Η Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και η αναγκαιότητα της διδασκαλίας της στη μέση εκπαίδευση απασχόλησαν κι εξακολουθούν να απασχολούν τόσο την επιστημονική κοινότητα όσο και την ευρύτερη ελληνική κοινωνία. Οι μαθητές εκφράζουν συχνά την δυσφορία τους για το μάθημα των αρχαίων ελληνικών, το οποίο υποβαθμίζεται σταδιακά και τείνει να απαξιωθεί ολοκληρωτικά. Κάποιοι θεωρούν ότι η Αρχαία Ελληνική Γλώσσα είναι μια «νεκρή γλώσσα». Υποστηρίζουν, λοιπόν, πως δεν χρειάζεται να διδάσκεται στα σχολεία ή πως θα πρέπει να μειωθούν οι διδακτικές ώρες του μαθήματος. Την ίδια στιγμή, όμως, αρκετές χώρες εντάσσουν το μάθημα στα εκπαιδευτικά τους συστήματα και στα προγράμματα σπουδών τους.
Γιατί οι μαθητές αποστρέφονται την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα
Αρχικά, για την αποστροφή των μαθητών προς το μάθημα ευθύνεται ο στείρος τρόπος που διδάσκεται, δηλαδή, ακολουθείται ένα παραδοσιακό και αρκετά παρωχημένο μοντέλο διδασκαλίας. Δεν προσελκύει το ενδιαφέρον των μαθητών, ενώ οι ίδιοι λειτουργούν πολλές φορές απλώς ως παθητικοί δέκτες. Δίνεται έμφαση σε γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες, χωρίς να αναλύεται ουσιωδώς το νόημα και το περιεχόμενο των αρχαίων κειμένων. Επίσης, δεν καταδεικνύεται η σχέση που υπάρχει σε νοηματικό αλλά και λεξιλογικό επίπεδο με την σύγχρονη εποχή και γλώσσα. Επομένως, το μάθημα αντιμετωπίζεται ως ξένο και αποκομμένο από τα σύγχρονα δεδομένα, άρα και αδιάφορο.
Η τεχνολογικά εξελιγμένη εποχή μας δεν συνάδει με το πνεύμα και την φιλοσοφία της αρχαίας γλώσσας και γραμματείας. Ωθεί και εγκλωβίζει κυριολεκτικά τους νέους στην ενασχόληση με το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εστιάζουν περισσότερο το ενδιαφέρον τους στα κινητά τηλέφωνα και στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Χρησιμότερη, επομένως, κατά την άποψή τους, θα ήταν η ενίσχυση του μαθήματος της Πληροφορικής. Το λεξιλόγιό τους είναι, δυστυχώς, συρρικνωμένο με αποτέλεσμα να αντιδρούν σε οποιαδήποτε διαδικασία εμπλουτισμού του. Ταυτόχρονα, αγνοώντας την σημασία πολλών λέξεων, θεωρούν το μεγαλύτερο ποσοστό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας απαρχαιωμένο.
Τέλος, δυστυχώς, οι μαθητές αγνοούν το ιστορικό παρελθόν του ελληνισμού. Η αλλοτρίωση από την πολιτισμική κληρονομιά του ένδοξου μεγαλείου της Ελλάδας και των επιτευγμάτων του αρχαίου ελληνικού κόσμου επιφέρει την αδιαφορία της εκμάθησης της αρχαίας ελληνικής γλώσσας αλλά συγχρόνως και της γνώσης των ριζών της σύγχρονης ομιλουμένης.
Η αξία της διδασκαλίας της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας
- Κάθε λαός πρέπει να γνωρίζει το παρελθόν του για να εξελίξει το μέλλον του. Γνωρίζοντας τα θεμέλια του πολιτισμού του, προσεγγίζει και βιώνει τα βασικά στοιχεία της εθνικής του ταυτότητας. Παράλληλα, είναι σε θέση να αμυνθεί κατά της πολιτισμικής αλλοτρίωσης που επιφέρει το σύγχρονο πνεύμα της παγκοσμιοποίησης. Άρα, η εξοικείωση με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό αποτελεί απαραίτητο στοιχείο της εθνικής συνείδησης και ταυτότητας των Ελλήνων μαθητών, η οποία δεν μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς την ενεργή γνώση του παρελθόντος.
- Η διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας προσφέρει μια βαθύτερη γνώση των ριζών και της παράδοσης ακόμα και του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Άλλωστε, αυτός βασίστηκε στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό και διατηρεί ενεργά πολλά στοιχεία. Ας μην ξεχνάμε ότι τα αρχαιοελληνικά λογοτεχνικά είδη (το έπος, η λυρική ποίηση, το δράμα, η ιστοριογραφία, η ρητορική και η φιλοσοφία) αποτέλεσαν, κυρίως από την Αναγέννηση και μετά, τα πρότυπα με βάση τα οποία αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε η ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Τα αρχαιοελληνικά πρότυπα συνέβαλαν, επίσης, στην ανάπτυξη των εικαστικών τεχνών και της αρχιτεκτονικής κατά την Αναγέννηση.
- Οι έννοιες και οι προβληματισμοί της αρχαιοελληνικής φιλοσοφικής παράδοσης θεμελίωσαν τον νεότερο φιλοσοφικό στοχασμό. Θεμελιώδεις αξίες του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, όπως ο ανθρωπισμός, η πολιτική ελευθερία, η δημοκρατία και ο κριτικός στοχασμός, δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα και δεν έχασαν ποτέ την σημαντική θέση τους στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Διαβάζοντας, λοιπόν, οι νέοι κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας ισχυροποιούν μελλοντικά την θέση τους στον σύγχρονο κόσμο και διαμορφώνουν μια στέρεα πολιτική και πολιτισμική συνείδηση.
- Ο αρχαίος πολιτισμός αναπτύσσει την κριτική σκέψη των μαθητών καθώς τους φέρνει σε επαφή με έναν «άλλο» πολιτισμό και κόσμο. Αυτή η τριβή μαζί του, τους οδηγεί στην αυτογνωσία και στην αυτοσυνειδησία. Οξύνεται η νοητική και πνευματική ικανότητα των μαθητών, εφόσον η γλώσσα και το πνεύμα αποτελούν αλληλένδετες έννοιες. Οι νέοι, λοιπόν, μπορούν να αξιολογήσουν τα σύγχρονα πεπραγμένα στον πολιτισμό βάσει των αξιών και των πνευματικών διεργασιών που έχουν ήδη επιτελεστεί κατά την εκμάθηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
- Η αρχαία και η νέα ελληνική γλώσσα αποτελούν μία αδιάσπαστη ενότητα. Η γνώση της αρχαίας ελληνικής προσφέρει πληρέστερη γλωσσική επίγνωση και βαθύτερη κατανόηση της νέας ελληνικής. Μας επιτρέπει να κατανοήσουμε την διαχρονική και νομοτελειακή εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας: αφενός να αντιληφθούμε ιστορικά τις γραμματικές και συντακτικές δομές της νέας ελληνικής (σε διαρκή σύγκριση με εκείνες της αρχαίας), και αφετέρου να παρακολουθήσουμε την εσωτερική διεργασία μέσω της οποίας παράγονται νέες λέξεις ή δίνονται νέες σημασίες σε παλιές λέξεις. Μπορεί, δηλαδή, ο μαθητής να διακρίνει την συνέχεια της γλώσσας μέσα στον χρόνο, αναγνωρίζοντας ότι η αρχαία ελληνική αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ παρελθόντος και παρόντος. Έτσι, κατανοεί και το ιστορικό της μεγαλείο και την αξία της.
- Οι περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες βρίθουν αρχαίων ελληνικών και λατινικών λέξεων. Επίσης, τα αρχαιοελληνικά κείμενα αντιμετωπίστηκαν με θαυμασμό, γιατί αποτελούν εξαιρετικά πρότυπα ύφους και γράφτηκαν στην αρχαία ελληνική κείμενα που θεμελίωσαν τον πνευματικό πολιτισμό της ανθρωπότητας. Επομένως, η δημιουργική συναναστροφή με μια τόσο «πειθαρχημένη» και «δομημένη» γλώσσα όπως η αρχαία, μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να διαμορφώσουν τον δικό τους γραπτό και προφορικό λόγο. Επίσης, μπορούν να αναπτύξουν πολύτιμες αρετές, όπως είναι η εκφραστική ακρίβεια, η λιτότητα και η ευστοχία, η λογικά οργανωμένη κατασκευή περιόδων κλπ. Η κατανόηση της δομής ενός κειμένου οξύνει την σκέψη του μαθητή όσο και η κατανόηση μιας αλγεβρικής εξίσωσης. Οι μαθητές διαπιστώνουν με μεγάλη έκπληξη την σύνδεση της αρχαίας και της νέας ελληνικής στο επίπεδο της ετυμολογίας, της γραμματικής και του συντακτικού. Διαπιστώνουν ότι σε μεγάλο βαθμό επιβιώνουν λέξεις, καταλήξεις και σημασίες της αρχαίας ελληνικής στον γραπτό και προφορικό λόγο της νέας ελληνικής. Αναμφισβήτητα η εκφραστική δύναμη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας παρέμεινε ενεργή και ζωντανή σε όλες τις γλώσσες του πολιτισμού (τεχνικοί/ειδικοί όροι του λεξιλογίου σε όλες τις γλώσσες).
Το Ελληνικό Πνεύμα παραμένει μια παγκόσμια αξία
Μπορεί η σύγχρονη εποχή να ευνοεί την εξειδίκευση, όμως παραμένει αναγκαιότητα η απόκτηση γενικής παιδείας, η ολόπλευρη ανάπτυξη ανθρώπων, σκεπτόμενων, καλλιεργημένων και δημιουργικών.
Τα αρχαία ελληνικά ανέκαθεν είχαν ως στόχο την πολύπλευρη μόρφωση του ανθρώπου και αυτός ήταν ένας λόγος για τον οποίο θεωρούνται μαζί με τα λατινικά αναπόσπαστο κομμάτι της κλασσικής και ανθρωπιστικής παιδείας παγκοσμίως. Οι σύγχρονοι μαθητές μελετώντας κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας αποκομίζουν μηνύματα ισχυρά, διαχρονικά, γίνονται αποδέκτες μιας παιδείας ανθρωπιστικής. Κυρίως, όμως, αποκομίζουν την βεβαιότητα ότι η ανθρώπινη σκέψη έχει βαθιά, ακλόνητα θεμέλια στους αιώνες. Τέλος, κατανοούν την συνέχεια και την διαχρονική εξέλιξη των μορφών της ελληνικής γλώσσας από την αρχή της μέχρι και σήμερα.
Η διδασκαλία και η μελέτη της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας συνιστά μια πορεία προς την γλωσσική αυτογνωσία του μαθητή. Το μάθημα των αρχαίων ελληνικών μπορεί και οφείλει να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης και στην διαμόρφωση πολιτών με αίσθηση αυτοσυνειδησίας. Υπ’ αυτό το πρίσμα, κρίνεται σκόπιμο να τεθούν ξανά οι εκπαιδευτικοί στόχοι, ώστε οι διδακτικές ώρες της αρχαίας αλλά και της νέας ελληνικής γλώσσας να καθίστανται ελκυστικές και ενδιαφέρουσες και να συμβάλουν στην γόνιμη επαφή των νέων με την πολιτιστική τους παράδοση.
Απόψεις για την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα
«Είπα «σ’ αγαπώ» σε δυϊκό αριθμό, έναν αριθμό της ελληνικής γλώσσας που σημαίνει εμείς οι δυο – μόνο εμείς» (Αντρέα Μαρκολόνγκο – Ιταλίδα ελληνίστρια)
«Όποιος χωρίς την γνώσιν της Αρχαίας επιχειρεί να μελετήση και ερμηνεύση την Νέαν, ή απατάται ή απατά» (Αδαμάντιος Κοραής)
«Δεν μπορεί κανείς να μιλήσει και να γράψει σωστά την δημοτική, αν δεν πατάει στέρεα στη γνώση της αρχαίας κλασικής γλώσσας» (Ευάγγελος Παπανούτσος)
«Οι αρχαίοι Έλληνες έπλασαν μία γλώσσα με άπειρους θησαυρούς, που τα όριά της έφθασαν στα πέρατα του κόσμου. Οι ξένοι την μελετούν, την μιμούνται, την χρησιμοποιούν για να πλουτίσουν τις δικές τους γλώσσες. Πανάξιος ο μισθός τους. Κι εμείς όχι μόνον δεν την «επισκεπτόμαστε», αλλά την αγνοούμε, την περιφρονούμε, την κακοποιούμε χωρίς όρια. Άξιος κι εμάς ο μισθός μας, όπως όλων των απαιδεύτων και ασόφων» (Μάριος Πλωρίτης)
Πηγές:
«Η υπέροχη γλώσσα: 9 λόγοι για να αγαπήσεις τα αρχαία ελληνικά» (20/9/2018) Ανακτήθηκε από: https://gnomonpedia.com (τελευταία προβολή 22/1/2024)
«Κύριε, γιατί να μαθαίνουμε αρχαία ελληνικά;» (15/11/2019) Ανακτήθηκε από: https://www.filologikos-istotopos.gr (τελευταία προβολή 22/1/2024)
«Η αξία των αρχαίων ελληνικών και η διδασκαλία τους στη σχολική εκπαίδευση» Ανακτήθηκε από: https://www.romvos.edu.gr (τελευταία προβολή 22/1/2024)
