης, καθώς το πρόβλημα της περιβαλλοντικής μετανάστευσης δεν τοποθετείται πια στο απώτερο μέλλον αλλά αποτελεί μια βραχυπρόθεσμα ορατή απειλή.
