Μόλις λίγους μήνες πριν τα μνημεία της UNESCO στην υποσαχάρια Αφρική έγιναν 100. Κι όμως, ακόμη είναι λίγα.
«Δύο» Αφρικές
Τον Σεπτέμβριο, στην 45η συνεδρίαση της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς ανακοινώθηκαν άλλες 5 τοποθεσίες, οι οποίες από εδώ και πέρα θεωρούνται μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς. Να σημειωθεί πως είναι η πρώτη φορά που η υποσαχάρια Αφρική ξεπερνά τα 100 μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς. Μια πρωτιά περίεργη αν σκεφτεί κανείς την πλούσια πολιτιστική και φυσική αφρικάνικη κληρονομιά.
Από τον Σεπτέμβριο του 2023 υπάρχουν πλέον 1.199 μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς που προστατεύονται από την UNESCO, αποκομίζοντας οφέλη από τον τουρισμό που μπορεί να προσελκύσει ένα τέτοιο μνημείο, αλλά και από τις συμφωνίες τις σχετικές με τη διατήρηση της τοποθεσίας. Από αυτά, μόλις τα 103 βρίσκονται στην Αφρική. Μια διευκρίνισή είναι απαραίτητη. Η UNESCO με τον όρο Αφρική δεν αναφέρεται σε ολόκληρη την ήπειρο, παρά μόνο στην υποσαχάρια Αφρική. Οι χώρες της βόρειας Αφρικής (Αλγερία, Αίγυπτος, Λιβύη, Μαρόκο, Τυνησία, Σουδάν και Μαυριτανία) ανήκουν -κατά την UNESCO- στα αραβικά κράτη. Οι χώρες πάντως της βόρειας Αφρικής έχουν όλες μαζί 42 μνημεία προστατευόμενα από την UNESCO.
μνημεία της UNESCO στην υποσαχάρια Αφρική : η «αόρατη» Αφρική
Η Αφρική είναι η χώρα που έρχεται δεύτερη σε πληθυσμό, με 1,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Από αυτά, τα 1,2 δισεκατομμύρια ζουν στη υποσαχάρια Αφρική. Κι όμως τα μνημεία της UNESCO στην υποσαχάρια Αφρική αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 10% του συνόλου των προστατευόμενων μνημείων. Την ίδια στιγμή η Αφρική έχει το μεγαλύτερο ποσοστό μνημείων σε κίνδυνο, ενώ 11 χώρες (όπως η Σομαλία, το Σάο Τομέ, το Νότιο Σουδάν, το Μπουρουντί και άλλες) δεν έχουν κανένα μνημείο στη λίστα.
Προκειμένου μια τοποθεσία ή ένα μνημείο να χαρακτηριστεί ως μνημείο υπό την προστασία της UNESCO πρέπει να πληροί τουλάχιστον 1 από τα 10 κριτήρια. Για παράδειγμα θα πρέπει είτε να είναι «το αριστούργημα μιας ιδιοφυΐας», να φιλοξενεί «εξαιρετικά φυσικά φαινόμενα» ή να αποτελεί «μοναδική μαρτυρία κάποιας παράδοσης ή πολιτισμού, εξαφανισμένου ή που επιβιώνει ακόμη».
Δεν υπάρχουν μέρη που πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις στην υποσαχάρια Αφρική; Φυσικά και υπάρχουν -και μάλιστα πολλά. Τα λιγοστά μνημεία της UNESCO στην υποσαχάρια Αφρική είναι αποτέλεσμα ποικίλων παραγόντων. Αρχικά, πολλά κράτη της υποσαχάριας Αφρικής άργησαν να συμμετάσχουν στις εργασίες των συνεδρίων της Επιτροπής. Η Σομαλία, για παράδειγμα συμμετείχε μόλις το 2020. Επιπλέον, κάποιες χώρες δεν διαθέτουν τις γνώσεις και τις ικανότητες που απαιτούνται για να καταθέσουν μια επιτυχημένη αίτηση. Ούτε και τους οικονομικούς πόρους. Γιατί η υποβολή μιας υποψηφιότητας απαιτεί μια χρονοβόρα διαδικασία minimum 2 ετών και χρήματα που πολλές από τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής δεν διαθέτουν.
Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις, η UNESCO ανακοίνωσε το πρόγραμμα «προτεραιότητα η Αφρική». Στόχος είναι ως το 2025 οι χώρες που δεν έχουν κάποια εκπροσώπηση στη λίστα να έχουν τουλάχιστον ετοιμάσει έναν φάκελο υποψηφιότητας. Σε δεύτερο χρόνο και με ορίζοντα το 2029 στόχος είναι η εκπροσώπηση να διευρυνθεί.
μνημεία της UNESCO στην υποσαχάρια Αφρική: μερικές από τις νέες προσθήκες
Το Εθνικό Πάρκο Nyungwe είναι μια από τις δύο συμμετοχές της Ρουάντα. Πρόκειται για περιοχή απείρου φυσικού κάλλους και βιοποικιλότητας, με πυκνά δάση και ελώδεις περιοχές, η οποία φιλοξενεί ενδημικά είδη όπως ο ανατολικός χιμπαντζής και ο χρυσός πίθηκος. Η δεύτερη είσοδος από τη Ρουάντα είναι τοποθεσίες σε περιοχές όπως Nyamata, Murambi, Gisozi και Bisereo, στη μνήμη της γενοκτονίας των Τούτσι το 1994.
Δύο καινούριες προσθήκες έχει και η Αιθιοπία. Το Εθνικό Πάρκο Bale Mountains είναι μια τεράστια έκταση με ιδιαίτερο γεωμορφολογικό ενδιαφέρον και ποικιλία, από ηφαιστειακούς κρατήρες, κοιλάδες, δάση και καταρράκτες. Μνημείο προστατευμένο από την UNESCO είναι το Gedeo Cultural Landscape, προστατεύοντας έτσι 25.000 ιθαγενείς της φυλής Gedeo. Προστατευόμενοι της UNESCO είναι πλέον και οι ελέφαντες του δάσους, αφού το φυσικό τους περιβάλλον (Forest Massif of Odzala-Kokoua) στο Κογκό είναι πλέον στη λίστα.
Η εκπροσώπηση της υποσαχάριας Αφρικής στις λίστες της UNESCO είναι ίσως ένα εισιτήριο γνωριμίας με μια ήπειρο που συναρπάζει. Μπορεί τα μυστικά της να την κάνουν απόμακρη και δελεαστική, μα το κλειδί για την σωτηρία τους είναι ίσως η αποκάλυψή τους στον κόσμο, με εγγυητή της προστασίας τους έναν οργανισμό όπως η UNESCO.
Με πληροφορίες από:
Page, T. (2023). Sub-Saharan Africa just hit 100 World Heritage Sites. UNESCO says that’s not enough. cnn. Ανακτήθηκε από: www.edition.cnn.com (τελευταία πρόσβαση: 10/06/2023)
