Μα έτρωγαν οι αρχαίοι πίτσα;
Μπορεί η ληξιαρχική πράξη γέννησης της πίτσας να έχει τοποθεσία την ιταλική Νάπολη, φαίνεται, όμως, πως η ιστορία της πίτσας πηγαίνει πολύ πιο πίσω στον χρόνο. Πιάτα προγονικά της πίτσας συναντάμε στην αρχαία Αίγυπτο. Επίπεδα ψωμάκια, καρυκευμένα με διάφορα βότανα, τρώγονταν στα γενέθλια του Φαραώ. Στην Αίγυπτο άλλωστε, χρωστάμε και την ανακάλυψη του μυστικού της ζύμωσης, της μαγιάς -πιθανόν ανακάλυψη τυχαία, μα και πάλι σπουδαία. Επίσης, σύμφωνα με μαρτυρίες, οι Πέρσες στρατιώτες συνήθιζαν να τρώνε επίπεδα ψωμάκια με χουρμάδες και τυρί (6ος αι. π.Χ.).
Μια πιο κοντά στη σύγχρονη πίτσα φαίνεται να είναι η αρχαιοελληνική εκδοχή της. Επρόκειτο για ένα επίπεδο ψωμί (πλακούς) καλυμμένο με μια σάλτσα με βότανα (σσ. πιθανόν να έμοιαζε με ένα είδος “πέστο”), κρεμμύδι, σκόρδο, τυρί και ελαιόλαδο. Δεν έλειπαν και οι γλυκές εκδοχές με μέλι και σουσάμι.
Η πίτσα στην Ιταλία
Η ιστορία της πίτσας είναι μακραίωνη στην Ιταλία. Στις νότιες περιοχές της Ιταλίας και της Σικελίας ιδρύθηκαν πολυάριθμες ελληνικές αποικίες. Στα πολιτισμικά δάνεια μεταξύ των δύο λαών, θα μπορούσε να τοποθετηθεί και η τέχνη της αρτοποιίας. Έτσι, ο ελληνικός πλακούς περνά στη ρωμαϊκή δίαιτα (placenta). Από τον Βιργίλιο έρχονται δύο εύγλωττες αναφορές σε αρχαϊκότερους τύπους πίτσας. Στην Αινειάδα του αναφέρει ότι αμέσως μόλις ο Αινείας και οι σύντροφοί του έφτασαν από την Τροία στο Λάτιο έκατσαν κάτω από ένα δέντρο και άπλωσαν
λεπτά, σταρένια ψωμιά ως πιάτα για το γεύμα τους
Για να νοστιμεύσουν αυτά τα ψωμιά χρησιμοποίησαν βότανα και μανιτάρια από το δάσος. Ήταν μάλιστα τόσο νόστιμα που ένας από τους συντρόφους του Αινεία αναφωνεί πως “έφαγαν και τα ίδια τα πιάτα”!
Ο Βιργίλιος, όμως, αναφέρεται και σε ένα σύγχρονό του πιάτο, το οποίο δοκίμασε σε κάποια γιορτή. Επρόκειτο για μια επίπεδη ζύμη ψημένη σε ταψάκι. Καλύπτεται από ένα είδος σάλτσας πέστο από βότανα, σκόρδο, μαϊντανό και κόλιαντρο, καθώς και τυρί, ελαιόλαδο μαζί με λίγες σταγόνες δυνατό ξύδι.
Η Νάπολη, το πιάτο των φτωχών και …μια βασίλισσα
Βασικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης πίτσας είναι η σάλτσα ντομάτα. Η ντομάτα, όμως, είναι ένα συστατικό που εισήχθη στην Ευρώπη μετά την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου. Ποιος είχε πρώτος την ιδέα να συνδυάσει το ψωμί με σάλτσα ντομάτας και τυρί είναι άγνωστο. Αυτό που είναι γνωστό, ωστόσο, είναι από πού ξεκινά η ιστορία της σύγχρονης πίτσας.
Η Νάπολη είναι μια πόλη στον ιταλικό νότο. Ελληνική αποικία, εξελίχθηκε σε μια ακμάζουσα ιταλική πόλη, όπου συνέρρεαν χιλιάδες εργάτες για να βρουν εργασία. Τα φτωχά αυτά στρώματα ήθελαν ένα φτηνό και χορταστικό φαγητό, που να τρώγεται εύκολα και γρήγορα, ακόμη και στο διάλειμμά τους. Η πίτσα εξυπηρετούσε μια χαρά αυτόν τον σκοπό. Οι φτωχοί Ναπολιτάνοι απολάμβαναν την πίτσα τους με τυρί, ντομάτα, σκόρδο, ελαιόλαδο και αντζούγιες. Οι πλούσιοι, από την άλλη, αντιμετώπιζαν με αηδία αυτό το “φαγητό των φτωχών”.
Raffaele Esposito, ο εφεύρετης της πίτσας
Μολονότι δύσκολα μπορεί να αποδοθεί η πίτσα σε έναν μόνο δημιουργό, το όνομα του Raffaele Esposito έχει μείνει στην ιστορία ως αυτό του “πατέρα” της πίτσας. Κι αυτό γιατί εμπνεύστηκε μια από τις πλέον αναγνωρίσιμες “γεύσεις” πίτσας.
Η Ιταλία ενώθηκε το 1861. Τότε ήταν που η Νάπολη έγινε επίσημα ιταλική πόλη. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1889, ο βασιλιάς Ουμβέρτος Α’ και η Βασίλισσα Μαργαρίτα του Σαβόυ επισκέφτηκαν τη Νάπολη. Η βασίλισσα θέλησε να δοκιμάσει το “καλύτερο φαγητό της Νάπολης”. Ο βασιλικός μάγειρας τούς πρότεινε τότε τον Raffaele Esposito, ιδιοκτήτη της πιτσαρίας Brandi.
Ο Raffaele Esposito παρουσίασε στο βασιλικό ζεύγος τρεις πίτσες: πίτσα μαρινάρα (με σκόρδο), μια πίτσα με αντζούγιες και μια πίτσα με τρία μόνο υλικά: ντομάτα, μοτσαρέλα και βασιλικό. Η βασίλισσα λάτρεψε την τρίτη πίτσα κι έτσι ο Raffaele Esposito την ονόμασε “πίτσα Μαργαρίτα” προς τιμήν της βασίλισσας. Υπάρχει μια άποψη πως τα χρώματα της πίτσας (κόκκινο, άσπρο, πράσινο) είναι μια αναφορά στην ιταλική σημαία. Ωστόσο, δε φαίνεται να επιβεβαιώνεται πως αυτός ήταν ο σκοπός του Esposito.
Περνώντας τον Ατλαντικό
Σημαντική στιγμή στην ιστορία της πίτσας είναι το 1905. Ο Gennaro Lompardi ανοίγει στο Μανχάταν την πρώτη πιτσαρία με άδεια να πουλάει πίτσα. Ως τότε η πίτσα ήταν ένα φαγητό που σέρβιραν Ιταλίδες στο σπίτι ή πλανόδιοι πωλητές. Σύντομα παρόμοια εστιατόρια άρχισαν να ξεφυτρώνουν σε διάφορες πόλεις των ΗΠΑ: Σικάγο, Βοστώνη και όπου αλλού εγκαθίσταντο Ναπολιτάνοι μετανάστες. Οι μετανάστες αυτοί έπαιρναν μαζί τους το ταπεινό πιάτο της πατρίδας τους, τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Πάντως η έκρηξη της δημοφιλίας της πίτσας τοποθετείται μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τη δεκαετία του 1950 η Rose Totino είχε την ιδέα να πουλήσει κατεψυγμένες πίτσες. Η επωνυμία Totino συναντάται ακόμη στους διαδρόμους με τα ψυγεία στα σούπερμαρκετ των ΗΠΑ.
Το 1958 ανοίγει το πρώτο κατάστημα της Pizza Hut στο Κάνσας. Το 1960 ανοίγουν τα Domino’s αλλάζοντας τις συνήθειες του φαγητού και κάνοντας την πίτσα συνώνυμο του ντελίβερι. Το 2007 η αλυσίδα Domino’s ξεκινά τις παραγγελίες μέσω κινητού και online, αλλάζοντας καθοριστικά το τοπίο της παράδοσης φαγητού.
Τέλος, ένας Ελληνοκαναδός, ο Sam Panopoulos, ευθύνεται για την πίτσα με τους περισσότερους ίσως ορκισμένους εχθρούς. Δική του έμπνευση είναι η Hawaiian Pizza με ανανά.
Η πίτσα των απλών υλικών ανάγεται πλέον σε μια τέχνη. Ποικίλοι και ευφάνταστοι συνδυασμοί μπορούν να ικανοποιήσουν και τον πιο απαιτητικό. Λάτρεις της πίτσας από όλο τον κόσμο περιμένουν σε ουρές προκειμένου να απολαύσουν ένα κομμάτι φτιαγμένο από τα χέρια ενός προικισμένου pizzaiolo.
Μα δεν έχασε και τον λαϊκό χαρακτήρα της. Το φαγητό που συνοδεύει τις συγκεντρώσεις της παρέας, τις ταινίες και τα ποδοσφαιρικά ματς. Γιατί όποια κι αν είναι η σχέση μας με την κουζίνα, η πίτσα βρίσκεται απλά ένα τηλεφώνημα μακριά.
Πηγές:
Harvey A. (2023). Who Invented Pizza? Inside The History of Where And When The World’s Most Popular Flatbread Originated. Ανακτήθηκε από: www.allthatsinteresting.com (τελευταία πρόσβαση: 20/05/2023)
Lee A. (2018). A History of Pizza. Ανακτήθηκε από: www.historytoday.com(τελευταία πρόσβαση: 20/05/2023)
Η ιστορία της πίτσας περνάει απ’ τη Νάπολη. Ανακτήθηκε από: www.pandespani.com (τελευταία πρόσβαση: 20/05/2023)
